یادگار گرامی امام با تأکید بر شناخت «زبان» و «نیاز» مخاطب در تولیدات فرهنگی، گفت: در حوزه فرهنگ انقلاب، کارهای بزرگی انجام شده است، اما باید بیش از این به مخاطب توجه کرد، زیرا اگر مخاطب را نشناسیم و درد امروز جامعه را ندانیم توان نسخه پیچی برای او را نخواهیم داشت.
آیت الله سید حسن خمینی در دیدار با رئیس و کارکنان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در حرم امام خمینی، با تبریک سالروز پیروزی انقلاب اسلامی، این انقلاب را در زمره انقلاب های فرهنگی جهان برشمرد و یادآور شد: در این انقلاب هم پدیدآورندگان، هم شعار و هم آرمان ها فرهنگی بوده و برای حل یک معضل بزرگ فرهنگی در جهان آن روز قیام کرده است.
یادگار امام با بیان اینکه بزرگترین شعار انقلاب این است که فرهنگ نظام سرمایه داری و فرهنگ سوسیالیستی نمی تواند از دیدگاه ما درست و راهگشا باشد، افزود: بحران های عمیقی که در دنیای سرمایه داری و دنیاى کمومیسم حاکم بود ، اندیشمندان جهان را به این نتیجه رساند که ایشان برای حل بحران معنویت برنامه ای ندارند.
وی ادامه داد: در آن دوره تاریخی از این رو که خدا از جامعه انسانی بیرون برده و پشتوانه اخلاقی از میان برده شده بود، انسان ها با بحران های شدیدی رو به رو شدند که در یک سو منجر به فروپاشی شوروی شد و در سوى دیگر به بحرانهاى اجتماعى دهه هفتاد میلادى منجر شد. بنابراین، آن چه که انقلاب اسلامی را دارای یک پیام جهان شمول مى کند، بازگشت دینداران به اجتماع است و این امر در تحقیقات تاریخی به وضوح خود را نمایان کرده است.
سید حسن خمینی در مورد راه حل مشکلات فرهنگی با تاکید بر اینکه انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی است، گفت: حل مشکلات فرهنگی نیازمند توجه به سه نکته است؛ نخست تولید صحیح محصول فرهنگى ؛ دوم توزیع صحیح آن و سوم ایجاد تقاضاى حقیقى در مخاطب. اگر به هرکدام از این موارد توجه نکنیم نتیجه مطلوب به دست نمی آید.
وی تصریح کرد: اگر در آستانه انقلاب پیام ما دنیا را گرفت ، مرهون این است که ما یک تولید مناسب با آن روزگار داشتیم؛ من احساس می کنم مشکل امروز ما تولید بن مایه های فرهنگی نیست و در این حوزه کمتر مشکل وجود دارد، بلکه مشکل ما «عدم تولید متناسب» است. تولید متناسب به این معنی است که اگر مطلبی را برای جامعه لازم فرض کردیم، باید به گونه ای عمل کرد که همه به اندازه وسع فرهنگی خود به این موضوع آگاهی داشته باشند؛ باید افرادی مجتهد این حوزه باشند اما باید سعى کرد با ساده سازی متون و ترجمه ى بین نسلى ، آن مطالب را به افراد غیر متخصص و یا نا آشنا هم معرفی کنند تا همه به اندازه توانشان با موضوع آشنایی پیدا کنند.
یادگار امام ادامه داد: این امر محتاج این است که متون را مطابق فهم مخاطب ترجمه کنیم و متوجه باشیم اگر با گروه های مختلف اجتماعی صحبت می کنیم سخن ما مطابق فهم او باشد و این امر نیازمند شناخت درست از مخاطب است.
وی یادآور شد: در حوزه فرهنگ انقلاب کارهای بزرگی انجام شده است، اما باید بیش از این به مخاطب توجه کرد، زیرا اگر مخاطب را نشناسیم و درد امروز جامعه را ندانیم توان نسخه پیچی برای او را نخواهیم داشت.
وی با بیان اینکه خوب و بد محصولات فرهنگی و غیر فرهنگی با «برای» معنا می شود، گفت: چیزی که براى یک نفر خوب است ممکن است براى دیگرى مناسب نباشد. به همین دلیل باید مخاطب را بشناسیم و دوم اینکه اگر فکر می کنیم جامعه باید متوجه مطلبی شود آن را ساده سازی کنیم.
سید حسن خمینی نکته بعدی در کار فرهنگی را توزیع دانست و تصریح کرد: ممکن است مطالب خوبی تولید کنیم ولی نتوانیم توزیع کنیم؛ توزیع به معناى رساندن محصول فرهنگى به دست مخاطبى است که ظرفیت شنیدن را دارد.اگر «زبان مخاطب را نمی شناسیم» و «مطلب مطابق نیاز او نیست» توزیع مناسبى صورت نگرفته است. البته مهمترین مسأله در امر توزیع فرهنگى این است که مخاطب به توزیع کننده اعتماد داشته باشد. و اگر اعتماد به توزیع کننده محصول فرهنگی از دست برود یکی از بحران های حوزه فرهنگ پدید می آید. مخاطب باید شما را خیر خواه و توانا و صادق بشناسد. اگر مخاطب از ما اعتمادش بریده شد هر چه بگوییم ، حتى اگر نیاز داشته باشد ، آن را نمی پذیرد.
وی تأکید کرد: برای پیشرفت فرهنگی در مرحله اول باید تولید کرد، اما در مرحله دوم مخاطب باید حاضر باشد تا محصول را استفاده کند؛ گرچه در پزشکی ممکن است بتوانید بیمار را به زور بستری کنید اما در عرصه فرهنگ حتما باید مخاطب به سخن شما اعتماد کند. بنابراین، اگر خدای ناکرده جایی اعتماد شکست، من هرچه بگویم شما کمتر گوش می کنید.
یادگار امام «ایجاد تقاضا» را سومین حوزه مهم در کار فرهنگی ذکر کرد و اظهار داشت : ممکن است محصول را تولید و ساده سازی کنیم و از همه ابزار توزیع هم استفاده کنیم، اما مخاطب خودش را دردمند نداند. در همین زمینه یکی از کارهای معلمان اخلاق این است که ایجاد تشنگی کنند. یکی از بزرگترین بحران های «زیاد گفتن» این است که در افراد احساس سیرى کاذب پدید می آورد. خیلی وقت ها مشکل یک کار فرهنگی این است که سخن را بیش از حدّ می گوییم.
وی ادامه داد: دومین نکته در تقاضای محصول فرهنگی این است که توجه داشته باشیم اخلاق نیاز درجه دوم انسانی است؛ کسی که شکمش گرسنه است اخلاق نمی فهمد و حتی دزدی برای او تجویز می شود، بنابراین، مسائل فرهنگی بعد از تأمین نیازهای اولیه انسانی شکل می گیرد. اگر نتوانیم نیازهای اولیه مخاطب را فراهم کنیم، درد او آن چیزی نخواهد بود که ما برای آن درمان معرفى می کنیم. البته به این معنا نیست که همه افراد در اوج فقر بى اخلاقی مى کنند، زیرا هر قاعده ای مستثناء دارد.
سید حسن خمینی افزود: نکته بعدی برای اینکه بعضاً تقاضا وجود ندارد این است که دنیای امروز دنیاى پر رقیبی است و فقط یک تولید کننده و یک توزیع کننده در میان نیست واگر رقبایی پیدا شدند که توانستند راست یا دروغ، با تبلیغات دروغین یا به صحت، بازار را از شما بگیرند ، محصول شما بی مشتری می شود.
وی گفت: تمایز دنیای معاصر با قبل این است که امروزه برای بی اخلاقی فلسفه بافی شده است؛ در گذشته اگر فردی فساد داشت می دانست که غلط است ولی می گفت غریزه ام بر عقلم چیرگی پیدا کرد، اما امروز ممکن است فرد نپذیرد که آنچه انجام مى دهد فاسد و غلط است. این امر باعث می شود که تقاضای فرد برای محصول فرهنگی کم شود یا از بین برود.
یادگار امام تأکید کرد: البته شک نکنید که اساسا نگه داشته شدن دین به خاطر وجود شخص ما نیست و ما باشیم یا نباشیم دین و اخلاق حاضر و مستمر است.
وی علت این امر را نیاز انسان به معنویت خواند و یادآور شد: 70 سال نظام کمونیستی به تخریب پایه های دینی همت گماشت و بالای کلیساها نوشتند که مذهب مخدر جامعه است اما نتوانست دین را از بین ببرد؛ از همین رو در نظرسنجی پایان دوره کمونیستی شوروی 90 درصد از مردم شوروى به خدا ایمان داشتند. زیرا این یک حسّ فطری است. معنویت و رابطه با خدا نیاز انسان است و از بین نمی رود.
وی یادآور شد: امروزه با کسانی مواجه هستیم که خودشان را فاسد نمی دانند و این موضوع کار را سخت می کند، زیرا کسی که خودش را گناهکار نمی داند با شما همدلی نمی کند. باید هنجار واقعى را در مخاطب تبدیل به هنجار ذهنى و ناهنجاری عینى را تبدیل به ناهنجاری پذیرفته شده کنید.
سید حسن خمینی در پایان با تاکید بر اینکه اتکای ما به معنویت فطری و خداباوری ذاتى مردم است، تصریح کرد: سرمایه بزرگ این است که دل های مردم فطرتا معنوی است و باید به این سرمایه توجه کنیم و با توجه به نقاط قوت و ضعف خود آینده را با امید ساخت.
منبع: جماران
