یک کارشناس محیط زیست: بارورسازی ابرها دستکاری در عملکرد طبیعی اکوسیستم است

در پی انتشار اخباری برای بارورسازی ابرها یک استاد علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه بارورسازی ابرها دستکاری در عملکرد اکوسیستم طبیعی است، گفت: با توجه به منابع مالی محدود کشور عاقلانه‌تر این است که به فکر حفظ منابع آبی موجود باشیم.

دکتر محمد یزدی در گفت و گو با ایسنا با بیان اینکه برای بارورسازی ابرها ملاحظاتی وجود دارد، اظهار کرد: یک بخش از این ملاحظات، مسائل فنی است. دو موضوع اساسی در این زمینه مطرح است. موضوع اول، مسئله هواپیما یا به اصطلاح پرنده‌ای است که باید توانایی حرکت در ارتفاع مناسب و در بازه زمانی مشخص را داشته باشد وتعادل خود را حفظ کند.

وی ادامه داد: تا امروز در کشور برای بارورسازی ابرها از هواپیماهای اجاره‌ای روسی استفاده می‌شد که در حال حاضر این نوع از هواپیماها از رده خارج شده‌اند بنابراین از نظر فنی امکانات مناسب برای بارور کردن ابرها را نداریم و اگر می‌خواهیم این کار را انجام دهیم باید قرارداد جدیدی برای تهیه‌ هواپیما جهت باورسازی ابرها ببندیم.

این استاد علوم زمین دانشگاه شهیدبهشتی با بیان اینکه موضوع دوم درباره مسائل فنی باورسازی ابرها این است که پوشش رادارهای هواشناسی در کشور ما کامل نیست، تصریح کرد: رادارهای هواشناسی باید ابرهایی که به کشور وارد می‌شوند را از مبدا از نظر سرعت، تراکم و جهت حرکت رصد کنند تا بتوان در زمان و محل مناسب عملیات باروری ابرها را انجام داد.

یزدی در ادامه با اشاره به اینکه تامین منابع مالی و نیروی انسانی از جمله ملاحظات دیگر بارورسازی ابرها است، گفت: بر اساس قانون، بارورسازی ابرها وظیفه وزارت نیرو است و تا جایی که من اطلاع دارم ازنظر اجرایی با مشکل مواجه هستند چراکه وزارت نیرو بخش ستادی است و بودجه‌های محدودی دارد.

این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه ملاحظات زیست‌محیطی جنبه‌ای دیگر از بارورسازی ابرها است که باید به آن توجه داشت، اظهار کرد: در درجه اول شرایط جغرافیایی منطقه باید برای پرواز هواپیما و حرکت ابرها مناسب‌ها باشد. این نکته را باید در نظر بگیریم که همه‌ ابرهایی که به سمت کشور حرکت می‌کنند مناسب شرایط باروری نیستند. ابرها ازنظر میزان رطوبت، تراکم و حجم با یکدیگر متفاوت هستند بنابراین ابرها برای باروری باید رطوبت کافی و تراکم مناسب داشته باشند و حجم توده آن‌ها به اندازه‌ کافی بزرگ باشد تا عملیات پرهزینه باروری ابرها منجر به نتیجه شود.

وی افزود: تراکم ابری در کشور ما بیشتر در منطقه شمال و شمال غرب کشور است و معمولا در بخش‌های مرکزی و جنوب کشور - که مناطق خشک‌تری هستند - ابرهای زیادی برای باروری وجود ندارد بنابراین باید این ملاحظه را در نظر داشته باشیم که ابتدا باید ابری وجود داشته باشد سپس عملیات باوری را انجام دهیم.

این استاد علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی با تاکید بر اینکه اثرات زیست محیطی بارورسازی ابرها نیز جنبه‌ دیگری از ملاحظات این عمل است، تصریح کرد: بارورسازی ابرها دو اثر عمده منفی زیست محیطی دارند. اول اینکه معمولا برای بارور کردن ابرها از کلرید نقره استفاده می‌شود. نقره فلزی سمی است و اثرات منفی دارد البته عده‌ای معتقد هستند که غلظت کلرید نقره در مقیاس کلان به اندازه‌ای نیست که سبب سمی شدن خاک منطقه شود ولی عده‌ دیگری از کارشناسان بر این باورند که بارورسازی ابرها در بازه زمانی طولانی می‌تواند خاک یک منطقه را سمی کند.

یزدی با اشاره به اینکه وقتی به صورت مصنوعی ابرها را در یک نقطه بارور می‌کنیم به نوعی از بارش آن‌ها در یک منطقه دیگر جلوگیری کرده‌ایم، گفت: برای مثال اگر ابرهایی که از سمت غرب وارد کشور می‌شوند را در همان نقطه بارور کنیم از بارش آن‌ها در شرق و مرکز کشور جلوگیری کرده‌ایم.

وی در ادامه تصریح کرد: نتیجه این کار افزایش نسبی بارندگی در یک منطقه و کاهش بارش در منطقه‌ای دیگر است. این دستکاری در عملکرد اکوسسیستم طبیعی است و شاید در مقیاس کوچک کار مثبت انجام دهیم ولی در مقیاس کلان، اکوسیستم را تخریب کرده‌ایم.

این کارشناس محیط زیست افزود: اگرچه بارورسازی ابرها از نظر علمی پذیرفته شده است ولی با توجه به هزینه اقتصادی زیاد آن، این سوال مطرح است که آیا با وجود این هزینه اقتصادی و تاثیر کمی که بارورسازی ابرها بر میزان بارش دارد آیا باید این کار را انجام داد یا خیر؟ بین سال‌های ۸۰ تا ۹۰ از این روش برای افزایش بارش در استان‌هایی مثل یزد و اصفهان استفاده شد و توانستند میزان بارش‌ را حدود ۵ تا ۱۰ درصد افزایش دهند. واقعیت این است که این میزان نمی‌تواند تاثیر چشم‌گیری در روند بارش کشورایجاد کند و آن را از حالت خشک‌سالی خارج کند.

این استاد علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: ابرها در واقع از مدار شمالی کشور خارج می‌شوند و ما نیاز نداریم که در مناطق شمالی ابرها را بارور کنیم. نیاز اصلی ما در مناطق مرکزی و جنوبی است که متاسفانه این مناطق در مداری نیستند که ابرها در آن حرکت کنند و در واقع می‌توان گفت که در این مناطق ابری نیست که بخواهیم با روش‌های مصنوعی آن را بارور کنیم.

یزدی با اشاره به اینکه عده‌ای در وزارت نیرو موافق و عده‌ای دیگر مخالف بارورسازی ابرها هستند، گفت: مخالفان این عمل معتقدند که باید هزینه‌ای را که برای بارورسازی ابرها صرف می‌کنیم در جهت اصلاح بهره‌وری در سیستم‌های آبیاری و اصلاح الگوی مصرف آب صرف شود تا بتوانیم منابع آبی کشور را حفظ کنیم.

وی در پایان با تاکید بر اینکه با توجه به کم‌آبی در کشور باید راه‌های افزایش و نگهداری منابع آبی را اولویت‌بندی کنیم، تصریح کرد: کارشناسان دیگری در وزارت نیرو بر این باورند که باید با استفاده از هر روشی که می‌توانیم بارش سالانه کشور را بیشتر کنیم ولی با توجه به منابع مالی محدود کشور عاقلانه‌تر این است که به فکر حفظ منابع آبی موجود باشیم.