برای نخستین بار در تهران، در پایان فروردین ماه ذخیره برفی تهران به صفر رسیده و در عین حال شاهد کاهش حدود ۵۳درصدی بارش‌ها در استان تهران هستیم، با وجود این، طبق برنامه‌ریزی‌های دقیق صورت‌گرفته، امسال در تهران جیره‌بندی آب نداریم.
به گزارش تسنیم، استان تهران با پوشش حدود 20 درصد جمعیت ایران و مصرف 25 درصد آب شرب کشور از مهمترین استان‌ها در مباحث مربوط به آب است. اهمیت مسائل آبی در این استان به‌دلیل تمرکز جمعیتی و جمعیت رو به رشد در متن و حاشیه شهرهای آن از یک سو و عدم امکان افزایش منابع تأمین آب استان از سوی دیگر، دوچندان می‌شود.
در سال جاری کاهش حدود 50درصدی بارش‌ها را در کشور نسبت به سال گذشته و میانگین بلندمدت شاهد هستیم که استان تهران نیز از این امر مستثنی نیست و کاهش بارش‌ها منجر به کاهش منابع آب سطحی در این استان شده است.
در میزگردی با حضور "محمد پرورش" مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب تهران و "محمدرضا بختیاری" مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران به ترسیم وضعیت کنونی آب تهران پرداخته‌ایم.
* کاهش 52درصدی بارش‌های تهران
وضعیت بارش‌های استان در سال آبی جاری چگونه بوده است؟
بختیاری: از ابتدای سال آبی جاری تاکنون حدود 125 میلی‌متر بارندگی در استان داشتیم که نسبت به آمار 260 میلی‌متری مدت مشابه سال قبل حدود 52 درصد منفی هستیم و نسبت به آمار 214 میلی‌متری متوسط مدت مشابه در بلندمدت 41 درصد منفی هستیم.
تقریباً وضعیت کشور هم به همین شکل است. ما امسال سال ویژه‌ای در آب کشور داریم که در 50 سال اخیر بی‌سابقه بوده است. ویژه بودن شرایط آبی سال جاری نیز به 3 دلیل است؛ هم کمبود بارندگی، هم نداشتن ذخیره برفی در تهران و کشور، هم به‌لحاظ وضعیت گرما که درجه حرارت نسبت به گذشته افزایش داشته است.
* رشد 7 تا 8 درجه‌ای دمای هوا در سدهای تهران
آماری که از سدها در 15 روز اخیر گرفته شده نشان می‌دهد که 7 تا 8 درجه دمای محل سدهای تهران نسبت به سال قبل بیشتر بوده است، به‌طور مثال اسفندماه در سد لار 65 سانتی‌متر ذخیره برفی داشتیم، در حالی که به‌صورت متوسط در این نقطه 4.5 متر ذخیره برفی بوده و در اسفند 95 نیز در آنجا 6 متر ذخیره برفی داشتیم.
پس ذخیره برفی استان به‌شدت کم است؟
بختیاری: در حال حاضر که در روزهای پایانی فروردین ماه هستیم تقریباً ذخیره برفی نداریم، در حالی که سال گذشته این موقع حدود یک متر ذخیره برفی داشتیم. امسال هم بارش برفمان پایین بوده و هم گرمای زودرس داشتیم.
* کاهش 700میلیون مترمکعبی روان‌آب‌های تهران
وضعیت کنونی ذخایر سدهای تهران چگونه است؟
بختیاری: به‌لحاظ مخازن سدها، در حال حاضر 633 میلیون مترمکعب حجم آب مخازن 5 سد تأمین‌کننده آب تهران است که نسبت به درازمدت که 818 میلیون مترمکعب به‌صورت متوسط 40ساله در این زمان از سال ذخیره آب در سدهای تهران داشتیم، 185 میلیون مترمکعب کسری مخزن داریم. حدود یک میلیارد و 800 میلیون مترمکعب متوسط روان‌آب سالانه استان است که امسال پیش‌بینی ما در بهترین حالت بر این است که یک میلیارد و 100 میلیون مترمکعب روان‌آب داشته باشیم؛ ازاین‌رو حدود 700 میلیون مترمکعب روان‌آب‌های استان کاهش می‌یابد.
همچنین پیش‌بینی این است که حدود 350 میلیون مترمکعب ورودی سدهای ما نسبت به سال گذشته کاهش یابد. این وضعیت کلی سیمای آبی استان است که این وضعیت در 50 سال اخیر در تهران بی‌سابقه بوده است.
در سال 92 نیز وضعیت بارندگی در تهران پایین بود ولی ذخیره برفی ما سه تا 4 برابر امسال بود. امسال سال ویژه‌ای در استان تهران داریم و به همین تناسب هم باید مدیریت مصرف انجام شود.
* رشد مستمر جمعیت تهران و کاهش مستمر منابع آبی
آقای مهندس پرورش، شما وضعیت آبی استان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
پرورش: آمارها نشان می‌دهد که وضعیت، وضعیت خوبی نیست. اما ما همیشه امید به لطف خدا داریم که کمک کند بارندگی انجام شود که هم در استان تهران و هم در بقیه نقاط کشور، حالت پایدارتری داشته باشیم.
اگر بیاییم 20 سال گذشته، 10 سال گذشته و 5 سال گذشته را در نظر بگیریم، می‌بینیم که هم مقدار بارش‌ها و هم مقدار منابع تجدیدپذیر در کشور و در استان کاهش داشته است. منابع آبی تجدیدشونده کشور از بیش از 130 میلیارد مترمکعب به حدود 100 میلیارد مترمکعب رسیده است. از یک طرف جمعیت افزایش پیدا کرده و از طرف دیگر منابع تجدیدپذیر کاهش پیدا کرده است.
* بحث کمبود آب در تهران جدی است
جمعیت تهران رو به رشد است و رشد این جمعیت به‌دلیل وجود ظرفیت تأمین آب نیست، بلکه دلایل اقتصادی و دلایل دیگری دارد که به آب مرتبط نیست. این افزایش بارگذاری جمعیتی، موجب می‌شود که ظرفیت موجود آبی نیز هر سال بین جمعیت بیشتری تقسیم شود، این درحالی است که با خشکسالی و کاهش بارش‌ها، ظرفیت منابع آبی موجود نیز کاهش می‌یابد.
بحث آب و کمبود آب در کشور و استان تهران یک بحث جدی است و فقط مخصوص امسال نیست. سال به سال جمعیت اضافه می‌شود و از طرف دیگر منابع کم می‌شود، ازاین‌رو باید به‌سمت مدیریت مصرف برویم. در استان تهران مهمترین مشتری آب تجدیدپذیر، آب شهری است و وزنش هم نسبت به استانهای دیگر فرق می‌کند.
* 34درصد آب تهران صرف شرب می‌شود
بختیاری: حدود 34 درصد سهم شرب است.
پرورش: بله داریم 34 تا 35 درصد آب را در استان تهران در بخش شرب مصرف می‌کنیم، پس باید همه به این سمت بروند که روی بحث مدیریت مصرف ورود جدی داشته باشیم. این یک بحث کلی است. امسال هم که بیش از 53 درصد کسری بارش‌ها داریم این موضوع جدی‌تر است، یعنی اگر ما 100واحد آب داشتیم امسال 53 واحدش را نداریم، پس باید با منابع کمتری شرایط را مدیریت کنیم. تهران پایتخت کشور هم هست و حساسیت‌های خودش را دارد.
* هر شبانه‌روز اندازه یک دریاچه چیتگر صرف آب شرب تهران می‌شود
منظور از مدیریت شرایط چیست؟
پرورش: یک بحث مدیریت عرضه است و یک بحث مدیریت تقاضا است. در استان تهران چیزی در حدود یک میلیارد و 400 میلیون مترمکعب آب در بخش شرب مصرف می‌کنیم. این مقدار 25 درصد مصرف شرب کشور است. وقتی در مورد 1.4 میلیارد مترمکعب صحبت می‌کنیم یعنی در پیک تابستان چیزی در حدود 4.5 میلیون مترمکعب آب داریم تولید می‌کنیم، به‌عبارتی اندازه یک دریاچه چیتگر در 24 ساعت آب شرب در تهران مصرف می‌شود که عدد بالایی است. 5 میلیون و 400 هزار مشترک در بخش آب داریم و بیش از 2 میلیون و 200 هزار مشترک در بخش فاضلاب داریم.
در استان تهران از این یک میلیارد و 400 میلیون مترمکعب، 50 درصد از چاهها و 50 درصد از آبهای سطحی تأمین می‌شود. از این رقم، یک میلیارد و 50 میلیون مترمکعب در شهر تهران مصرف می‌شود که 70 درصد از آب سطحی و 30 درصد از آب زیرزمینی تأمین می‌شود.
* باید کارهای زیادی برای مدیریت شرایط انجام شود
برای اینکه بتوانیم شرایط را برای تابستان امسال و تابستان سالهای دیگر مدیریت کنیم باید کارهای زیادی انجام دهیم. در بخش مدیریت عرضه باید در شهرهای استان برای تأمین آب، چاه بزنیم. خطوط انتقال را انجام دهیم و با توجه به ظرفیت‌های موجود از سدها، ظرفیت تأمین را بالا ببریم. در این قسمت‌ها زیاد با مردم عزیز کاری نداریم و باید پروژه‌های متعدد و گاهی عظیمی را اجرایی کنیم. اما در بخش مدیریت تقاضا این مردم هستند که باید کمک کنند. یک میلیارد و 400 میلیون مترمکعب حجم قابل توجه آبی است که ما در پیک لحظه‌ای چیزی در حدود 52 مترمکعب در ثانیه آب برای استان تهران تولید می‌کنیم. 38 مترمکعب برای شهر تهران و مابقی برای دیگر شهرهای استان تهران تولید می‌شود. باید به این سمت برویم که مردم یک مقدار کمک و صرفه‌جویی کنند.
* 90درصد مشترکین آب تهران خانگی هستند
از 5.4 میلیون مشترک آب، چه‌تعداد مشترک بخش خانگی است؟
پرورش: از 5 میلیون و 400 هزار مشترک حدود 90 درصد مشترک خانگی است. 10 درصد دیگر مشترکان غیرخانگی شامل تجاریها، مدارس، دانشگاه و نیروهای مسلح می‌شود که اگرچه مشترکان غیرخانگی از نظر آحاد مشترکین 10 درصد مشترکین هم نیستند اما از نظر مصرف آب، بیش از 10 درصد وزن دارند. الآن در شهر تهران، سرانه تولیدمان 320 لیتر است که عدد قابل توجهی است و باید این را به‌شدت کاهش دهیم.
* امکان جبران کاهش بارش‌های سال جاری وجود ندارد
وضعیت کنونی آب تهران، جیره‌بندی را در تابستان سال 97 به‌دنبال دارد؟
پرورش: مردم همه فهیم هستند، خودشان وضعیت بارندگی را دیده‌اند. بارندگی بیش از 53 درصد در استان تهران کاهش دارد که زمان جبرانش هم فقط چند روز باقی‌مانده از فروردین و ماه اردیبهشت است. در این مدت کم، هرطور هم بارندگی داشته باشیم باز هم در مجموع اتفاق خاصی برای جبران کمبودها نمی‌افتد. باید به‌سمت مدیریت تقاضا برویم. فقط الآن دنبال گذر از تابستان 97 نیستیم. بارندگی سالهای بعد هم اگر این وضعیت را داشته باشد باید انقباضی عمل کنیم و این ظرفیتی که فعلاً داریم و منابعی که داریم را با صرفه‌جویی به‌سمت بهره‌برداری بهینه ببریم.
ما به‌دنبال این هستیم همواره به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی و عمل کنیم که مشکل جیره‌بندی نداشته باشیم. در جلساتی که داشتیم، مدیریت تقاضا، مدیریت فشار و سناریوهای مختلف در دستور کار ما قرار گرفت اما جیره‌بندی در دستور کار ما برای سال 97 نیست، با این حال نیاز داریم مردم برای تأمین آب پایدار با ما همکاری داشته و نسبت به مدیریت مصرف آب توجه لازم را داشته باشند.
