سرطان یک مجموعه از بیماری‌ها است که شامل رشد سلولی غیرطبیعی در بدن است. سرطان می‌تواند در یک نقطه آغاز شده و به دیگر نقاط بدن گسترش پیدا کند. بسیاری از گونه‌های حیوانی به سرطان مبتلا می‌شوند، اما برخی هرگز به آن مبتلا نشده یا میزان شیوع سرطان در میان آنها بسیار کم است.
به گزارش انتخاب به نقل از یورونیوز؛ مطالعه چگونگی مبتلا شدن به سرطان در حیوانات گوناگون از جمله راه‌هایی است که دانشمندان از آن برای روشن شدن مکانیزم‌های سلولی و مولکولی این بیماری بهره می‌برند. اما مطالعه حیواناتی که به سرطان مبتلا نمی‌شوند نیز درهای جدیدی بر روی کشف مکانیزم این بیماری بر روی محققان می‌گشاید.
پیش تر دانشمندان بر این باور بودند که هر سلول بدن بالقوه می‌تواند به سلول سرطانی تبدیل شود و در صورتی که سیستم دفاعی بدن آن را شناسایی و نابود نکند این سلول می‌تواند یک توده سرطانی را ایجاد کند. به همین دلیل تصور میشد که حیواناتی با جثه بزرگتر با توده بدنی بالاتر و سلول‌های زیادتر، بیشتر در خطر ابتلا به سرطان هستند. در انسانها نیز افراد بلندقدتر و با جثه بزرگتر بیشتر از افراد کوتاه‌تر و و با جثه کوچکتر در معرض ابتلا به سرطان هستند. همچنین سن یک عامل مهم در ابتلا به سرطان است چرا که از سویی مکانیزم‌های ترمیم ژنتیکی در دوران پیری کم‌بازده‌تر شده و سیستم دفاعی موجودات نیز ضعیف‌تر می‌گردد. با این حال، تحقیقات در دهه‌های اخیر حاکی از این است هیچ رابطه‌ای بین بزرگی جثه و میزان شیوع سرطان در گونه‌های جانوری وجود ندارد.
فقدان همبستگی بین توده بدن و خطر ابتلا به سرطان به عنوان پارادوکس پتو شناخته می‌شود. ریچارد پتو، اپیدمیولوژیست دانشگاه آکسفورد در بریتانیا، اولین فردی بود که در دهه ۷۰ میلادی به این مساله اشاره کرد. زیست شناسان فرگشتی فکر می‌کنند که بدن حیوانات با جثه بزرگتر از مکانیزم‌های محافظتی خاصی بهره می‌گیرند که حیوانات کوچکتر از آن بهره نمی‌برند.
گسترش سلول‌های سرطانی در بدن
سرطان تقریبا می‌تواند در هر نقطه از بدن موجود زنده آغاز شود. سلول‌های جانوران به طور معمول رشد کرده و تقسیم می‌شوند، سلول‌های فرسوده از بین می‌روند و سلول‌های تازه جانشین آنها می‌شوند. تقسیم سلولی، جایگزینی سلول‌های جدید با سلول‌های قدیمی و مرگ سلول‌های فرسوده در ژن‌ها به صورت برنامه‌ریزی شده وجود دارد، اما گاهی این برنامه درست عمل نمی‌کند و تقسیم سلولی به نحو متفاوتی پیش رفته و یک توده از سلول‌های غیرلازم را تولید می‌کند. در بدن موجودات روزانه هزاران هزار اشتباه در تقسیم سلولی رخ می‌دهد با این حال، سیستم ایمنی بدن این سلول‌های غیرعادی را شناسایی و نابود می‌کند. در صورتی که سیستم ایمنی بدن متوجه وجود این سلول‌ها نشود، این سلول‌ها می‌توانند رشد کنند و تومور یا غده سرطانی را تشکیل دهند. تومورها خود به دو دسته خوش‌خیم و بدخیم تقسیم می‌شوند. تومورهای خوش‌خیم توده‌های سلولی هستند که در محل خود باقی می‌مانند و در بدن پخش نمی‌شوند به همین دلیل قابل درمان هستند. در مقابل سلول‌های سرطانی بدخیم از طریق جریان خون و جریان لنف در بدن موجود زنده پخش شده و با گسترش سرطان به نقاط مختلف او را در معرض مرگ قرار می‌دهند.
تقریبا تمامی حیوانات به سرطان مبتلا می‌شوند. با این حال، جانورانی که سلول‌های ساده‌تری دارند کمتر از جانوران با سلول‌های پیچیده به سرطان دچار می‌شوند. عمرکوتاه این جانوران از دیگر دلایلی است که مانع از رشد و گسترش سلول‌های سرطانی در آنها می‌شود. به عنوان مثال برخی از انواع بی‌مهرگان از جمله سخت‌پوستان، خارپوستان و کرم‌های پهن به سرطان مبتلا نمی‌شوند و یا در صورت ابتلا میزان شیوع سرطان در گونه‌های مختلف این گروه بسیار کم و متمایل به صفر است.
نهنگ‌های قطبی از دیگر موجوداتی هستند که به سرطان مبتلا نمی‌شوند. این جانوران دارای جثه عظیمی هستند و بییش از ۲۰۰ سال عمر می‌کنند. به همین علت براساس تئوری‌های موجود در رابطه با سرطان، این حیوان شانس بالایی برای ابتلا به این بیماری دارد، اما در واقعیت این گونه نیست.
دانشمندان بسیاری بر روی سلول‌های نهنگ‌های قطبی مطالعه کردند تا راز این مساله را بیابند. در سال ۲۰۱۵ دانشمندان دانشگاه استنفورد در ایالات متحده دریافتند که وجود جهش‌های ژنتیکی (تغییراتی در توالی دی‌ان‌ای که می‌توانند صفات زیستی بعضی از اعضای یک گونه را تغییر دهند) در برخی ژن‌های مرتبط با پیری و سرطان در این گونه جانوری سبب شده که عمری طولانی داشته و به سرطان مبتلا نشوند.
موش صحرایی برهنه از دیگر جانورانی است که هیچگاه به سرطان مبتلا نمی‌شود. محققان بسیاری در تلاشند تا با روش‌های گوناگون سرطان را در این موجودات ایجاد کنند، اما بدن این حیوان به عوامل القا کننده سرطان مقاومت نشان می‌دهد. این گونه جانوری حدود ۳۰ سال یعنی چندین برابر دیگر انواع جوندگان عمر می‌کند.
در سال ۲۰۱۳ دانشمندان در طی تحقیقات گسترده بر روی این حیوان دریافتند که در بدن آن مولکول خاصی از سلول‌های فیبروبلاست بافت همبندی به نام هیالورونان (Hyaluronan) ترشح می‌شود که از این حیوان در برابر ابتلا به سرطان محافظت می‌کند و سبب طول عمر آن می‌شود. میزان ترشح این ماده در بدن موش صحرایی برهنه ۵ برابر بیشتر از انسان و دیگر جوندگان است.
فیل‌ها از دیگر جانورانی هستند که خطر ابتلا به سرطان در آنها بسیار کم است. تحقیقات بر روی این جانوران نشان می‌دهد که سلول‌های آنها دارای ژن‌هایی است که با سرطان مقابله می‌کنند. پی۵۳ (P53) که یک ژن سرکوبگر تومورهای سرطانی است و با تولید پروتئین‌هایی با همین نام از بدن موجودات در برابر سرطان حفاظت می‌کند. انسان و بسیاری از پستانداران این ژن را در بدن خود دارند، با این حال، انسان فقط یک کپی از این ژن را در بدن خود دارد اما در ژنوم فیل‌ها ۲۰ کپی از این ژن وجود دارد که سبب می‌شود شانس رشد تومورهای سرطانی در بدن آنها بسیار کمتر از انسان و دیگر پستانداران باشد.
دانش ما در مورد چگونگی ابتلا به سرطان و همینطور مقامت به آن در سایر گونه‌های جانوری به دانشمندان کمک می‌کند تا راه‌های جدید برای پیشگیری و درمان سرطان بیابند.
