رئیس سازمان پزشکی قانونی از نبود پرونده مراجعه برای رحم اجاره‌ای خبر داد گفت: در کشور شاهد افزایش ۵.۸ درصدی مراجعات نزاع همسرآزاری در سال ۹۶ نسبت به سال ۹۵ بودیم.
سازمان پزشکی قانونی با بیش از ۹۶ سال فعالیت و بیش از ۳۳۶ مرکز سالانه بیش از یک میلیون و ۷۶۰ هزار و ۸۵۳ مراجعه کننده در سطح کشور در حوزه‌های کارشناسی معاینات، کمیسیون‌های تخصصی، آزمایشگاهی و کالبدگشایی اجساد ارائه خدمت می‌کند.
گاهی در اتفاقات و حوادثی که در جامعه رخ می‌دهد، مانند حادثه پلاسکو، سقوط هواپیمای یاسوج و زلزله کرمانشاه و همچنین برخی مرگ‌های مشکوک تعیین علت فوت و تشخیص هویت جانباختگان و قصور‌های پزشکی، اهمیت کار پزشکی قانونی دو چندان می‌شود.
به دنبال حوادثی که چندی پیش در جامعه به وقوع پیوست و شایعات و اطلاع رسانی‌هایی که در فضا‌های مجازی و رسانه‌ها انجام شد، ایرنا با احمد شجاعی، رئیس سازمان پزشکی قانونی گفت و گویی انجام داد که بخش اول آن با محوریت قصور پزشکی منتشر شد اکنون بخش دوم نیز این مصاحبه را درباره مهمترین مراجعات به این سازمان از جمله نزاع‌های خانوادگی با هم می‌خوانیم:
وضعیت نزاع‌های خانوادگی چگونه است؟
شجاعی: بیشتر نزاع‌های خانوادگی، معاینات در پزشکی قانونی مربوط به مدعیان همسرآزاری است و بیشتر مراجعه کنندگان برای معاینات این نوع نزاع را بانوان تشکیل می‌دهند. در سال ۱۳۹۵ آمار مراجعان همسرآزاری ۷۷ هزار و ۲۸۰ نفر بود (۷۴ هزار و ۱۸۰ زن و سه هزار و ۱۰۰ مرد) و در سال ۱۳۹۶ این آمار به ۸۱ هزار و ۷۲۹ نفر رسید (۷۷ هزار و ۵۹ زن و چهار هزار و ۶۷۰ زن).
تعداد مردانی که از همسرانشان آزاد دیده اند، افزایش یافته است؟
شجاعی: ۹۰ درصد مدعیان همسر آزاری را زنان و ۱۰ درصد باقیمانده را مردان تشکیل می‌دهند، اما در کشور شاهد افزایش پنج و هشت دهم درصدی مراجعات نزاع همسرآزاری در سال ۹۶ نسبت به سال ۹۵ بودیم. تا سال ۹۵ فقط ۵ درصد از مدعیان همسرآزاری را مردان تشکیل می‌داد، اما در حال حاضر مدعیان مرد به رقم ۷ درصد افزایش یافته است.
شایعاتی هم درباره افزایش مدعیان مرد همسر آزاری در مازندران در فضای مجازی منتشر شده است. صحت دارد؟
شجاعی: خیر. چنین چیزی در استان مازندران نبوده است، بلکه حتی ما شاهد کاهش این مورد نیز هستیم.
آیا ممکن است علت برخی از مرگ‌ها مشخص نشود؟
شجاعی: علت مرگ‌هایی مانند سوء مصرف مواد مخدر، مسمومیت‌ها و بیماری‌ها کاملا قابل تشخیص است و عمدتا خیلی کم پیش می‌آید که علت برخی از مرگ‌ها تشخیص و شناسایی نشود.
پزشکی قانونی آیا آماری از فوتی‌ها به دلیل آلودگی هوا و ریزگردها را اعلام می‌کند؟
شجاعی: آلودگی هوا و ریزگردها مرگ آنی نمی‌دهند، اما در ایجاد زمینه بیماری در آینده که شاید منجر به مرگ زودرس شود می‌تواند نقش داشته باشد و کسانی که دچار بیماری شدید ریوی هستند با یک مشکل کوچک آلودگی هوا شاید موجبات مرگ آن‌ها فراهم شود. اینکه آلودگی هوا تاثیرگذار است را نمی‌توان رد کرد، اما آلودگی هوا و ریزگردها در تشدید علت مرگ‌ها در آینده نقش دارند.
آیا سازمان پزشکی قانونی اساسا آماری را در خصوص مرگ‌ها با عامل آلودگی هوا و ریزگردها؟
شجاعی: نه، هیچ وقت تحت این عنوان علت مرگ را بیان نکرده‌ایم، بلکه این عوامل می‌تواند تشدید کننده بیماری باشد.
نقش پزشکی قانونی در مورد رحم اجاره‌ای چیست؟
شجاعی: رحم اجاره‌ای موضوعی است که توسط شرع اجازه داده شده است و ما در این خصوص مراجعه کننده‌ای نداریم، ولی اگر پرونده‌ای بعد از رحم اجاره‌ای و مسائل مربوط به حواشی بعد از آن ایجاد شود که همراه با اشکال‌هایی باشد، مانند تشخیص هویت، می‌توانیم کارشناسی کنیم، ولی تاکنون همچنین نمونه‌ای را نداشته ایم.
از سرنوشت مومیایی چه خبر؟
شجاعی: من هم به اندازه شما درباره سرنوشت این جسد مومیایی کشف شده اطلاع دارم، از همان ابتدای کشف این جسد مومیایی اعلام کردیم که پزشکی قانونی این آمادگی را دارد که با استفاده از نمونه برداری «دی، ان، ای» بتواند هویت آن را شناسایی کند. حتی ما افرادی را از وابستگان احتمالی چند نسل قبل این مومیایی را به دنبال تحقیقات خودمان شناسایی کردیم تا در صورت نیاز برای تشخیص هویت مومیایی از آن‌ها نمونه ژنتیک گرفته شود.
آیا از این بستگان نمونه‌ای هم گرفته شده است؟
شجاعی: نه، از آن‌ها هیچ نمونه‌ای گرفته نشد به دلیل اینکه مومیایی به ما ارجاع نشد تا بخواهیم روند تشخیص هویت آن را طی کنیم. بر اساس مستندات موجود جسد مومیایی بوده و مطلع شدیم که دفن شده است، اما هیچ نوع نمونه یا جسد مومیایی به پزشکی قانونی ارجاع نشد. اگر این مومیایی به پزشکی قانونی تحویل داده می‌شد، می‌بایست از استخوان‌های جسد نمونه برداری می‌شد و سپس نمونه با نمونه بستگان تطبیق داده می‌شد تا هویت آن تشخیص داده شود.
آیا تاکنون هیچ نمونه‌ای در خصوص کشف جسد مومیایی و نمونه‌برداری از آن داشته اید؟
شجاعی: بله، یک مومیایی که مربوط به ۷۰۰ سال گذشته بود، برای شناسایی هویت آن لازم بود تا نمونه با بستگان تطبیق داده شود که به دلیل فاصله ۷۰۰ ساله در عمل این کار امکانپذیر نبود. بعد از اتمام هشت سال دفاع مقدس نیز اجساد و استخوان‌هایی از شهدا به دست آمده، مورد آزمایش ژنتیک توسط سپاه پاسداران قرار گرفته است.
آیا برای این نوع شناسایی‌ها پزشکی قانونی هم با سپاه همکاری می‌کند؟
شجاعی: البته پزشکی قانونی با سپاه مرتبط است، ولی آن‌ها خودشان مستقل این نوع کار‌ها و آزمایش‌ها را انجام می‌دهند، ما با آن‌ها مراوده داریم، اما آزمایش‌های خودشان کاملا دقیق و تخصصی است.
فعالیت بانک ژنتیک به کجا رسیده؟
شجاعی: بانک ژنتیک ایران فعال است، در حال حاضر اطلاعات ۱۰ هزار نفر از مجرمان خطرناک گرفته شده است. پیش بینی شده است که امسال این بانک ژنتیک به شرط تامین بودجه‌های مورد نیاز، با نمونه گیری از ۵۰ هزار مجرم خطرناک تکمیل شود.
قرار بود در بانک ژنتیک نمونه افرادی که دارای مشاغل پرخطر هستند گرفته و نگهداری شود؟
شجاعی: در حال حاضر اولویت بانک ژنتیک مجرمان خطرناک هستند، اما مشاغل پرخطری مانند خلبان ها، خبرنگاران و آتش نشان‌ها برای این بانک در اولویت هستند.
آیا بعد از حادثه ساختمان پلاسکو و جان باختن چندین آتش نشان در آن حادثه، آتش نشانان در اولویت مهمتری قرار نگرفته و در این زمینه اقدامی هم صورت نگرفته است؟
شجاعی: پزشکی قانونی در زمینه گرفتن نمونه از آتش نشان‌ها اعلام آمادگی کرده است، اما باید توافق‌هایی هم در این مورد انجام شود تا بتوانیم این نمونه‌ها از آتش نشان‌ها گرفته شود و در حوادث احتمالی در آینده مورد استفاده قرار گیرد.
موضوع تامین جسد برای اهداف آموزشی دانشگاه‌ها به کجا رسیده است؟
شجاعی: به منظور تامین نیاز آموزشی دانشگاه‌ها به جسد بعد از اینکه فراخوان در مورد اهدای جسد دادیم در کمتر از یک سال ۴۵۰ نفر ثبت نام کردند. ۲۸۵ نفر از این افراد که قصد اهدای جسد خود بعد از مرگ را برای تامین نیاز آموزش مراکز دانشگاهی دارند تقاضا و آمادگی خود را در دفاتر اسناد رسمی محضری اعلام کرده اند که بعد از مرگ آن‌ها هیچ ادعایی مطرح نشود. برای سلامتی و بقای عمر تمام کسانی که برای اهدای جسد ثبت نام کرده‌اند، دعا می‌کنیم، این اقدام اثراتی در آینده برای گسترش علوم پزشکی دارد و نیاز دانشگاه‌های علوم پزشکی را تامین می‌کند، اما هنوز در این خصوص برای دانشگاه‌ها با کمبود مواجه هستیم.
آیا برای تامین جسد از بخش خصوصی هم کمک خواهید گرفت؟
شجاعی: در این مورد ۲ شرکت خصوصی اعلام آمادگی کرده اند که مجوز‌های لازم را نیز دریافت کرده اند و در تلاش هستیم که با این شرکت‌های خصوصی در آینده بیشتر کار کنیم.
نحوه استفاده از اجساد مجهول الهویه برای تامین نیاز آموزشی دانشگاه‌ها چگونه است؟
شجاعی: در حال حاضر شمار اجساد مجهول الهویه کم شده است، اما چنانچه هویت این گونه اجساد تا ۶ ماه شناسایی نشود، با دستور قضایی این گونه اجساد به دانشگاه‌ها تحویل داده می‌شود.
هزینه نگهداری جسد برای دانشگاه‌ها چقدر است؟
شجاعی: این امر هزینه بر است و مرکز تحقیقات پزشکی قانونی، تمرکز خود را برای فیکس کردن و نگهداری این اجساد انجام می‌دهد، اما هزینه مومیایی کردن آن را از دانشگاه‌ها می‌گیرد. بعد از اینکه روی این اجساد کار آموزشی در دانشگاه‌ها انجام شد این اجساد با مجوز صادر شده دفن خواهندشد.
آمار خودکشی در ایران چگونه است؟
شجاعی: در سفری که به فرانسه و دیدار با مسئولان مرکز تحقیقات پزشکی قانونی آن کشور داشتیم، مشاهده کردیم که آمار خودکشی در آن کشور نسبت به جمعیت شان، ۶ برابر آمار خودکشی در ایران است.
در فضا‌های مجازی گفته می‌شود که آمار خودکشی دانش آموزان و دانشجویان افزایش یافته است؟
شجاعی: چنین امری درست نیست و صحت ندارد، آمار‌هایی از خودکشی داریم، اما آمار خودکشی در ایران نسبت به نقاط دیگر دنیا بالا نیست و از کشور‌های اروپایی نیز کمتر است.
چرا آمار خودکشی اعلام نمی‌شود، اصولا از چه منبعی این آمار اعلام می‌شود؟
شجاعی: در اردیبهشت سال گذشته آماری از خودکشی اعلام شد، که در جامعه به دنبال خود اثرات منفی داشت. اعلام برخی آمار‌ها مانند سوء مصرف مواد مخدر و غرق‌شدگی در جامعه دارای اثرات مثبت است و مردم از آن‌ها درس می‌گیرند، اما اعلام آمار خودکشی در جامعه دارای بار منفی است و ما اعتقاد داریم که نباید این آمار اعلام شود، مگر اینکه این نوع آمار برای مجموعه تصمیم‌گیران نظام اعلام شود.
بیان آمار خودکشی در جامعه و برای عموم مردم فقط دارای اثرات سوء است و گاهی بیان برخی از آمار‌های خودکشی از سوی برخی افراد واقعی نیست، فقط سازمان پزشکی قانونی است که آمار کلی از خودکشی را اعلام می‌کند و آمار دقیق فقط نزد این سازمان است.
بعد از زلزله کرمانشاه شایعاتی در مورد خودکشی زلزله زده‌ها داشتیم؟
شجاعی: به رغم انتشار شایعاتی در خصوص افزایش آمار خودکشی بعد از وقوع زلزله در کرمانشاه، در این خصوص شاهد کاهش آمار خودکشی در این استان بودیم؛ و متاسفانه برخی از موارد مشکوک به عنوان خودکشی اعلام شده بود.
