«ازن» (O3) که در سالهای اخیر خودی به پایتخت نشینان نشان داده، در روزهای گرم سال و هم‌زمان با افزایش تابش نور خورشید، شدت می گیرد و هوای شهر را آلوده می‌کند.
به گزازش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از روابط عمومی شرکت کنترل کیفیت هوا؛ فرشيد باباخاني معاون فني شركت كنترل كيفيت هواي تهران در اين باره گفت: گاز ازن از ترکیب 3اتم اکسیژن ایجاد میشود و یک اکسید قوی کننده است. ازن موجود در سطح زمین برای سلامتی انسان، جانوران و گیاهان مضر است و از آن به‌عنوان آلاینده یاد میشود. این گاز به‌طور مستقیم در هوا منتشر نمی‌شود بلکه توسط واکنش‌های شیمیایی بین اکسیدهای نیتروژن و ترکیبات آلی فرار در حضور نور خورشید ایجاد می شود، بنابراین وجود گازهاي آلاينده اوليه و همچنين آفتابي بودن هوا، شرايط را براي انجام واکنشهاي تولید گاز ازن سوق میدهد.
به گفته اين كارشناس ارشد شركت، تنفس ازن می تواند انواع مشکلات سلامتی ازجمله درد قفسه سینه، سرفه، سوزش گلو و گرفتگی ریه، عفونت ریه، کاهش عملکرد ریه، التهاب جدار ریه‌ها را موجب شود. این آلاینده در تشدید بیماریهای برونشیت، آمفیزم (نوعی بیماری ریوی است که منجر به از بین رفتن خاصیت ارتجاعی ریه و از بین رفتن دیواره آلوئول‌های ریه میشود) و آسم مؤثر است. قرار گرفتن در معرض ازن به‌طور مکرر و طولانیمدت ممکن است باعث ایجاد زخم دائم در بافت ریه و همین‌طور سرطان ریه شود. در مواجهه با ازن، کودکان در معرض بیشترین خطر هستند، زیرا ریه های آنها هنوز در حال رشد و تکامل بوده و معمولاً فعالیت آنها در خارج از منزل، درزمانی که سطح ازن بالا است، زیاد است.
شکل 1- تأثیرات آلاینده ازن بر سلامتی انسان
مقایسه وضعیت شاخص کیفیت هوا طی سه‌ماهه نخست سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته نشان مي‌دهد طی این بازه زمانی تعداد روزهای فراتر از حد مجاز در سال 1397 بیشتر از سال گذشته بوده و 10روز از روزهای ناسالم برای گروه های حساس این سال به لحاظ آلاینده ذرات معلق کمتر از 2.5میکرون (عموماً به دلیل وقوع پدیده گرد و غبار) و 4 روز نیز به لحاظ آلاینده ازن(افزایش تشعشع نور خورشید و بازه میدان دید ناشی از کاهش ذرات معلق) رخ‌داده است. این در حالی است که در تمامی روزهای آلوده فصل بهار سال گذشته (9 روز) آلاینده ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون، فراتر از حد مجاز بوده و وضعیت آلاینده ازن در شرایط مطلوب قرار داشته است.
جدول 1- مقایسه وضعیت شاخص کیفیت هوا طی سه‌ماهه نخست سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته
|
|
پاک |
سالم |
ناسالم برای گروه حساس |
ناسالم |
|
1396 |
9 |
75 |
9 |
0 |
|
1397 |
8 |
71 |
14 |
0 |
به گفته باباخاني، روزهای آلوده به لحاظ آلاینده ازن طی سال جاری همگی در خردادماه و طی روزهای 9، 15، 19 و 26 ماه رخ داده و میانگین شاخص کیفیت هوا در شهر تهران طی این روزها به ترتیب 115، 105، 122 و 117 بوده است. درحالی‌که در این بازه زمانی وضعیت شاخص آلاینده PM2.5 و سایر آلاینده ها در وضعیت مطلوب قرار داشته است. در روز 19 خرداد با افزایش تشعشع نور خورشید، واکنش‌های شیمیایی تولید آلاینده ازن بیشتر رخ داده و بیشترین میزان غلظت در حدود ساعات 13 تا 16 با کاهش تابش نور خورشید غلظت این آلاینده کاهش چشمگیری را نشان داد.
نمودار 1- غلظت آلاینده ازن طی روز 19 خرداد سال 1397 در ایستگاه های مختلف تهران
معاون فني شركت كنترل كيفيت هواي تهران در ادامه درباره وضعيت ازن در بهار دو سال اخير گفت: وضعیت شاخص دو آلاینده ازن و ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون در روزهای مختلف فصل بهار سالهای 1396 و 1397 هرچه به روزهای گرم نزدیک می‌شویم، هم‌زمان با شدت گرفتن تابش نور خورشید، بر میزان شاخص آلاینده ازن افزوده شده است. این افزایش شاخص در بهار سال جاری نمود بیشتری داشته به‌طوری‌که طی 4 روز در خردادماه، شاخص این آلاینده از حد مجاز فراتر رفته و در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار گرفته است. نمودار 3 نیز شاخص آلاینده PM2.5 را طی فصل بهار در دو سال اخیر مقایسه نموده است. این آلاینده بیشتر محصول احتراق می‌باشد و در طی روزهایی که بارش مناسب باران و یا بادهای مناسب موجود می‌باشد، از هوای شهر تخلیه‌شده و یا از میزان آن کاسته می‌گردد. در فصل بهار به همین علت معمولاً بهترین شرایط از نظر این آلاینده رخ میدهد و نوسانات میزان شاخص آن طی بازه موردبررسی نیز به علت تغییرات فراوان در شرایط جوی طی فصل بهار است. البته همان‌طور که در نمودار 3 دیده میشود، در نیمه دوم فصل بهار در سال 1397، طی بیشتر روزها، کیفیت هوا به لحاظ آلاینده PM2.5 نسبت به مدت مشابه سال قبل کمتر بوده است. به همین علت، بازه میدان دید در شهر افزایش پیدا نموده که این امر منجر به‌شدت گرفتن میزان تابش نور خورشید، میشود و از آنجاکه میزان غلظت آلاینده ازن با شدت نور خورشید متناسب است، شاخص آلاینده ازن در بیشتر روزهای نیمه دوم بهار سال جاری، نسبت به مدت مشابه سال قبل، بیشتر بوده است.
نمودار 2- وضعیت شاخص آلاینده ازن در روزهای مختلف فصل بهار سالهای 1396 و 1397
نمودار 3- وضعیت شاخص آلاینده ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون در روزهای مختلف فصل بهار سالهای 1396 و 1397
