مسعود تجریشی دوشنبه در نخستین همایش تجلیل از صنایع سبز، چهره های ماندگار و تلاشگران حوزه محیط زیست خوزستان در هتل نیشکر اهواز، شرایط فعلی آب کشور را نامطلوب ارزیابی کرد و گفت: رویکردهای جزیره ای، حکمرانی غلط و سیاستگذاری غیرعقلایی مدیران، عامل بوجود آمدن مشکلات فعلی در حوزه آب شده است.
وی با اشاره به تشکیل کارگروه سازگاری با کم آبی در وزارت نیرو در سال جاری، افزود: در ایران تجربه سه هزار ساله در زمینه سازگاری با کم آبی وجود داشته که نمونه آن فرهنگ قنات ها بوده است.
تجریشی تصریح کرد: این مساله باید ریشه یابی شود که چرا در استان های پرآب مانند خوزستان و ارومیه همان مشکلاتی را داریم که در استان های کم آب مثل یزد و کرمان وجود دارد.
وی اضافه کرد: باید بررسی شود که فقط کاهش 30 درصدی بارندگی باعث این مشکلات شده یا نظام تدبیر ناتوان و حکمرانی ناکارآمد در حوزه آب بوده که فرهنگ قناعت و صرفه جویی در مصرف آب را تغییر داده و وضعیت فعلی را بوجود آورده است.
تجریشی تاکید کرد: برای خروج از شرایط بحران و جلوگیری از تهدید بیشتر محیط زیست و تخریب منابع آب، صرفه جویی مهمترین اقدام است وگرنه طی پنج تا 10 سال آینده شرایط به گونه ای می شود که شاید غیرقابل بازگشت باشد.
وی با بیان اینکه سیاستگذاری در مصرف آب در خوزستان باید با توجه به دیدگاه های فرهنگی اجتماعی باشد گفت: در حوزه آبریز خوزستان فقط با صرفه جویی 30 تا 40 درصدی می توان منابع جدیدی تعریف کرد.
وی گفت: با تحلیل های اولیه سازمان محیط زیست به این نتیجه رسیدیم که این امر شدنی است، به طور نمونه در دریاچه ارومیه که کاهش 40 درصدی مصرف هدفگذاری شده بود، اکنون تا 29 درصد صرفه جویی محقق شده است.
معاون سازمان حفاظت محیط زیست با تشریح سه سطح برای حکمرانی مطلوب آب اظهار داشت: سطح بنیادین و پایداری که در آن نهادهای غیررسمی و سنت ها و فرهنگ ها و هنجارها باید در آن متحول شود که برای رسیدن به اهداف این سطح 50 تا 10 سال زمان نیاز است.
وی افزود: سطح دوم سطح نهادی است که تحول در حقوق مالکیت و دیوانسالاری و حقوق مردم را مدنظر دارد و رسیدن به این هدف 10 تا 50 سال طول می کشد.
تجریشی ادامه داد: سطح سوم حکمرانی یا تدبیر، شیوه های اقدام و روش های اجرایی و رویه های بالفعل حکمرانی را در بر می گیرد همچنین سطح چهارم سطح تخصیص آب سیاستگذاری برای تخصیص منابع آب و قیمتگذاری و نحوه اشتغال و استفاده از منابع طبیعی مربوط می شود.
وی پیشنهاد کرد که حکمرانی از سطح دوم آغاز شود زیرا تا زمانی که حاکمیت آب از خود اصلاحات را شروع نکند و بخش های آب و کشاورزی و محیط زیست با یکدیگر هماهنگ نشوند نمی توانیم امیدوار باشیم که مردم الگو و رفتارهای خود را تغییر دهند.
تجریشی در ادامه سیاست های جدید سازمان حفاظت محیط زیست در قبال صنایع را تشویق و تنبیه همزمان عنوان کرد و گفت: در گذشته تنها سیاست های تنبیهی در قالب اخذ جرایم آلودگی اجرا می شد اما اکنون می خواهیم با دادن مشوق ها و با همکاری دانشگاه ها به رفع آلودگی های صنایع کمک کنیم.
به گفته وی، این طرح از پارسال در دامداری های استان البرز آغاز شده و قرار است به مدت یک سال از این واحدها جریمه اخذ نشود.
وی افزود: طرح نیشکر، شهرک های صنعتی و سه واحد پتروشیمی در دستور کار قرار دارند که با همکاری دانشگاه ها بتوانیم مشکل آلایندگی آنها را حل کنیم.
*تصفیه فاضلاب 6 شهر
استاندار خوزستان از بهره برداری 6 تصفیه خانه فاضلاب شهری در استان تا پایان امسال خبر داد.
غلامرضا شریعتی افزود: سیستم تصفیه خانه فاضلاب 6 شهر استان شامل اهواز، آبادان، خرمشهر، بندر امام، شادگان و ماهشهر با فاینانس خارجی در حال اجرا هستند که امسال به اتمام می رسند.
به گفته وی، تصفیه خانه فاضلاب شرق اهواز تا دو هفته آینده آماده بهره برداری است و تصفیه خانه غرب این کلانشهر نیز به زودی آغاز می شود.
وی اضافه کرد: تصفیه خانه های فاضلاب در شهرهای شوش، بستان، اندیمشک، بهبهان و ایذه نیز در آستانه آغاز عملیات اجرایی است.
شریعتی همچنین با اشاره به اثرات منفی توسعه صنعت و شهرنشینی بر محیط زیست در دنیا افزود: خوزستان نیز از این مساله مستثنی نبوده ولی به دلیل وجود منابع غنی و استعدادهای بینظیر، دستکاری در طبیعت این استان نسبت به سایر نقاط کشور بیشتر بوده است.
وی یکی از مشکلات خوزستان را بخشی نگری دستگاه ها و وزارتخانه ها عنوان کرد و افزود: خوزستان با توجه به اقلیم و جغرافیای خاص خود که آخرین نقطه عبور آب رودخانه هاست از بخشی نگری آسیب دیده زیرا در این استان مدیریت سرزمین و حکمرانی خوب اعمال نشده است.
شریعتی تصریح کرد: جنبه های زیست محیطی و اجتماعی طرح های بزرگ در خوزستان مورد توجه نبوده و تنها دستیابی به نتایج اقتصادی آن موردنظر بوده است.
وی با بیان اینکه بحران های خوزستان صحنه تمام نمایی از عملکردهای گذشته است، تصریح کرد: به طبیعت این استان فشار وارد شده و در آن دخالت هایی شده بدون اینکه نیازها و شرایط و توان آن لحاظ شود.
شریعتی اظهار داشت: تمام دستگاه های استان مکلف شده اند که محیط زیست را در طرح های خود مدنظر قرار داده و پیوست های زیست محیطی آنها را انجام دهند.
به گفته وی کمیته مدیریت سرزمین در معاونت عمرانی استانداری برای نظارت بر طرح های استان تشکیل شده است.
استاندار خوزستان با تاکید بر حمایت از صنعت سبز در استان افزود: باید برنامه های تشویقی، تسهیلی و حمایتی برای واحدهایی که به عنوان صنعت سبز (دوستدار محیط زیست) در نظرگرفته شود تا الگوی مناسبی برای صنایع آلاینده ایجاد شود.
وی یکی از راه های حفظ محیط زیست را استفاده از پتانسیل انجمن ها و سازمان های مردم نهاد انتقادات و اقدامات تخصصی آنها دانست و گفت: رسالت سمن ها باید تغییر نوع نگرش و فرهنگ زیست محیطی و مطالبه گری در سیاست های کلان باشد.
شریعتی اضافه کرد: مشارکت دادن مردم و جوامع محلی و درگیر کردن آحاد جامعه با مسائل می تواند راهکاری برای بهبود شرایط محیط زیست باشد.
وی با انتقاد از عدم مدیریت زهاب ها و پساب های تولید شده گفت: در تخصیص منابع آب نیز تنها کمیت درنظر گرفته شده و به تاثیر زهاب بر کیفیت رودخانه ها بی توجهی شده است.
شریعتی با بیان اینکه برای استفاده از زهاب های نیشکر طرح شورورزی به صورت آزمایشی آغاز شده اظهار داشت: در زمینه مهار کانون های گرد و غبار بیش از 20 هزار هکتار نهالکاری و 15 هزار هکتار بیابان زدایی انجام شده است.
*سرنوشت شور کارون
مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان نیز در این همایش سد گتوند را مشکل لاینحل خوزستان توصیف کرد و نسبت به وضعیت سد گتوند در صورت ادامه خشکسالی شدید در این استان هشدار داد.
احمدرضا لاهیجان زاده افزود: اکنون چند صد میلیون مترمکعب از آب رودخانه کارون را شور کرده که با مدیریت مخزن سعی می کنند تا حدی تبعات این مشکل را کاهش دهند.
وی طرح سد گتوند و تبعات منفی آن را نیز یادآور شد و گفت: این سد با نادیده گرفتن نظرات کارشناسی و بر اساس تصمیمات سیاسی ساخته شد و اکنون حتی با بسیج همه کشور نمی توان مشکل ناشی از احداث این سازه را حل کرد.
لاهیجان زاده خوزستان را نماد توسعه ناپایدار دانست و افزود: خوزستان در بسیاری شاخص ها از جمله کشاورزی، نفت و گاز و انرژی برق آبی رتبه اول را در کشور دارد و در گذشته با افتخار از این جایگاه صحبت می کردیم اما برخی طرح های استانی و ملی عامل این توسعه ناپایدار در استان بوده اند به طوری که اکنون می توان گفت که خوزستان قربانی توسعه بوده است که تبعات آن اتفاقات اخیر در این استان بوده است.
وی با اشاره به آتش سوزی گسترده در تالاب هورالعظیم و دود غلیظ ناشی از آن افزود: دود آتش سوزی در هورالعظیم در واقع حاصل فرآیندهای چند ده ساله در ایران، عراق و ترکیه است و دودی که اکنون شهرهای خوزستان را فرا می گیرد مرحله نهایی این فرآیند است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان همچنین به صنایع استان توصیه کرد که در زمینه تامین نیازهای آب و برق خود راهکارهای جدیدی را اجرا کنند زیرا با توجه به بحران آب و برق در کشور دیگر نمی توان برای توسعه صنعت روی تخصیص آب از منابع طبیعی حساب کرد.
وی با تاکید بر تبدیل چرخه مصرف به سیلک بسته و استفاده مجدد از آب افزود: قرار است فاضلاب خروجی تصفیه خانه فاضلاب شرق اهواز که به زودی به بهره برداری می رسد برای مهار کانون های ریزگرد مورد استفاده قرار گیرد.
لاهیجان زاده همچنین بر خودکفایی صنایع در انرژی برق با تولید انرژی خورشیدی تاکید کرد و گفت: با سرمایه گذاری 100 تا 200 میلیارد ریال می توان از هر هکتار زمین 10 مگاوات برق تولید کرد.
وی با انتقاد از تشدید آلودگی فلرهای نفتی در اهواز به دلیل قطع برق، اظهار داشت: اخیرا قرارداد 4.3 میلیاردی طرح توسعه نفتی ارائه شده که می شد در آن سهم ناچیزی برای تولید انرژی خورشیدی درنظرگرفته شود.
سد گتوند علیا، بلندترین سد خاکی کشور و آخرین سد روی رودخانه کارون است که در25 کیلومتری گتوند در خوزستان قرار دارد.
کارشناسان می گویند جانمایی اشتباه این سد باعث شده که سازند نمکی گچساران در مخزن سد قرار گیرد و حل شدن تدریجی نمک این سازند باعث شور شدن آب مخزن و رودخانه کارون شده است. این سد در سال 91 با وجود مخالفت شدید کارشناسان آبگیری شد.
یوسفی نماینده اهواز در مجلس شورای اسلامی 7 مرداد ماه جاری برای دومین بار از وزیر نیرو درباره سرنوشت سد گتوند در صحن علنی مجلس طرح سوال کرده است.
*چشم پوشی سد گتوند از معادن قدیمی نمک
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خوزستان نیز در این همایش با انتقاد از انجام نشدن استعلام های لازم قبل از ساختن سد گتوند، گفت: محل احداث سد گتوند از اوایل انقلاب محل بهره برداری معادن نمک منطقه بوده است.
سید نورالله حسن زاده اظهار داشت: در محل ساخت سد گتوند از بیش از 30 سال پیش چندین پروانه بهره برداری از معادن نمک از جمله معادن عنبل یک و 2 صادر شده بود و برای ذخیره اکتشاف معدنی در این زمینه نیز مطالعاتی صورت گرفته بود.
وی افزود: روال بر این است که قبل از اجرای همه طرح ها از سازمان معادن استعلام صورت می گیرد اما برای ساخت سد گتوند هیچونه استعلامی از این سازمان انجام نشد، در حالی که با یک استعلام ساده وجود این معادن نمک قابل تشخیص بود.
این مقام مسئول با اشاره به خطای کارشناسی در جانمایی سد گتوند علیا در خوزستان، تصریح کرد: برخی اشتباهات و یا تعمدات که غیرقابل اغماض هستند را نمی توان به حساب صنعت و تولید گذاشت.
حسن زاده همچنین با بیان اینکه مانعی میان توسعه پایدار و محیط زیست و صنعت وجود ندارد تاکید کرد: هیچ اصراری به حفظ واحدهای صنعتی آلاینده ای که تمایلی برای رفع آلودگی ندارند، وجود ندارد.
وی افزود: می توان به واحدهای صنعتی قدیمی کمک هایی کرد تا آلایندگی خود را رفع کنند.
در این همایش پتروشیمی لاله، پتروشیمی خوزستان و شرکت کشت و صنعت دعبل خزاعی به عنوان صنایع سبز معرفی شدند.
همچنین از تلاش های 30 ساله نعمت الله جعفرزاده عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی در اجرای طرح های زیست محیطی، علیرضا زراسوندی رئیس بنیاد نخبگان کشور و عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، علی اژدری مدیرکل سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب غرب کشور به عنوان تلاشگران محیط زیست تقدیر شد.
