ثبت یک هزار و 286 گزارش رسمی کودک آزاری در استان اصفهان، حکایت از آن دارد که آتش زیر خاکستر کودک آزاری در لایه های پنهان جامعه همچنان روشن است و شعله های آن، حقوق و نیازهار اولیه کودکان را در لابلای آسیب های اجتماعی مانند فقر، اعتیاد، بیکاری و ... می سوزاند، از حق ممنوع بودن تنبیه و وادار کردن بچه ها به کار و خیابان گردی گرفته تا نیاز دسترسی به بهداشت و سلامت جسمی و روانی، امکانات آموزشی، محبت و توجه در کانون خانواده.
نا آگاهی بعضی پدر و مادرها از چهارچوب رفتاری درست با کودک در کنار مشکل فقر و آسیب های اجتماعی در دسته دیگر از خانواده ها باعث افزایش کودک آزاری در استان اصفهان شده است. کودک آزاری حلقه ای کوچک اما مهم از مشکلات است که در کنار زنجیره ای از آسیب های دیگر در خانواده ها کامل می شود و پیامدهای آن در رشد و تربیت کودکان آن چنان اثرگذار است که کودکان آسیب دیده را وارد چرخه معیوبی از رفتارها و عادت ها می کند که تا پایان عمر ادامه خواهد یافت.
رشد شتابان آسیب های اجتماعی
مرتضی پدریان جامعه شناس در گفت وگو با ایسنا، کودک آزاری را یک پدیده تاریخی و ریشه دار در جامعه دانست و گفت: در تعریف این موضوع می توان گفت که هر نوع صدمه جسمی یا روحی که از طرف خانواده یا افراد دیگر به کودک وارد شود، کودک آزاری نام دارد، بنابراین همانطور که می بینید طیف گسترده ای از آزارهای جسمی، رفتارهای پرخاشگرانه، کتک زدن، توهین و حتی محروم کردن کودکان از یکسری نیازهای روزمره شان را نیز در بر می گیرد.
وی در واکنش به اخبار ناراحت کننده ای که در ماه های اخیر درباره کودک آزاری در استان اصفهان منتشر شده است، گفت: در این باره دو نکته مهم وجود دارد، یکی این که افکار عمومی جامعه به دلیل گسترش فضای تبادل اطلاعات در فضای مجازی به برخی اخبار واکنش بیشتری نشان می دهد و دومین موضوع این است که باید بپذیریم آسیب های اجتماعی به شدت در جامعه ما در حال رشد هستند که کودک آزاری هم یکی از این آسیب هاست.
پدریان مهم ترین دلیل افزایش آسیب های اجتماعی را از هم گسیختگی جامعه و رشد ناهنجاری های اجتماعی در آن دانست و گفت: به عبارت ساده تر می توان گفت، افراد جامعه دچار سرخوردگی های اجتماعی شده اند که آن را در شیوه های مختلفی نشان می دهند، به عنوان مثال درباره کودک آزاری می توان گفت که پدر و مادرهایی که گرفتار مشکلات اجتماعی و اقتصادی هستند چون هیچ شیوه تخلیه ای برای تحمل این مشکلات پیش رو ندارند، بخشی از فشارهای روحی و جسمی خود را به کودکان منتقل می کنند.
افزایش تکانش ها و پیامدهای تلخ آن
این جامعه شناس با بیان اینکه مشکلاتی مانند افزایش شکاف طبقاتی و فاصله زندگی دارا و ندار در جامعه به شیوع آسیب های اجتماعی دامن می زند، ادامه داد: از یک سو فرزندان خانواده های ضعیف تر در مقایسه با هم سن و سالان مرفه تر خودشان احساس نیاز می کنند و چون خانواده ها نمی توانند این نیاز را بر آورده کنند، دچار ضربه و فشار روحی می شوند و یکی از راه های سرکوب نیازهای دست نیافتنی، پرخاشگری و کودک آزاری است.
پدریان با اشاره به این که کودک آزاری یکی از مشکلات اجتماعی در کل کشور است و اصفهان نیز از این موضوع جدا نیست، گفت: با این وجود، استان اصفهان از نظر میانگین آسیب های اجتماعی شرایط خوبی ندارد و در زمینه کودک آزاری هم می توان گفت که آمارهای اصفهان بالاتر از میانگین های کشوری است.
این جامعه شناس، افزایش تکانش های اجتماعی در جامعه را زمینه ساز مشکلاتی مانند افسردگی و سرخوردگی افراد دانست و افزود: یکی از بخش هایی که آسیب ها خود را ظهور و بروز می دهند، روابط بین افراد خانواده به ویژه پدر و مادر و فرزندان است تا جایی که شرمندگی والدین از ناتوانی در برآوردن نیازهای فرزندان حتی ممکن است به خودکشی یا کودک آزاری بینجامد.
او با اشاره به این که کودکان خانواده های آسیب دیده بیشتر با تهدید کودک آزاری و مانند آن روبرو هستند، گفت: پدیده های اجتماعی مانند حلقه های یک زنجیر به هم وصلند بنابراین اگر بخواهیم یکی از مشکلات را حل کنیم باید کل نظام اجتماعی برای کاهش آسیب ها همت کنند یعنی نمی توان مشکل افسردگی، اشتغال، فاصله طبقاتی و .. را نادیده گرفت و انتظار داشت مشکل کودک آزاری خود به خود حل شود.
کودکان خیابانی نتیجه مشکلات اقتصادی
این در حالی است که معاون امور اجتماعی بهزیستی استان اصفهان معتقد است مشکلات اقتصادی در جامعه بیشتر باعث کودک آزاری هایی از جنس بهره کشی و وادار کردن کودکان به کار می شود، بنابراین باید ریشه کودک آزاری را در موارد دیگری جستجو کرد.
مجتبی ناجی در گفتگو با ایسنا، حساسیت اصفهانی ها به اخبار کودک آزاری را نشان دهنده سلامت جامعه استان دانست، گفت: می توان گفت که در استان اصفهان بی تفاوت از کنار کودک آزاری نمی گذریم، مدارس و مهدهای کودک همیشه رصد می شوند تا درصورت مشاهده آثار ضرب و شتم در کودک، با والدین برخورد لازم صورت گیرد علاوه بر این در نیمه نخست امسال بیش از هزار و 286 گزارش کودک آزاری به شماره تلفن 123 گزارش شد که این آمار نیز نشان دهنده توجه جدی اصفهانی ها به آسیب کودک آزاری است.
وی کودکان کار و خیابانی را نیز جزو آسیب دیدگان کودک آزاری دانست و ادامه داد: این بچه ها به جای تحصیل وادار به فال فروشی، واکس زدن کفش کنار خیابان، شیشه پاک کردن، گل فروشی، دست فروشی و ... می شوند و متاسفانه چون حضور آنها در کوچه و خیابان ترحم مردم را بر می انگیزد و باعث درآمد بیشتر آنها می شود، این چرخه همواره ادامه یافته و کودکان خیابانی، هیچ گاه شانس بازگشت به مدرسه یا خانه را نخواهند داشت.
رد پای ناکامی ها در سرنوشت کودکان
ناجی محروم کردن بچه ها از حقوقی مانند دسترسی به خدمات بهداشتی، تغذیه مناسب، تحصیل، امنیت روانی، محبت و توجه در خانواده و ... را نیز شامل کودک آزاری دانست و گفت: این موارد شاید تاثیر آنی در رشد و تربیت کودک نداشته باشند اما پیامدهای آن در آینده خود را نشان خواهد داد.
وی درباره افزایش آمار کودک آزاری در استان اصفهان نیز توضیح داد: اخبار مربوط به کودک آزاری به این دلیل برجسته می شود که احساسات افراد را بر می انگیزد به ویژه در زمینه کودک آزاری فیزیکی یا شکنجه جسمی کودکان، انتشار هر خبری بسیار مورد توجه قرار می گیرد در حالی که 7 ماهه نخست امسال فقط یک مورد فوت کودک مشکوک به کودک آزاری در استان اصفهان اتفاق افتاده است.
معاون اجتماعی بهزیستی حساسیت مردم و رسانه ها به موضوع کودک آزاری را مهم ترین دلیل برجسته شدن این مشکل در جامعه دانست و گفت: البته همین یک مورد مشکوک به کودک آزاری هم برای اصفهان زیاد است چون نباید حقوق کودکان پایمال شود اما حقیقت این است که آمار کودک آزاری هایی که منجر به ضرب و شتم بچه ها شود، در استان اصفهان بسیار کمتر از استان های دیگر کشور گزارش می شود با این همه همانطور که مردم نسبت به سقوط هواپیما و جان باختگان آن واکنش شدیدتری از تصادف اتوبوس و مرگ و میز در حوادث جاده ای نشان می دهد، درباره کودک آزاری هم جامعه به شدت حساس است و واکنش نشان می دهد.
کودک آزاری های پنهان در خانواده
این روان شناس با اشاره به بالا بودن آمار کودک آزاری های ناشی از مسامحه و تخلف در خانواده ها، ادامه داد: در خانواده های معمولی هم گاهی مشاهده می کنیم که پدر و مادرها از رسیدگی به موارد تحصیلی بچه ها تخلف می کنند یا گاهی تنبیه جسمی کودک را حق تربیتی خود می دانند، بنابراین می توان گفت که آزار جسمانی کودک در جامعه ما افزایش پیدا نکرده بلکه توجه و حساسیت افکار عمومی به این موضوع بیشتر شده است.
ناجی نقش رسانه ها و افکار عمومی را در جلوگیری از کودک آزاری و کاهش آمار آن بسیار کلیدی و تاثیر گذار دانست و یادآور شد: تنها در مواردی نهادهای حمایتی در این آسیب مداخله می کنند که خانواده آگاهی لازم را در این زمینه ندارد چون گاهی هنگام صحبت با والدین کودکانی که مورد ضرب و شتم قرار گرفته اند، آنها می گویند این شیوه تربیتی ماست یا والدین حق گوشمالی مختصر بچه را دارند، بیشتر موارد کودک آزاری جسمی با این نیت توسط پدر و مادرها انجام می شود که آن را یک شیوه تربیتی می دانند نه این که خصومتی در کار باشد.
با این حال او نقش دستگاه های حمایتی را در مواردی که خانواده دچار نابسامانی های روحی و روانی است، قابل توجه خواند و گفت: با این که معتقدیم همیشه قانون خانواده محوری بر هر اصل دیگری مقدم است و کودک باید در خانواده اصلی خود رشد و پرورش یابد، اما گاهی با تشخیص مقام قضایی به این نتیجه می رسیم که والدین زیستی کودک کفایت لازم برای سرپرستی او را ندارند و در این صورت کودک باید به بهزیستی تحویل داده شود تا برای او خانواده جایگزین انتخاب شود.
یک زنجیره به هم پیوسته از آسیب ها
معاون اجتماعی بهزیستی استان اصفهان نیز با تایید موضوع همبستگی آسیب های اجتماعی، افزود: به عنوان مثال گاهی در یک خانواده هم کودک آزاری وجود دارد، هم طلاق و هم اعتیاد و ... آمار نیز این موضوع را تایید می کند که 75 درصد موارد کودک آزاری در خانواده هایی بوده که سرپرست یا یکی از اعضای آنها اعتیاد داشته است.
او از نگهداری 426 کودک بدسرپرست در مراکز اقامتی بهزیستی خبر داد و گفت: دو سوم این کودکان کسانی هستند که والدینشان به دلیل اعتیاد و به تشخیص مقام قضایی و سیستم مددکاری، صلاحیت نگهداری از آنها را نداشته است و به همین دلیل کودک به بهزیستی سپرده شده است.
این روان شناس کودکانی که به بهزیستی سپرده می شوند را به دو دسته تقسیم کرد، دسته او کودکان بی سرپرست که بهزیستی می تواند برای آنها خانواده جایگزین انتخاب کند اما دسته دوم کودکان بد سرپرست هستند که به دلایلی مانند اعتیاد والدین به صورت موقتی سرپرستی کودک از خانواده گرفته می شود اما پس از رفع مشل یعنی درصورت ترک والدین می توانند برای حضانت دوباره فرزند اقدام کنند و در این صورت، پیدا کردن خانواده جایگزین برای کودک کار دشواری است چون بسیاری از خانواده های متقاضی فرزندخواندگی خواهان حضانت دایمی یک کودک هستند.
آمار انگشت شمار جدایی کودک از خانواده
با این همه ناجی از پوشش صد در صدی بهزیستی برای کودکان نیازمند حمایت خبر داد و تاکید کرد: حتی یک کودک بدون سرپرست را در استان پیدا نمی کنید که زیر پوشش بهزیستی نباشد در کنار آن، 550 کودک بدسرپرست دیگر در استان اصفهان وجود دارند که به خانواده های جایگزین مانند بستگانی همچون عمه و خاله تحویل داده شده اند چون همچنان تاکید بهزیستی بر این است که اصل خانواده محوری رعایت شود و حتی صرف اعتیاد والدین هم نمی تواند عامل جدایی فرزند از کانون خانواده باشد، ممکن است پدری اعتیاد داشته باشد اما وظایف سرپرستی خود را نیز انجام دهد، در چنین مواردی والدین را برای اصلاح رفتار کمک می کنیم.
این روان شناس، موارد جدایی کودک از خانواده اصلی خود به دلیل کودک آزاری را بسیار انگشت شمار برشمرد و گفت: با وجود تاکید بر آموزش و آگاه سازی والدین نسبت به پیامدهای کودک آزاری در سلامت جسمی و روحی فرزندان، باید پذیرفت که حتی یک مورد کودک آزاری هم در جامعه بسیار زیاد است چون کودک را در چرخه معیوبی وارد می کند که ممکن است تا پایان عمر ادامه داشته باشد.
