سیستم سازوکار مالی اروپا (SPV)، ژانویه (دی ماه) عملیاتی می شود

باربارا اسلاوین در المانیتور نوشت: خروج دونالد ترامپ از توافق هسته ای موجب اتخاذ رویکردی از سوی ایران شد که از قبل با سوءظن به احتمال پایبندی آمریکا به توافق هسته ای، اتخاذ شده بود: سیاست نگاه به شرق از سوی ایران برای نجات اقتصاد خود.

به گزارش «انتخاب»؛ در ادامه این مطلب آمده است: به موجب معافیت هایی که دولت آمریکا اعطا کرده، هشت کشور مجازند تا ماه مارس به خرید نفت از ایران ادامه دهند که پنج کشور از آنها آسیایی هستند و چین بزرگترین آنها محسوب می شود. در دور قبلی تحریم ها پیش از انعقاد برجام، چین جای اتحادیه اروپا را به عنوان بزرگترین شریک تجاری ایران گرفت. از زمان روی کار آمدن ترامپ نیز چین به ادامه همکاری با ایران برای اهداف اقتصادی و ژئوپلیتیک متعهد شده است. طبق گزارش ها در ماه اکتبر، چین روزانه ششصد هزار بشکه نفت از ایران خریده است و احتمال داده می شود در ماه نوامبر نیز آن را به ۶۵۰۰۰۰ هزار بشکه رسانده باشد که بالاتر از سهمیه ۳۶۰۰۰۰ بشکه ای است که آمریکا آن را تعیین کرده. اکثر این نفت نیز در پالایشگاه های استان لیانینگ مصرف می شود که قبلا خریدار نفت ایران نبوده اند اما شرکت ملی نفت ایران در این استان دارای انبارهایی است. انتظار می رود چین بهای این نفت را با ارائه کالا، خدمت و سرمایه گذاری بپردازد. بانکی که قبلا واسطه پرداخت وجه نفت به ایران بوده، عملیات خود را متوقف کرده است.

«وو بینگبینگ»، مدیر موسسه فرهنگ عربی اسلامی در دانشگاه پکن در ایمیل ارسالی به المانیتور گفت: "آمریکا مدعی است که ایران یک تهدید برای امنیت ملی آن است و از چین می خواهد همکاری اقتصادی خود را با ایران متوقف کند. اما چین معتقد است که روابط چین و ایران، از نوع روابط متعارف دوجانبه اقتصادی است". اما باوجود نبرد جاری اقتصادی میان چین و آمریکا، و معتقد است که چین ناچار خواهد بود میان روابط خود با ایران و آمریکا توازنی ایجاد کند. او می گوید معافیت های آمریکا موقتی هستند و باید صبر کتیم تا ببینیم پس از انقضای مهلت آن، چه رخ می دهد.

هند، ژاپن و کره جنوبی نیز از معافیت های آمریکا برخوردار شده اند. سارا وخشوری، کارشناس صنعت نفت ایران تخمین می زند که هند مقداری کمتر از خرید پیشین معادل روزانه ۳۰۰۰۰۰ بشکه نفت از ایران خریداری کند و ژاپن بین ۱۳۰ تا ۱۵۰ هزار بشکه و کره جنوبی ۱۸۰ هزار بشکه نفت خام در روز از ایران وارد کنند.

این معافیت به تایوان نیز اعطا شده اما تصمیم گرفته از آن استفاده نکند. وخشوری می گوید تایوان مشتری دائم ایران نبوده و خرید آن اهمیت چندانی ندارد. تایوان بخش اعظم نفت خود را از عربستان و کویت خریداری می کند. میکال هربرگ، مدیر پژوهشی در موسسه امنیت انرژی آسیا، با وخشوری موافق است که خرید ناچیز نفت از ایران به راحتی برای تایوان قابل جایگزینی است. میانگین خرید تایوان از ایران در سال جاری، روزانه ۱۶۰۰۰ بشکه بوده است و در قالب قراردادهای اتفاقی و نه بلندمدت شکل می گرفته است. شرکت تایوانی فورموسا پلاستیکس به بازار عراق روی آورده که از ثبات و تجهیزات بارگیری بهتری نیز برخوردار است. اما یک مساله نیز به امور بانکی مربوط می شود. تایوان از نظام سوییفت برای پرداخت بهای نفت استفاده می کند و آمریکا از سوییفت خواسته که دسترسی ایران به آن را قطع کند. بنابراین برای فورموسا پلاستیک یافتن مسیری جایگزین، ممکن و به صرفه نیست. یکی از پالایشگاه های تایوانی دلیل قطع همکاری با ایران را نبود امکان پرداخت به ایران اعلام کرده است. به علاوه تایوان که از ناحیه چین احساس خطر می کند، حساسیت بیشتری در رعایت خواسته های آمریکا نسبت به سایر کشورهای آسیایی دارد.

کره جنوبی و ژاپن نیز برای مسائل امنیتی آمریکا ارزش قائلند اما اقتصادهای بزرگتر و روابط دیرینه تری با ایران دارند. هربرگ معتقد است که برای خریداران بزرگتر نفت ایران، یافتن سازوکار دیگری برای معامله با ایران در شش ماهه آتی، توجیه اقتصادی دارد. ایران در اول دسامبر اعلام کرد که با تهاتر کالا در مقابل نفت صادراتی به کره، صادرات به این کشور قابل انجام خواهد بود. تنهایی رییس اتاق بازرگانی ایران و کره جنوبی نیز گفته که ممکن است یک صندوق مشترک بین بانک های مرکزی دو کشور برای تسهیل تجارت دوجانبه تاسیس شود.

تصمیم آمریکا به خروج از توافق هسته ای علی رغم مخالفت سایر کشورها، باعث شده کشورهای دیگر به دنبال یافتن راه های جایگزینی برای دور زدن نظام مالی آمریکا بروند. قرار است فرانسه و آلمان یک سازوکار ویژه مالی تاسیس کنند تا با تهاتر میان پرداخت ها و بدون استفاده از وجه نقد، تجارت با ایران را تسهیل کند. منابع آگاه به المانیتور گفته اند که این سازوکار در ماه ژانویه عملیاتی می شود. اروپایی ها می گویند سایر کشورها نیز می توانند از این سازوکار استفاده کنند و سازوکارهای متعددی برای انجام معاملات تاسیس خواهد شد.

ایران با هند، روسیه و ترکیه نیز برای تجارت با ارز ملی به توافق رسیده است و در دور قبلی تحریم ها نیز با استفاده از همین روش توانست مقاومت کند. همچنین فرصت هایی نیز با تحولات داخلی در سازمان اوپک پدید آمده است. با اعلام خروج قطر از اوپک و قصدش برای تمرکز بر بازار گاز، زمینه برای همکاری بیشتر این کشور با ایران و روسیه فراهم شده است.

روسیه که موفق شده روابط خوبی با تمام کشورهای خاورمیانه برقرار کند و به علت مداخلاتش در اوکراین هدف تحریم های آمریکا قرار گرفته است، از هم اکنون اعلام کرده که به فروش نفت ایران کمک خواهد کرد. همچنین ایران اخیرا موفق شده که نفتش را در بازار بورس داخلی به بالاترین پیشنهاددهندگان بفروشد. ایران برای دور زدن تحریم ها به ترفندهای مختلف از جمله استفاده از نفتکش ها و بیمه های ایرانی روی آورده است.

با این حال، صادرات نفت ایران دست کم یک میلیون بشکه کمتر از رکورد پیش از تحریم ها خواهد بود. وخشوری برآورد می کند که صادرات نفت ایران در دوره تحریم ها بین ۱.۱ میلیون بشکه تا ۱.۳ میلیون بشکه در روز باشد. در بودجه سال آینده ایران، این میزان ۱.۵ میلیون بشکه در روز برآورد شده است.

برایان هوک نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، معتقد است طی سال آینده با بهبود وضعیت عرضه نفت در بازار و موقعیت بهتر آمریکا برای اعمال تحریم های بیشتر، شاهد کاهش بیشتر در صادرات نفت ایران خواهیم بود. اما احتمال می رود چین و سایر کشورها خواستار تمدید مهلت معافیت های اعطایی شوند. «وو» زمانی که در یکی از نشست های شورای آتلانتیک شرکت کرده بود، گفته بود که "ایران شریک مهمی برای ما در خاورمیانه است. چین برخلاف آمریکا که با اسراییل، عربستان و امارات در این منطقه متحد شده است، با کشور دیگری غیر از ایران ائتلاف نخواهد کرد".