مرکز پژوهش‌های مجلس که در هفته گذشته اقدام به محاسبه خط فقر مطلق سال ۹۵ کرده بود، این بار خط فقر مطلق سال ۹۶ و همچنین شش‌ماهه نخست سال ۹۷ را برآورد کرده است.
بازوی پژوهشی مجلس در گزارش خود در محاسبه خط فقر استان‌های مختلف را به چهار خوشه شهری و پنج خوشه روستایی تقسیم کرده و سپس برای هر خوشه خط فقر مطلق را اعلام کرده است.
پیش‌تر بازوی پژوهشی مجلس برای محاسبه خط فقر سال ۹۵، از روش «حداقل نیازهای اساسی» استفاده کرده بود. این در حالی است که برای محاسبه خط فقر مطلق در سال ۹۶ و همچنین‌شش ماهه سال ۹۷ از شاخص‌های قیمت استانی به تفکیک ریز اقلام در گروه‌های هزینه‌ای استفاده کرده است.
به گزارش تجارت‌نیوز، بازوی پژوهشی مجلس در توضیح بیشتر روایت می‌کند که برای محاسبه خط فقر در سال ۹۶، ابتدا هزینه هر کدام از اقلام موجود در خط فقر (خوراکی، پوشاکی، مسکن و…) برآورد شده است. سپس هزینه هر کدام از اقلام مذکور در رشد قیمت آنها نسبت به سال (سال ۹۶ نسبت به ۹۵) قبل به تفکیک هر استان ضرب شده و بدین ترتیب برآورد هزینه برای سال ۹۶ محاسبه شده است.
گزارش مذکور همچنین در مورد چگونگی محاسبه خط فقر شش‌ماهه نخست سال ۹۷ روایت می‌کند که این کار از طریق ضرب هزینه اقلام خط فقر (خوراکی، پوشاکی، مسکن و…) در رشد قیمت آنها نسبت به بهار و تابستان سال ۹۵، محاسبه شده است.
اما همان طور که گفته شد گزارش فوق بر اساس بردار قیمتی، مناطق شهری را به چهار خوشه و مناطق روستایی کشور را به پنج خوشه تقسیم کرده است. بر اساس نتایج این پژوهش، در خوشه‌های شهری شهرستان تهران به تنهایی در یک خوشه قرار گرفته و خط فقر سرانه (برای هر نفر) برای این خوشه در بهار ۹۷ معادل ۹۰۷ هزار تومان بوده است. همچنین خط فقر خانواده چهار نفره نیز معادل دو میلیون و ۴۵۰ هزار تومان است. این رقم برای تابستان ۹۷ به ترتیب برابر یک میلیون و ۱۰ هزار تومان و دو میلیون و ۷۲۸ هزار تومان است.
گزارش فوق به این موضوع اشاره کرده که مقدار خط فقر مطلق در تابستان ۹۷ نسبت به بهار ۹۷ جهش بسیار قابل توجهی داشته است. به نحوی که خط فقر تهران تنها در تابستان ۱۳۹۷ نسبت به بهار ۱۳۹۷، در حدود ۳۰۰ هزار تومان برای یک خانوار چهار نفره افزایش داشته که این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده قرار گرفتن افراد بیشتری در زیر خط فقر در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال‌های قبل باشد.
این گزارش ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه فقرا، نسبت به سایر افراد جامعه، سهم بیشتری از هزینه‌های خود را به گروه خوراکی تخصیص می‌دهند، پیش‌بینی می‌شود با توجه به رشد قابل‌توجه شاخص قیمت برخی گروه‌ها (نظیر گروه خوراکی) در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال‌های گذشته، خط فقر نیز در ادامه سال ۱۳۹۷ با مقدار رشد بیشتری روبه‌رو باشد.
اما هسته پژوهشی مجلس در مورد خط فقر سایر خوشه‌های استانی در تابستان ۹۷ روایت می‌کند که هشت شهرستان بزرگ کشور بعد از شهرستان تهران (با اختلاف قابل توجه ۹۰۰ هزار تومانی)، دارای بیشتری مقدار خط فقر یعنی به میزان یک میلیون ۸۱۰ هزار تومان برای یک خانواده چهار نفره بوده‌اند. خط فقر سرانه برای این هشت شهرستان بزرگ (خوشه سوم) معادل ۶۷۰ هزار تومان است. نکته جالب توجه آن است که خط فقر خانواده چهار نفره برای این شهرستان‌ها در تابستان ۹۷ نسبت به فصل بهار، ۲۰۰ هزار تومان افزایش داشته است. این شهرستان‌ها، شامل استان‌های کرمانشاه، البرز، قم، تهران، شهرستان مشهد، شهرستان کرمانشاه، شهرستان کرج و شهرستان شیراز هستند.
خط فقر سرانه و خانواده چهار نفره برای استان‌های خوشه دوم به ترتیب معادل ۴۹۳ هزار تومان و یک میلیون و ۳۳۳ هزار تومان در تابستان ۹۷ بوده است. استان‌های اردبیل، خوزستان، خراسان رضوی، فارس، خراسان جنوبی، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد جز این خوشه هستند.
در نهایت خوشه اول نیز دربرگیرنده استان‌های مرکزی، آذربایجان غربی کردستان، بوشهر، هرمزگان، گیلان، اصفهان، همدان، زنجان، قزوین، مازندران، گلستان، لرستان، سمنان، خراسان شمالی، سیستان و بلوچستان و شهرستان تبریز، شهرستان اصفهان و شهرستان اهواز است. بازوی پژوهشی مجلس خط فقر سرانه و خانواده چهار نفره را در تابستان ۹۷ برای این خوشه به ترتیب معادل ۵۵۱ هزار تومان و یک میلیون و ۴۸۹ هزار تومان بوده است.
اما گزارش فوق برای مناطق روستایی نیز پنج خوشه در نظر گرفته که برای هر کدام از آنها اقدام به محاسبه خط فقر سرانه و خانواده چهار نفره کرده است. بر همین اساس، در تابستان ۹۷ خط فقر سرانه و خانواده چهار نفره برای روستاهای استان تهران و البرز که در یک خوشه قرار دارند، به ترتیب معادل ۵۸۴ هزار تومان و یک میلیون و ۵۷۸ هزار تومان بوده است. این گزارش برای سایر خوشه‌های روستایی نیز اقدام به محاسبه خط فقر کرده است.
توصیه‌های مرکز پژوهش‌های مجلس
اما گزارش بازوی پژوهشی مجلس در پایان به سیاست‌گذاران توصیه می‌کند که نگاهی به خط فقر محاسبه‌شده در سال‌های مختلف نشان می‌دهد که خط فقر در نقاط مختلف کشور دارای تفاوت زیادی با یکدیگر است و از این‌رو سیاست‌های حمایتی از فقرا نیز باید متناسب با شرایط هر منطقه در نظر گرفته شود.
هسته پژوهشی مجلس ضمن اشاره به رشد ۲۵ درصدی خط فقر تابستان ۹۷ نسبت به تابستان ۹۶ برای کل کشور، بر لزوم سیاست‌های حمایتی از خانوارهای ایرانی تاکید می‌کند. با این حال، گزارش مذکور ضمن اشاره بر هدفمندی این سیاست‌های حمایتی، از سیاست دولت برای کمک یکسان به خانوارهای با درآمد زیر ۳٫۵ میلیون انتقاد می‌کند و آن را غیرهدفمند می‌داند. این گزارش همچنین سیاست افزایش حداقل دستمزد در طول سال را نیز غیرهدفمند می‌داند.
گزارش فوق در توضیح مخالف با سیاست‌های حمایتی دولت می‌نویسد: رقم خط فقر در کل کشور پراکندگی زیادی دارد. برای مثال در شهرستان تهران خط فقر در حدود ۳٫۵ برابر خط فقر در نقاط روستایی استان‌های سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد و ایلام است. این موضوع نشان می‌دهد که یک سیاست حمایتی یکسان نباید در کل مناطق کشور به اجرا گذاشته شود.
اما مرکز پژوهش‌های مجلس در مورد سیاست افزایش حداقل دستمزد نیز اعتقاد دارد که هر چند باید حداقل دستمزد ۹۸ نسبت به سال قبل افزایش یابد، اما در درجه اول این افزایش باید برای مناطق مختلف کشور متفاوت باشد. بازوی پژوهشی مجلس در توضیح بیشتر می‌نویسد: افزایش قابل توجه حداقل دستمزد در مناطقی که خط فقر پایین‌تری دارد، ممکن است به علت تحمیل هزینه اضافی به کارفرما، موجبات اخراج کارگران ر فراهم کرده و فقر بیشتری را به همراه داشته باشد. ثانیا، رفاه ازدست‌رفته خانوار در اثر افزایش قابل توجه نرخ تورم و همچنین بالا رفتن خط فقر، تنها از طریق دستمزدها قابل جبران نیست و الزام واحدهای تولیدی به افزایش شدید دستمزدها در شرایط فعلی کشور می‌تواند منجر به بدتر شدن وضعیت تولید و حتی تعطیلی واحدهای تولیدی شود.
