سنگ مثانه توده‌ای سخت است که در مثانه تشکیل شده و باعث بروز مشکلاتی در بدن و عملکرد دستگاه ادراری می‌شود. روش‌های برای جلوگیری و درمان سنگ مثانه وجود دارد که در این مطلب به معرفی برخی از آن‌ها می‌پردازیم.

 سنگ مثانه توده‌ای سخت از مواد معدنی است و هنگامی‌که مثانه به‌طور کامل از ادرار تخلیه نشود امکان تشکیل این سنگ در مثانه به وجود می‌آید. سنگ مثانه اگر به‌اندازه‌ای کوچک باشد که بدون هیچ مشکلی در حین دفع ادرار از بدن دفع شود، هیچ‌گونه علائم و نشانه‌ای نخواهد داشت.

اغلب افرادی که دچار سنگ مثانه هستند و علائم آن را نیز مشاهده می‌کنند به‌این‌علت است که این سنگ‌ها با دیواره‌ی مثانه برخورد و آن‌ها را تحریک کرده و یا باعث سد شدن جریان ادرار می‌شوند.

علائم معمول ناشی از سنگ مثانه عبارت‌اند از:
-- درد زیر شکم که معمولاً می‌تواند شدید باشد (مردها ممکن است در ناحیه اطراف آلت تناسلی خود نیز درد داشته باشند)
-- احساس درد و ناراحتی حین دفع ادرار
-- تکرر ادرار (به‌ویژه در شب‌ها)
-- ادرار تیره‌رنگ
-- وجود خون در ادرار

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هرکدام از علائم ذکرشده در بالا را داشتید می‌توانید با پزشک مشورت کنید به‌ویژه اگر دارای درد زیر شکمی مداوم هستید، مکرراً نیاز به دفع ادرار دارید و یا در ادرار خود خون مشاهده کردید.

البته لازم به ذکر است که این علائم الزاماً مربوط به سنگ مثانه نیستند اما در هر صورت بهتر است که توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرند. گفتنی است اگر پزشک احتمال وجود سنگ مثانه بدهد، فرد بیمار را جهت آزمایش به بیمارستان ارجاع خواهد داد. در ابتدا ممکن است یک آزمایش خون و یک آزمایش ادرار انجام شود. آزمایش خون می‌تواند تشخیص دهد عفونتی داخل مثانه وجود دارد یا خیر.

مرحله بعدی تصویربرداری X-ray از مثانه است. البته لازم به ذکر است که تمام انواع سنگ‌های مثانه در تصویربرداری X-ray مشخص نخواهند شد و بنابراین منفی بودن جواب تصویربرداری X-ray الزاماً به این معنی نیست که در مثانه هیچ‌گونه سنگی وجود ندارد.

همچنین شاید برای بررسی وجود سنگ مثانه به‌جای استفاده از X-ray از تصویربرداری فراصوت و سیستوسکوپی استفاده شود.

معمولاً برای برداشتن سنگ مثانه از جراحی استفاده می‌شود. همچنین سیستولیتولاپاکسی یکی از روش‌های درمانی است که در آن از سیستوسکوپی برای شناسایی سنگ‌ها استفاده می‌شود.

آزمایش سیستوسکوپی در واقع به این شکل است که یک لوله‌ی باریک فیبر نوری که یک سر آن دارای نور (چراغ) و دوربین است را وارد مجرای ادرار (مجرای ادرار، لوله یا مسیری است که ادرار از طریق آن از مثانه به سمت بیرون حرکت می‌کند) می‌کنند و آن را به سمت بالا (یعنی به سمت مثانه) هدایت می‌کنند. دوربین تعبیه‌شده در سر این فیبر نوری تصاویر را به روی یک صفحه‌نمایش مخابره کرده و پزشک مربوطه می‌تواند آن‌ها را مشاهده و نظر خود را اعلام کند.

چه چیزی موجب سنگ مثانه می‌شود؟
سنگ مثانه معمولاً هنگامی ایجاد می‌شود که فرد نتواند مثانه خود را به‌طور کامل از ادرار تخلیه کند. یکی از عوامل شایع بروز این مشکل در مردان، "غده پروستات بزرگ" است که می‌تواند جلوی جریان ادرار را سد کند. اگر ادرار برای مدت طولانی در مثانه بماند، مواد شیمیایی موجود در آن می‌توانند موجب تشکیل کریستال شوند و متعاقباً این کریستال‌ها سخت شده و به سنگ مثانه تبدیل می‌شوند.

درمان سنگ مثانه
معمولاً برای برداشتن سنگ مثانه از جراحی استفاده می‌شود. همچنین سیستولیتولاپاکسی یکی از فرآیندهای رایج در درمان سنگ مثانه است که در این روش ابتدا از روش سیستوسکوپی که در بالا شرح داده شد برای شناسایی سنگ‌ها استفاده می‌شود. سپس سنگ‌های یافته شده توسط روش‌های سنگ‌شکنی، لیزر و فراصوت به قطعات کوچک‌تری تبدیل‌شده و از مثانه بیرون آورده می‌شوند.

در صورت امکان باید عواملی که منجر به تشکیل سنگ مثانه می‌شوند را نیز درمان کرد تا از بروز دوباره سنگ مثانه در آینده جلوگیری کرد.

جلوگیری از سنگ مثانه
باید بدانید که اگر فردی دچار سنگ مثانه بوده است، ممکن است در آینده دوباره درگیر این مشکل شود چراکه فرآیند تشکیل سنگ مثانه می‌تواند در بدن وی همچنان ادامه داشته باشد. بنابراین می‌توان با انجام برخی اقدامات از تشکیل و بروز دوباره این سنگ‌ها جلوگیری کرد. این اقدامات عبارت‌اند از:

-- میزان مایعات دریافتی روزانه خود را به 2 تا 3 لیتر در روز برسانید تا احتمال غلیظ شدن ادرار خود را کاهش دهید.
-- به‌طور منظم مثانه خود را تخلیه کنید و سعی کنید هیچ تأخیری در این کار نداشته باشید.
-- اگر احساس کردید در بار اول ادرار کردن نتوانستید مثانه خود را به‌طور کامل تخلیه کنید، 10 الی 20 ثانیه بعد دوباره تلاش کنید که مثانه خود را تخلیه کنید. این کار می‌تواند مثانه را به‌طور مؤثرتری تخلیه کند.
-- سعی کنید دچار یبوست نشوید.

نگاهی اجمالی به مثانه و کلیه
"کلیه" مواد زائد خون را فیلتر کرده و سپس این مواد با آب مخلوط می‌شوند و تشکیل ادرار می‌دهند. بعد از این فرآیند، ادرار از کلیه به سمت مثانه جاری شده و در مثانه ذخیره می‌شود. زمانی که مثانه پر می‌شود انسان احساس نیاز به دفع ادرار خواهد داشت و در این حین ادرار از طریق لوله‌ای به نام مجرای ادراری از مثانه به سمت بیرون هدایت می‌شود. این فرآیند کلی تشکیل و دفع ادرار است که نباید با اخلال مواجه شود.

 تبیان