وفور «متادون» در بازار سیاه ناصرخسرو

متادون داروی شبه مخدری است که طبق مصوبه ستاد مبارزه با مواد مخدر باید فقط در کلینیک‌های درمان اعتیاد توسط پزشک متخصص تجویز شود، اما واقعیت در بازار سیاه متادون چیز دیگری است.

متادون داروی شبه مخدر است که غالبا به عنوان داروی نگهدارنده برای مهار اعتیاد به هروئین و مواد مخدر به کار می‌رود.

این داروی مخدر در چند کارخانه داروسازی که از وزارت بهداشت مجوز دارند، تولید می‌شود بعد به شرکت‌های پخش تحویلمی شود و آن‌ها نیز به معاونت‌های غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی تحویل می‌دهند سپس بر اساس سهمیه بندی به مراکز درمانی ترک اعتیاد داده می‌شود و با تجویز پزشک به بیمار به عنوان مصرف کننده نهایی داده می‌شود.

اما اکنون نشت دارو‌های شبه مخدر مانند متادون و مرفین در بازار نگران کننده شده است. متادون به راحتی در عطاری‌ها و در بازار ناصرخسرو برای هر فردی قابل تهیه است.

هومان نارنجی ها، درمانگر اعتیاد می‌گوید: مشاهدات یک سال اخیر در مراکز بستری و کلینیک‌های درمان اعتیاد حاکی از افزایش مصرف خودسرانه متادون است و اعتیاد به این داروی مخدر خود به معضل جدیدی تبدیل شده است.

«وحید» بهبودیافته‌ای است که اکنون ۹۴ روز است از دام اعتیاد رهایی یافته است. او پیش از این به تریاک و هروئین معتاد بوده است و قرص متادون هم مصرف داشته است.

وحید می‌گوید: حالا از اعتیاد به تریاک و هرئین نجات یافته ام، اما به متادون وابسته شده ام. وابستگی به متادون از هروئین سخت‌تر و ترک آن به مراتب دشوارتر است.

«فیروز» نیز بهبودیافته‌ای است که متادون را خودسرانه و بدون تجویز پزشک مصرف کرده است. او هم معتقد است که متادون اعتیادآور و ترک آن دشوار است.

دکتر نارنجی ها، می‌گوید: متادون ممکن است بسته به شرایط بیمار از پنج تا ۴۰ سی سی تجویز شود، اما بیمارانی به کلینیک مراجعه می‌کنند که روزانه خودسرانه تا ۱۸۰ سی سی متادون مصرف می‌کنند یعنی تقریبا یک شیشه در روز متادون می‌خورند.

* ناصر خسرو نباشد داروی ایران لنگ است
«مهدی»، جوان متولد دهه ۶۰ است. او یکی از فروشندگان بازار سیاه ناصرخسرو است. فقط با موبایل، کار‌های روزانه خود را انجام می‌دهد. بدون هیچ دارو یا وسیله‌ای در خیابان ناصرخسرو قدم می‌زند و زیرلب به عابران می‌گوید: دارو. دارو. دارو.
مهدی می‌گوید: «ناصر خسرو نباشد، بازار داروی ایران لنگ است. اینجا هر دارویی بخواهید می‌توانید بخرید یا بفروشید».
وقتی درباره خرید و فروش متادون در بازار ناصر خسرو از مهدی می‌پرسم، می‌گوید: چند تعداد می‌خواهید. قرص متادون قهوه‌ای ۴۰ پرطرفدار است.
وی درباره قیمت متادون می‌گوید: بسته قرص صدتایی متادون پنج قهوه‌ای ۷۳ هزار تومان و سفید آن ۷۰ هزار تومان است. بسته قرص صدتایی متادون ۲۰ قهوه‌ای ۲۸۰ هزار تومان و سفید آن ۲۶۰ هزار تومان است. بسته قرص صد تایی متادون ۴۰ قهوه ای، از ۴۸۰ تا ۵۰۰ هزار تومان و سفید آن، ۴۸۰ هزار تومان است. شربت متادون هم ۸۵ تا ۹۰ هزار تومان معامله می‌شود.
مهدی در حالی که روی نرده پیاده راه ناصرخسرو لم داده است می‌گوید: البته این‌ها قیمت امروز است و ممکن است اگر چند روز دیگر تماس بگیرید بالا و پایین شود هر چند قیمت دلار بر قیمت متادون تاثیر نداشته است، اما بسته به عرضه و تقاضا در بازار، قیمت‌ها تغییر می‌کند.
مهدی که با تردید صحبت می‌کند می‌گوید: شما خریدار یا فروشنده واقعی نیستید، اما به هر حال هر چقدر برای خرید بخواهید، دارم و هر قدر هم بخواهید بفروشید، خریدارم.
او می‌گوید: با کلینیک‌ها در ارتباط هستیم و از آن‌ها متادون می‌گیریم. متادون‌های موجود در بازار سیاه هم از شرکت داروپخش، اکسیر و مهر دارو است. قبول دارم که کار خلاف انجام می‌دهم، اما اگر خواستید متادون تهیه کنید و از قیمت‌هایی که من به شما دادم پایین‌تر گفتند بدانید که جنس درجه ۲ و تقلبی است.

* اینجا آمپول ۴۰ میلیونی معامله می‌شود
«محسن» فروشنده دیگری است که کمتر از ۳۰ سال دارد. او می‌گوید کار اصلی من ترامادول است، اما متادون یا هر داروی دیگری هم که بخواهید، تهیه می‌کنم. اینجا آمپول ۴۰ میلیونی معامله می‌شود.
«همکارانم هر کدام تخصص خاصی دارند. یک نفر پخش کننده دارو‌های شیمی درمانی است. فرد دیگری سلطان دارو‌های آرامبخش است و خلاصه هرکس دارو‌های خاصی را دارد، اما همه با هم در ارتباط هستیم.»
او می‌گوید: مشتری خرد و کسی که برای مصرف خودش متادون می‌خواهد کمتر به ناصرخسرو می‌آید، چون وقتی به راحتی می‌تواند متادون را در عطاری سر کوچه محل زندگی خود تهیه کند لازم نیست تا اینجا بیاید.
«بسیاری از مشتریان من تلفنی هستند هم اینکه بتوانیم به هم اعتماد کنیم کافی است با یک تلفن هر قدر بخواهد بار تحویل می‌گیرد».
محسن سه گوشی تلفن همراه داشت که بعد از جلب اعتماد نسبی شماره یکی از خط‌ها را به ما داد. مدام همکارانش با او تماس می‌گرفتند و درباره قیمت دارو صحبت می‌کردند.
قیمت‌هایی که محسن اعلام کرد از مهدی کمتر بود. او گفت: ما با تولیدکنندگان در ارتباط هستیم و از این جهت قیمت‌هایی که می‌گویم کف بازار است، اما می‌توانید باز هم از همکارانم استعلام بگیرید.

* برای مصرف شخصی متادون به عطاری بروید
فروشنده میانسال دیگری که مدام زیر لب زمزمه می‌کند دارو داریم، دارو ... با نگاه پرسشگر به عابران می‌نگرد، تا مشتری خود را بیابد.
وقتی از او درباره متادون می‌پرسیم، می‌گوید: چی و چقدر می‌خواهید. از یک عدد تا هر قدر بخواهید البته قیمت‌ها فرق می‌کند هر قدر بیشتر باشد، تخفیف هم می‌دهم.
او البته ما مظنون می‌شود. فکر می‌کند مامور هستیم، قیمت‌ها را پرت و بالا می‌گوید و می‌افزاید: ۲۵ سال است که بازار ناصرخسرو کار می‌کنم. چندین بار مامور‌ها ریختند و همه را جمع کردند.
او تاکید می‌کند: اگر متادون می‌خواهید، همه عطاری‌ها هم متادون می‌فروشند. اگر برای مصرف شخصی می‌خواهید بهتر است به عطاری بروید.

* عطاری‌ها اعتماد نمی‌کنند
بعد از آن، در مناطق مختلف تهران به عطاری‌ها سر زدیم و متادون خواستیم، اما هیچ یک از آن‌ها متادون نداشتند و بدون معطلی می‌گفتند نداریم. برخی از آن‌ها هم با تعجب نگاه می‌کردند.
یکی از آن‌ها ما را به کلینیک ترک اعتیاد ارجاع داد و گفت: بی خود سراغ متادون را از عطاری‌ها نگیرید. اگر واقعا متادون می‌خواهید باید تحت درمان باشید به کلینیک درمان اعتیاد مراجعه کنید.
هومان نارنجی ها، کارشناس و پژوهشگر اعتیاد درباره اینکه چرا عطاری‌ها به ما متادون ندادند، می‌گوید: شکل ظاهری شما (خبرنگاران) به افراد مصرف کننده متادون نمی‌خورد و از این جهت آن‌ها به شما اعتماد نمی‌کنند در حالی که افراد تحت درمان با شناخت قبلی می‌توانند از عطاری‌ها به راحتی متادون تهیه کنند.

* نشت متادون از کجاست
فروشندگان دارو در ناصرخسرو، نشت متادون را در بازار سیاه به کلینیک‌های درمان اعتیاد نسبت می‌دهند، اما پرویز افشار، معاون کاهش تقاضا و مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر و سخنگوی این ستاد معتقد است: در هر جای چرخه تولید، توزیع، پخش و مصرف مواد شبه مخدر، امکان نشت وجود دارد. نمی‌توانیم نشت دارو را فقط به مراکز درمان اعتیاد نسبت دهیم.
افشار می‌گوید: بیش از هفت هزار مرکز درمان اعتیاد و نگهدارنده با متادون در کشور داریم با این وجود، میزان نشت دارو از این مراکز درمانی آن قدر نیست که تبعات آن را به وفور در بازار ببینم. برای اینکه نشت شبه مخدر‌ها به حداقل برسد و قابل رصد باشد، این دارو‌ها که اعتیاد آور هم هستند، باید «نشاندار» شوند.
وی می‌گوید: متادون ماده‌ای نیست که بتوانیم تولید آن را در کشور کم کنیم، اما نظارت و کنترل بر تولید و توزیع این ماده شبه مخدر باید افزایش یابد.

* متولی اصلی کنترل دارو‌های شبه مخدر وزارت بهداشت است
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر یادآور می‌شود: متولی اصلی کنترل دارو‌های شبه مخدر در کشور وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو است، البته سیاستگزاری این امر در کمیته درمان پیش ساز‌های ستاد مبارزه با مواد مخدر انجام می‌شود، ولی مجری وزارت بهداشت است.

* سامانه «تی تک»
براساس مصوبه کمیته درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر، سامانه رهگیری، ردیابی و کنترل اصالت فرآورده‌های سلامت محور سازمان غذا و دارو (تی تک)، وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو مسئولیت دارند، فرایند تولید تا مصرف شبه مخدر‌ها را ثبت کنند.
افشار درباره نحوه عملکرد این سامانه می‌گوید: در حال حاضر بخشی از سامانه که مربوط به تولید کارخانه است، راه اندازی شده، ولی بقیه مراحل کامل نشده است. حدود سه سال است که درباره این موضوع ستاد مبارزه با مواد مخدر، مصوبات متعدد دارد.

* چرا قاطعانه با عرضه بی رویه متادون برخورد نمی‌شود
نارنجی ها، کارشناس و پژوهشگر اعتیاد نیز با انتقاد از عرضه بی رویه متادون و نشت این ماده در بازار آزاد و عطاری‌ها می‌گوید: متادون به راحتی وارد بازار آزاد می‌شود و حتما آثار اجتماعی اعتیاد به متادون، افزایش بیماری‌های کبدی و آسیب‌های جدی مصرف خودسرانه و بی حد و حصر متادون در کمتر از پنج سال آینده برای جامعه محسوس می‌شود.
وی می‌گوید: کلینیک‌های ترک اعتیاد ماهانه بار‌ها و بار‌ها برای جلوگیری از نشت متادون بازرسی می‌شوند.. سازمان غذا و دارو هم در سامانه «تی تک» دارو‌ها را ثبت می‌کند، اما روش‌های دقیقی برای نگهداری و کنترل لازم است، زیرا کسانی که می‌خواهند این مسیر را دور بزنند به راحتی میانبر‌های نشت دارو را پیدا می‌کنند.