دولت ترکیه در واکنش به مرگ دوتار نواز و موسیقی‌دان برجسته ایغور، عبدالرحیم هیات، از چین خواسته ارودگاه‌هایی که حدود یک میلیون ایغور به اجبار در آنجا اسکان داده شده‌اند را برچیند. چین مدعی است در این "کمپ‌های کاری" به ایغورها آموزش می‌دهد و هدفش پیش‌گیری از "تروریسم" است.
به گزارش بی بی سی، عبدالرحیم هیات، یکی از معدود استادان دوتارنواز جهان که از اقلیت ایغور چین بود برای گذارندن یک دوره هشت ساله به یکی از این اردوگاه‌ها در منطقه شین‌جیانگ تبعید شده بود؛ شین‌جیانگ در شمال‌غربی چین میزبان حدود یک میلیون ایغور است و به لحاظ تقسیمات کشوری در نقشه یک ناحیه خودمختار همچون تبت است.
ترکیه در بیانیه‌ای که در همین رابطه منتشر کرده این اردوگاه‌ها را، چون "کمپ‌های کاراجباری" دوران آلمان نازی خوانده است.
اما چین مدعی است این اردوگاه‌ها مراکز بازآموزشی هستند.
ایغورها مسلمان هستند و زبان آنها ترکی است. آنها که اکثرا در شین‌جیانگ در شمال‌غرب چین زندگی می‌کنند در چند دهه اخیر به شدت با پکن درگیر بوده‌اند به طوری که دولت چین تهمیدات امنیتی و حضور نظامی گسترده‌ای در این منطقه دارد و تلاش کرده با تشویق مهاجرت مردمان هان که اکثریت نژادی را در چین دارند، بافت این منطقه را از نظر نژادی، قومی و زبانی تغییر دهد.
ترکیه چه گفته؟
در بیانیه روز شنبه (نهم فوریه) حامی اکسوی، سخنگوی وزارت خارجه ترکیه آورده: "دیگر بر کسی پوشیده نیست که بیش از یک میلیون نفر ایغور تورک به دلایل واهی دستگیر و به شکنجه و شستشوی مغزی در این کمپ‌ها محکوم شده‌اند".
"از سرگیری اردوگاه‌های کاراجباری آن هم در قرن ۲۱ و پیش‌گرفتن سیاست ادغام اجباری که مقام‌های پکن پیش گرفته‌اند موجب شرمساری بزرگی برای بشریت است".
ترکیه همچنین در این بیانیه با اشاره به مرگ استاد عبدالرحیم هیات اقدام چین در برپایی این ارودگاه‌ها را نقض گسترده حقوق بشر خوانده و از آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد خواسته برای توقف آنچه "فاجعه بشری" خوانده شده گام‌های موثری بردارد.
این در حالی است که پکن می‌گوید اردوگاه‌های شین‌جیانگ "مراکز آموزش شغلی" هستند که با هدف کمک به این ناحیه برای "خلاص شدن از تروریسم" برپا شده‌اند.
شهرت زکیر، یکی از مقام‌های ارشد دولت چین اکتبر سال گذشته گفته بود: "آموزش‌جویان" در این کمپ‌ها از این که به آنها فرصتی برای "تعمق درباره اشتباهاتشان" به آنها داده شده قدردانی می‌کنند.
اما فعالان حقوق بشر می‌گویند ایغور‌های مسلمان بدون هیچ اتهام موثقی به این بازداشتگاه‌ها فرستاده شده اند و گاه تنها به علت طفره رفتن از دادن آزمایش اجباری ژنتیک، یا صحبت کردن به زبان ایغوری (که ریشه ترکمانی دارد) و یا حتی فقط به علت مشاجره با مقام‌های دولت مرکزی به این اردوگاه‌ها فرستاده شده‌اند.
درباره سرنوشت عبدالرحیم هیات چه می‌دانیم؟
سازمان عفو بین‌الملل از گزارش‌ها درباره نحوه مرگ عبدالرحیم هیات که هنوز پکن رسما آن را تایید نکرده ابراز نگرانی کرده است.
عبدالرحیم هیات نوازنده برجسته و مشهور ساز دوتار بود؛ سازی که به درجه استادی رسیدن در نواختن آن بسیار دشوار عنوان شده است. او موسیقی را در پکن فراگرفت و مدت‌ها در تور‌های ملی در سراسر چین نواخت.
آن طور که گزارش شده تبعید این استاد دوتار در پی ترانه‌ای بوده که او اخیرا بر اساس یکی از اشعار معروف ایغورها خوانده بود و در آن به نسل جوان توصیه می‌شد که به فداکاری‌های پدران خود ارج نهند.
در متن این ترانه "شهیدان نبرد" وجود داشت که ظاهرا پکن آن را "تشویق به تروریسم" استنباط کرده و بر همین اساس عبدالرحیم هیات را به تحمل هشت سال در یکی از این ارودگاه‌های اجباری محکوم کرده بودند.
اویغورها که هستند؟
اویغورها که در استان شین‌جیانگ چین ساکن هستند، مسلمان و از تبار ترک هستند. آنها حدود ۴۵ درصد جمعیت شین‌جیانگ را تشکیل می‌دهند.
شین‌جیانگ رسما یک منطقه خودگردان است، مانند تبت در جنوب چین.
طی سال‌های اخیر گزارش‌های متعددی از بازداشت مسلمانان در این منطقه منتشر شده است.
گروه‌های حقوق بشری از جمله سازمان عفو بین‌الملل و دیدبان حقوق بشر در گزارش‌هایی به سازمان ملل متحد، اسناد و مدارک خود دال بر زندانی کردن گسترده مردم منطقه در اردوگاه‌ها را ارائه کرده‌اند. در این اردوگاه‌ها، زندانیان مجبور هستند سوگند وفاداری به شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین یاد کنند.
کنگره جهانی اویغورها در گزارش خود گفته است بازداشت‌شدگان بدون تفهیم اتهام زندانی هستند و مجبورند شعارهای حزب کمونیست را سر دهند.
این نهاد گفته است این افراد غذای ناکافی دریافت می‌کنند و گزارش‌ها حاکی از شکنجه آنهاست.
کنگره جهانی اویغورها مدعی شده که این افراد هرگز به جرمی متهم نشده‌اند و وکیل نداشته‌اند.
