حسن روحانی در حالی دو روز دیگر برای اولین بار عازم عراق می شود که شش سال از زمان ریاست او می گذرد. اهمیت این سفر و همچنین موضوع و زمینه های قابل مذاکره بین دو کشور و .... بهانه گفت و گوی «انتخاب» با قاسم محبعلی، مدیر کل پیشین خاورمیانه وزارت امور خارجه است که در زیر می آید:
*اولین سفر حسن روحانی به عراق در ششمین سال دولت داری ایشان انجام می شود. این در شرایطی است که در این مدت مسئولان عراقی در سطح ریاست جمهوری و نخست وزیری سفرهای متعددی به تهران داشته اند. این تاخیر دلیل خاصی دارد؟
به نظر می رسد، در این مدت که اتفاقا کم هم نیست، در دستور کار مذاکرات بر سر این موضوع توافق نمی شد. شاید یکی از همان موضوع هایی که توافق را سخت می کرد، مساله پرداختن به موضوع معاهده 1975 بود. به هر حال اینکه روحانی در دومین سال دومین دوره دولتش به عراق می رود، مساله قابل بحثی به نظر می رسد.
*این سفر در شرایط فعلی چرا مهم است و دو کشور به چه دست آوردهایی می توانند برسند؟
با توجه به همسایگی ایران و عراق، طبیعتا موضوع های متعدد و البته مهمی می تواند بهانه گفت وگوی دو کشور در سطح عالی باشد. از جنبه های اقتصادی گرفته تا سیاسی، امنیتی و منطقه ای و از جمله مسایل دو جانبه ای مربوط به بازگشت عراق به معاهده 1975 است که حتی با وجود پایان جنگ و خلع صدام هنوز سرنوشتش روشن نیست که لایربی شط العرب یکی از مساله های آن معاهده است. همچنین موضوع مهمی چون مناسبات جمهوری اسلامی با همسایه های عراق و همچنین همکاری ایران و عراق در فضایی که تحریم های آمریکایی ها مشکل ساز شده است، طبیعتا می تواند در دستور کار آقای رییس جمهوری قرار بگیرد. همچنین مسالهِ تحریم ها هم هست که مناسبات دو کشور را به طور جدی محدود کرده است. موضوع دیگر هم تروریسم و افراطی گری و قاچاق کالا و رفت و آمدهای غیر مجاز است که باید ببینیم، آقای روحانی چگونه پیگیری خواهد کرد.
*با توجه به شرایط حساس خاورمیانه، لازم است ایران و عراق به چه نوع تعامل یا همکاری ای برسند که هم برای دو کشور و هم برای منطقه مفید باشد؟
اینکه کشورهای منطقه باید حواس شان به خاورمیانه باشد، جای هیچ بحث و شکی ندارد. اما به هر حال در جمهوری اسلامی مشخصا در بحث هایِ سیاسیِ مربوط به کشورهای خاورمیانه همه اختیارها در اختیار دولت نیست. اما درباره فضای تجارت بین الملل و اقتصادی عراق به عنوان یکی از شرکای تجاری برای ایران و ایران هم برای عراق اهمیت دارد. عراقی ها از لحاظ انرژی و گاز به ایرانی ها احتیاج دارند. همچنین مقوله مهمِ برداشت از حوزه های مشترک نفتی بین دو کشور هم در این میان مطرح است.
*مناسبات جمهوری اسلامی با جریان های سیاسی عراق می تواند یکی از موضوع های قابل پیگیری در دیدارهای بین مسئولان دو کشور باشد؟
اینکه ایران با هر کدام از جریان های مختلف سیاسی عراق دارد و تاثیرهایی که این مناسبات و پیوندها به دولت عراق و رابطه دو کشور می گذارد، باعث می شود تا دیدارهایی هم در این خصوص انجام شود.
*دو کشور آمادگی لازم برای تعامل و همراهی با یکدیگر را دارند؟
طبیعتا هم ایران و هم عراق در این بین، یک محذوریت ها و یک مزیت هایی دارند. یکی از مسایلی که لازم است تا تعامل ایران و عراق به ثباتِ دائمی برسد، این است که کشور عراق به معاهده 1975 اعتراف کنند و این شرایط از حالت ابهام و بی اطمینانی خارج شود.
*حضور پایگاه های آمریکایی در عراق چقدر می تواند، سدِ راه تفاهم باشد؟
این موضوع می تواند برای ایران یک تهدید جدی باشد، اگر چه عراقی ها اصرار به این دارند که هیچگونه خطری ایران را تهدید نمی کند و نخواهد کرد.
*عراق می تواند در راستای کاهش حتی حداقلیِ فاصله بین ایران و آمریکا موثر باشد؟
نه، عراقی ها در شرایطی نیستند که بتوانند برای حل این مشکل بزرگ قدمی بردارند و میان ایران و آمریکا میانجیگری کنند و نه فکر می کنند ایران تمایلی برای مداخله شان در این موضوع دارد و کلا باید چنین موضوعی را منتفی دانست. البته هم ایرانی ها و هم آمریکایی ها از ثباتِ دولت مستقر عراق راضی اند و از وضعیت فعلی استقبال می کنند.
*بین صحبت های تان به تحریم ها اشاره کردید. عراق می تواند برای دور زدن تحریم های ایران نقشی داشته باشد؟
این مساله، مساله ای بسیار مشکل است. اما چون بین دو کشور مرز مشترک زمینی قرار دارد و عمدتا کنترل این مرزها مشکل است، طبیعی است که انتقال کالایی که صورت می گیرد، برای هر دو کشور سودمند است. اما اینکه در حجم بالا و جدی ای سهم داشته باشند نه؛ این امکان پذیر نیست. چون عراقی ها به ایالات متحده احتیاج دارند و به همین دلیل، فقط در حدی که منافع شان به خطر نیفتد، حاضر می شوند تا با ایرانی ها در خصوص جا به جایی کالا همکاری کنند.
وزیر خارجه کشورمان با اشاره به تلاش‌ها و مجاهدت‌های شهید محمد باقر حکیم در راستای ایجاد وحدت در عراق گفت: اگر حضور وحدت آفرین شهید حکیم نبود ما امروز با عراق دیگری روبرو بودیم.
