نتایج بررسی‌های پژوهشگران نشان می‌دهد افزودن عصاره شوید و سیر به دوغ به‌طور معنی‌داری شمارش کلی باکتریایی و شمارش کپک و مخمر را در دوغ کاهش می‌دهد.

 دوغ از محبوب‌ترین نوشیدنی‌های ایرانی است که به کشورهای دیگر نیز صادر می‌شود. با توجه به اثرات زیان‌بخش نوشابه‌های گازدار پرکالری و تأثیر آن‌ها بر شیوع بیماری‌های مزمن نظیر چاقی و دیابت، این محصول می‌تواند جایگزین برخی از نوشابه‌ها در سبد غذایی باشد و یک چهارم کلسیم مورد نیاز روزانه بدن و بخشی‌از ویتامین‌های گروه ب را تأمین کند و برخلاف بعضی از نوشابه‌ها در سلامت و استحکام استخوان‌ها و دندان‌ها مؤثر است.

در پژوهشی که فاطمه دین‌پژوه، دانش‌آموخته کارشناسی ارشد گروه علوم و صنایع‌غذایی واحد شهر قدس دانشگاه آزاد اسلامی، محمدرضا خانی، استادیار گروه علوم و صنایع‌غذایی واحد شهر قدس دانشگاه آزاد اسلامی و وجیهه فدایی نوغانی، استادیار گروه علوم و صنایع غذایی واحد شهر قدس دانشگاه آزاد اسلامی انجام داده‌اند، آمده است: «از معایب عمده دوغ که باعث کاهش زمان ماندگاری و بازارپسندی آن می‌شود تغییر طعم، بود و بادکردگی محصول در طول زمان نگهداری در اثر فعالیت میکروارگانیسم‌ها است. عمده‌ترین عوامل فساد دوغ شامل کپک‌ها و مخمرها هستند که بهتر می‌توانند در دوغ رشد کرده و در آن تولید گاز کنند و موجب نامطلوب شدن طعم دوغ شوند.»

محققان در این مطالعه می‌گویند: «با توجه به آثار جانبی استفاده از ترکیبات نگهدارنده سنتزی و به منظور کاهش مخاطرات سلامتی و هزینه‌های اقتصادی، استفاده از مواد طبیعی نظیر عصاره‌های گیاهی که دارای ترکیبات ضدباکتریایی برای کنترل عوامل بیماری‌زا و اثرات ضدقارچی و آنتی‌اکسیدانی هستند به منظور افزایش زمان ماندگاری مواد غذایی بسیار مورد توجه قرار گرفته است.»

شوید گونه A. graveolens و سیر گونه A. sativum از مزرعه پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی و استارتر های ماست از مؤسسه پاستور ایران و تمام مواد شیمیایی و محیط کشت مورد نیاز در این تحقیق از شرکتMERK تهیه شد.

ساقه و برگ خشک شده گیاهان موردنظر توسط دستگاه خردکننده پودر شد. ۱۰۰ گرم از پودر گیاه درون ارلن ریخته و به آن ۴۰۰ میلی‌لیتر اتانول اضافه شد، به گونه‌ای که سطح پودر را پوشاند و به مدت ۴۸ ساعت روی همزن مغناطیسی قرار داده شد. پس از صاف کردن به وسیله کاغذ واتمن، با روش تبخیر در خلأ در دمای ۷۰ درجه سلسیوس و ۵۰۰ دور چرخش تا زمانی که حجم باقی‌مانده به یک‌پنجم حجم اولیه رسید، تغلیظ صورت گرفت. سپس تمام حلال به روش تبخیر در خلأ خشک و از عصاره جدا شد. عصاره تغلیظ‌شده تا زمان انجام آزمایش بعدی در یخچال در دمای چهار درجه سلسیوس نگهداری شد.

پس از تهیه دوغ گرمادیده به وسیله شیرخام، برای شمارش کلی میکروارگانیسم‌های موجود در دوغ ابتدا نمونه‌های موردنظر با دقت‌های مختلف تهیه شد. سپس با استفاده از روش کشت آمیخته دولایه در محیط کشت و قرار دادن نمونه‌ها در گرمخانه ۳۰ درجه سلسیوس به مدت ۷۲ ساعت، تعداد پرگنه‌های (بنا بر تعریف ویکی‌پدیا مجموعه‌از باکتری‌هاست که محصول تکثیر یک یا چند باکتری است.) ایجاد شده طبق استاندارد مورد شمارش قرار گرفت.

در این پژوهش آمده است: «نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که شمارش کلی میکرواورگانیسم های نمونه‌های دوغ به طور معنی داری وابسته به میزان استفاده از شوید و سیر در فرمولاسیون دوغ و مدت زمان نگهداری بود، به طوری که افزایش مدت زمان نگهداری، شمارش کلی میکرو اورگانیسم‌های موجود در دوغ را به طور معنی داری افزایش داد. از طرف دیگر با افزایش درصد به کارگیری عصاره سیر و شوید در فرمولاسیون دوغ به طور معنی‌داری شمارش کلی میکرو اورگانیسم‌های موجود در محصول نهایی کاهش یافت. علت این کاهش به وجود ترکیبات ضدمیکروبی موجود در عصاره شوید و سیر است که دارای فعالیت ضدمیکروبی علیه باکتری‌های گرم مثبت و گرم منفی در دمای اتاق هستند.»

در بخش دیگری از این مطالعه آمده است: «در بالاترین درصد عصاره سیر و شوید هیچ‌گونه کپک و مخمری مشاهده نشد که این امر به دلیل ترکیبات کارون‌ها، لیمونن‌ها و هم‌چنین ترکیبات فلاونوئید ها در عصاره شوید است که اثرات ضد کپکی دارند. علاوه بر آن آلیسین موجود در سیر هم باعث جلوگیری از رشد مخمرها می‌شود. بر اساس نتایج به دست آمده در طی این مطالعه مشخص شد که تمامی نمونه‌های تولیدی مطابق با استاندارد بوده و از کیفیت بالای بهداشتی برخوردار بوده‌اند.»

محققان می‌گویند:« طبق استاندارد میزان pH دوغ باید حداکثر ۴.۵ باشد که بر اساس نتایج به دست آمده تمامی نمونه‌های تولیدشده دارای pH کمتر از ۴.۵ و در محدوده استاندارد بودند.»

این پژوهش در اولین شماره نهمین دوره نشریه علمی پژوهشی "بهداشت مواد غذایی" منتشر شده است.