اعتياد پديده زندگي مدرن و مسأله اجتماعي بزرگي است كه دامنه آسيب‌زايي گروه سني خاصي را نمي‌شناسد اما قشر جوان كه نيروي مولد جامعه محسوب مي‌شود بيشتر در معرض خطر گرفتاري با آن قرار دارند.
اعتياد آسيبي چندعلتي و پيچيده است كه هر روز با شرايط و نمايه‌اي خاص رخ مي‌نماياند و همين مسأله سطوح پيشگيرانه و مقابله‌اي را براي دولت‌ها دشوار كرده و آن را ملزم به شيوه‌هاي شناخت ماهيت اعتياد و ارزيابي پيوسته روش‌هاي نوين آن مي‌كند.
اعتياد به مواد مخدر، از دغدغه‌هاي مهم اجتماعي است كه مهار آن در نگاه تصميم‌سازان جامعه از اهميت خاصي برخوردار است چراكه زمينه‌ساز بروز آسيب‌ها و انحرافات اجتماعي مي‌شود و خساراتي كه از گرايش فرد به اعتياد در حوزه خانوادگي، اخلاق فردي، اقتصادي و سلامت به جامعه وارد مي‌شود، سنگين است.
رويكرد كشور ايران در سال‌هاي قبل نسبت به آسيب اعتياد مقابله‌اي بوده و كمتر به مسأله مشاركت جمعي در مصون‌سازي و امور پيشگيرانه پرداخته شده بود اما امروز اهميت بُعد پيشگيري برجسته‌سازي شده است چراكه مقابله با باندهاي سازمان‌يافته مافيايي مواد مخدر و پيچيدگي‌هاي اين امر هزينه‌هاي سرباز زيادي دارد و مي‌طلبد كه پيشگيري و مقابله با اعتياد به صورت توام در سياست‌ها دنبال شود.
كارشناسان امور اجتماعي بر اين باورند كه اعتياد به عنوان يك آسيب هيچ‌گاه به‌طور كامل ريشهكن نخواهد شد اما با تدبير و با استفاده از روش‌هاي علمي پيشگيري و مقابله مي‌توان ضريب آلودگي جامعه به اين بلاي خانمان‌سوز را تا حدممكن كاهش داد.
آمار رسمی در جهان
یک کارشناس ارشد آموزش بهداشت به «برنا» گفت: آمار رسمی در جهان بیانگر وجود 230میلیون معتاد و 10میلیون نفر قاچاقچی در جهان است که آمار واقعی آن بسیار بیشتر از این رقم است. تولید 85درصد مواد افیونی جهان در افغانستان، ایران را آسیب‌پذیرترین کشور در این زمینه کرده است.
اکنون مواد مخدر طبیعی در 12نوع در جهان تولید می‌شود، اما مواد مخدر صنعتی که آثار منفی ویران‌کننده‌ترى دارد، در 1500نوع تولید می‌شود. مدینه شالی روستایی، با بیان اینکه کشور ما دارای جمعیتی جوان است و بیش از 50درصدجمعیت کشور در سنین زیر 20سال بوده و در معرض ابتلا به اعتیاد قرار دارند، بیان داشت:
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به‌رغم تلاش بی‌وقفه و تقدیم بیش از 2700نفر شهید از نیروهای نظامی و انتظامی این روند رو‌به‌رشد بوده است، در نتیجه آمار معتادان و نیز عوارض ناشی از اعتیاد افراد افزایش داشته است.
محبوسین زندان‌های کشور در سال 77 معادل 16.775 نفر بوده که قریب به 60درصد آنان مرتبط با مواد مخدر و اعتیاد بوده‌اند. با گفتن از اینکه بر این اساس در ایران به‌ازای هر 100هزار نفر ایرانی 260نفر در زندان به‌سر می‌برند و به عبارت دقیق‌تر به‌ازای هر 400نفر ایرانی یک نفر در زندان است، گفت: در 20سال گذشته قریب 836/53./1 کیلوگرم انواع مواد مخدر کشف و ضبط شده است.
در این سال‌ها نزدیک به 381,812 نفر قاچاقچی و699,557 نفر معتاد شناسایی و دستگیر شده‌اند، قریب 25,652 نفر معتاد از سال 62 لغایت 77 در مراکز بازپروری کشور پذیرش شده‌اند که این تنها بخشی از آمارهای واقعی نشان‌دهنده وضعیت بغرنج و نگران‌کننده از انسان‌های این جامعه است که به ورطه اعتیاد کشیده شده‌اند.
اعتیاد معضل اجتماعی
اعتیاد به‌عنوان یک آسیب و معضل اجتماعی بهداشتی اقتصادی و فرهنگی با پیچیدگی‌های خاص خود چه بسا حاکمیت ملی، امنیت و استقلال کشور را تحت تاثیر قرار دهد. با توجه به مسائل جنبی آن می‌توان ادعا کرد که ارزش‌های انسانی و اسلامی و نیز هویت ملی ما در معرض خطر و آسیب این آفت بزرگ قرار گرفته است.
شالی روستایی در ادامه افزود: هم اکنون مصرف تزریقی مواد به‌عنوان شایع‌ترین راه انتقال HIV در کشور به شمار می‌رود، به‌طوری که 66/4درصد از مبتلایان شناخته‌شده AIDS/HIV مصرف‌کنندگان تزریقی مواد هستند. باید این نکته را در نظر بگیریم که موقعیت استراتژیک ایران و قرارگرفتن آن در کنار کشورهایی مانند افغانستان و پاکستان بازار مصرف داخلی مواد مخدر را رونق بخشیده است.
مروری بر برنامه‌های کاهش تقاضای مواد در ایران نشان می‌دهد که هرچند هیچ کشوری به اندازه ایران در زمینه مبارزه با قاچاق مواد مخدر فعالیت نداشته است، اما بررسی‌های انجام‌شده در زمینه شیوع اعتیاد در ایران در سالیان اخیر، همگی شیوع نسبتا بالای اعتیاد در کشور را نشان داده‌اند.
اعتیاد پدیده‌ای ویرانگر
یک آسیب‌شناس با اشاره به شرایط خانوادگی نامطلوب در خصوص اعتیاد بیان کرد: شرایط خانوادگی از عوامل تشدیدکننده در پدیده اعتیاد است، چراکه اختلافات زناشویی و کم‌توجهی به مسائل تربیتی و پرورشی فرزندان، بدسرپرستی که به شکل اعتیاد، خشونت، تبعیض و رفتارهای غیرانسانی متبلور می‌شود، ازدواج‌های تحمیلی، ضعیف‌بودن اعتقادات مذهبی والدین و آزادی بیش از حد در خانواده‌های آسان‌گیر و سخت‌گیری‌های بدون پشتوانه منطقی در خانواده‌های سخت‌گیر نیز از عوامل زمینه‌ساز خانوادگی است کمک به تکوین این معضل اجتماعی می‌کند.
مصطفی آب‌روشن در خصوص نقش یک رابطه سالم در کاهش آسیب اجتماعی نظیر اعتیاد، ادامه داد: ایجاد یک رابطه سالم، بین اعضای خانواده، تبعیض قائل نشدن والدین بین فرزندان، شناخت و آگاهی والدین از روحیات حساس و شکننده فرزندان و مهم‌تر از همه ترویج عقاید دینی و مذهبی و درونی‌کردن آن برای نوجوانان از عوامل مهم کاهش آسیب‌های اجتماعی، خصوصا اعتیاد است.
وی با تاکید بر جامعه و خانواده سلامت ادامه داد: هیچ جامعه‌ای نمی‌تواند ادعای سلامت کند مگر از خانواده‌های سالم برخوردار باشد، بالطبع هرچه میزان اختلافات میان والدین با فرزندان‌شان بیشتر باشد، رفتارهای ناسازگارانه ضداجتماعی را برای آنان به ارمغان می‌آورد.
اعتياد يكي ازآسيب‌هاي اجتماعي مهم است كه به‌طور دائم تغيير ماهيت دارد، بنابراين نياز است اقدامات كاربردي در راستاي اطلاع‌رساني و آگاه‌سازي به‌عنوان كليد اساسي بنيان خانواده صورت گيرد تا بتوانند زندگي و آينده خود را از ابتلا به آسيب اجتماعي اعتياد حفظ كنند.
روزنامه آرمان
