اواخر اسفند ماه گذشته باران با تمام توانش در کشور بارید. رحمت الهی که روزهای ابتدایی نوید یک سال پرآب را می‌داد بعد از مدتی تبدیل به سیلی شد که خسارات زیادی به شمال و غرب کشور وارد کرد. این روزها از سیل فاصله گرفته‌ایم، اما اتفاق دیگری که به واسطه باران رقم خورده، رویش علف‌های پرتراکم در قسمت‌های مختلف کشور است. علف‌هایی خشکی که با تمام بی‌جانی‌شان، آتش به پا می‌کنند.
روز جمعه ۱۷ خرداد، در دامنه‌های زاگرس آتش سوزی رخ داد و ۱۷۸۳ هکتار از عرصه‌های منابع طبیعی در اطراف شهرستان‌های بهبهان، گچساران و دهدشت طعمه حریق شد. سازمان فضایی ایران با پردازش تصاویر سنتینل -۲ (بین تاریخ‌های ۱۲ و ۱۷ خرداد ۱۳۹۸) نقشه سطوح سوخته عرصه‌های منابع طبیعی اطراف شهرستان بهبهان تهیه شد.
به همین بهانه با مدیرکل سنجش از دور سازمان فضایی ایران درباره پایش پوشش گیاهی این منطقه و دلایلی که منجر به آتش سوزی شد، گفت‌وگو کردیم.
مصطفی منصورپور با اشاره به پتانسیلی که در سازمان فضایی ایران وجود دارد و تصاویر ماهواره‌ای که روزانه دو نوبت در ایستگاه ماهدشت اخذ می‌شود، گفت: وجود چنین امکاناتی باعث می‌شود بتوانیم تغییرات پوشش گیاهی را بررسی کنیم و مباحث مورد نیاز را به اطلاع سازمان‌های مربوطه برسانیم.
مدیرکل سنجش از دور سازمان فضایی ایران در ادامه گفت: بارش‌های بهاری امسال، برکت خیلی زیادی را برای کشور ما به ارمغان آورد، اما در کنار این برکت‌ها، متأسفانه مشکلاتی مانند سیل نیز حادث شد. با توجه به این بارش‌ها، پیش‌بینی می‌شد برخی از مراتع کشور که بدون پوشش گیاهی هستند، با علف‌های بهاری با تراکم بالا پوشیده شوند.
او افزود: طول عمر این علف‌ها معمولاً دو ماه است و پس از آن خشک می‌شوند. با توجه به ماهیت اشتعال، تراکم زیاد علف‌ها و افزایش دما، بحران آتش‌سوزی قابل پیش‌بینی بود.
با اینکه آتش مهار شده، اما پایش روزانه آن منطقه به دلایلی که منصورپور به شرح آن می‌پردازد، همچنان ادامه دارد: با توجه به پایش تصاویر ماهواره‌ای که همکاران ما آن را در دستور کار خودشان دارند، طی روزهای آینده دمای دامنه‌های زاگرس و جنوب غرب کشور افزایش پیدا می‌کند و همچنان خطر آتش سوزی در این نقاط وجود دارد. نه تنها طی روزها آینده، بلکه در تیرماه امکان بروز آتش‌سوزی بسیار بالاست.
وی درباره علت این آتش‌سوزی گفت: علف‌های خشک و شکننده‌ای که در منطقه بهبهان روئیدند، پتانسیل بسیار زیادی برای آتش‌سوزی داشتند. علاوه بر این صاعقه و رعد و برق نیز در برخی موارد آتش‌سوزی را رقم می‌زند، خصوصاً در مناطقی که صعب‌العبور است و احتمال بروز آتش‌سوزی به واسطه عامل انسانی وجود ندارد.
او در انتها به یک مورد دیگر نیز اشاره کرد: مورد مهم دیگری که بر اساس پایش‌ها می‌تواند به آتش‌سوزی منجر شود، عامل انسانی است. گاهی یک چوب کبریت کوچک می‌تواند آتش‌سوزی بزرگی را شکل بدهد. گاهی اوقات کشاورزان برای اینکه زمین‌هایشان را سریع‌تر آماده کشت دوم کنند، آن را آتش می‌زنند. وزیدن حتی یک باد خفیف هم باعث می‌شود علف‌هایی که در مراتع خشک شده‌اند، آتش‌سوزی را رقم بزنند.
او به کشاورزان توصیه کرد زمانی برای آتش زدن زمین‌هایشان اقدام کنند که هیچ بادی در جریان نیست، چرا که گاهی یک نسیم ملایم هم بدترین اتفاقات را رقم می‌زند.
منصورپور تاکید کرد: با توجه به نقشه‌های دمایی که از تصاویر ماهواره‌ای به دست آمده، دامنه‌های جنوب غربی و دامنه‌های زاگرس و حتی در برخی از نقاط مرکزی کشور با دمای بالا رو به رو خواهند شد و این مسئله احتمال بروز آتش را مسجل می‌کند. به همین دلیل سازمان‌های ذیربط باید برای پیشگیری از این حادثه و از خاموش کردن آتش هوشیار باشند.
سازمان فضایی ایران، سامانه‌ای با عنوان سامانه تشخیص ریسک آتش را توسعه داده که احتمال آتش‌سوزی را مشخص می‌کند. منصورپور در این‌باره گرفت: این سامانه برای تشخیص نقاط پر خطر همراه با احتمال آتش‌سوزی، برای بررسی وضعیت جنگل‌های شمال کشور توسعه داده شده و با توجه به کاربرد این سامانه، قصد داریم آن را برای کل کشور توسعه بدهیم تا با دقت بالای نقشه‌های پهنه‌بندی، میزان ریسک حریق برای کل کشور را به دست بیاوریم.
او به تفاوت زمان احتمالی آتش‌سوزی در جنگل‌های شمال و نقاط دیگر کشور اشاره کرد و گفت: بررسی‌هایی که کارشناسان در سازمان فضایی و سنجش از دور انجام داده‌اند، نشان می‌دهد احتمال آتش‌سوزی مراتع و جنگل‌های دامنه‌های زاگرس و جنوب غرب کشور معمولاً در ماه‌های پایانی بهار و سه ماه تابستان، بالاتر است.
این در حالی است که آتش‌سوزی در جنگل‌های شمال ایران معمولاً اواخر پاییز و زمستان رخ می‌دهد. در بهار و تابستان شرایط آب و هوایی مانع از آتش‌سوزی در این منطقه می‌شود، به همین دلیل است که در ماه‌های دیگر سال حالت هشدار را برای این منطقه در نظر نمی‌گیریم. هر چند عامل انسانی از آن دست مواردی است که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد و هر زمان ممکن است حادثه‌ای را رقم بزند.
او در پاسخ به این سوال که آیا سازمان فضایی دستاوردهای خود را در اختیار دیگر مجموعه‌ها می‌گذارد یا به آنها در خصوص بروز آتش‌سوزی و مسائلی از این دست هشدار می‌دهد، گفت: برای سازمان فضایی با توجه به نقش حاکمیتی که دارد، مسئولیت‌هایی تعریف شده که یکی از آنها پایش پدیده‌های مختلف در سطح ملی و ارائه آن به ارگان‌ها و سازمان‌های ذیربط است.
سازمان‌هایی مانند حفاظت محیط زیست و نهادهای مرتبط دیگر معمولاً درون مجموعه خودشان بخش پایش ماهواره‌ای دارند و در جریان خطرها قرار می‌گیرند. اما هر زمان که آنها از ما دیتا بخواهند آمادگی کامل داریم تا دیتاهای مورد نیاز را در اختیارشان قرار بدهیم. به عنوان مثال، صبح دیروز با سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور جلسه داشتیم و گزارش آتش‌سوزی‌ها را ارائه و آمادگی خودمان را برای کمک به آنها اعلام کردیم.
