سرویس تاریخ «انتخاب»: روز شنبه ۳۱ تیر ۱۳۳۴، درست سه سال و یک روز بعد از قیام خونین سی‌ام تیر ۱۳۳۱ که طی آن احمد قوام‌السلطنه از نخست‌وزیری برکنار و مصدق دوباره بر این مسند تکیه زد، ضدقهرمان آن روز پرالتهاب، یعنی احمد قوام، در سن ۸۵ سالگی در اثر سکته قلبی درگذشت. شاید از بداقبالی‌اش بود که حالا در هنگامه مرگ چهره‌ای که از او در یادها می‌ماند، تصویر جلاد سی تیر باشد، و همه از یاد برده باشند که روزی همو بود که با درایت تمام آذربایجان ایران را از خطر تجزیه رهاند. هرچه بود طومار زندگی این سیاستمدار کهنه‌کار سه سال پس از آن بداقبالی بزرگ در سپهر زندگی سیاسی‌اش درهم پیچید و مراسم تشییع پیکرش این‌طور برگزار شد: ساعت ۹ و ۳۰ دقیقه صبح یک‌شنبه اول مرداد ۱۳۳۴ مراسم تشییع‌جنازه احمد قوام‌السلطنه از مسجد سپهسالار انجام شد.
به گزارش «انتخاب»، بنا بر گزارش روزنامه اطلاعت، مورخ یکم مرداد ۳۴، پیکر احمد قوام صبح این روز از سردخانه پزشکی قانونی که از دیروز (۳۱ تیر ) در آن‌جا به امانت گذاشته شده بود به مسجد سپهسالار حمل شد. بر روی تابوت قوام لباس وزارت او، کلاه پردار و شمشیر مخصوص صدارتش به روی تابوت قرار داده شد و مدال‌ها و نشان‌های او نیز روی دو کوسن بزرگ نصب شد تا در پیشاپیش جنازه حرکت داده شود.
از ساعت ۹ تا ۹ و نیم آقایان وزرا، روسای مجلسین، نمایندگان سنا و شورا، امرای ارتش، سفرای کبار و وزرای مختار و روسای ادارت برای شرکت در مراسم تشییع‌جنازه در مسجد سپهسالار حضور یافتند.
ساعت ۹ و ۱۰ دقیقه علا، نخست‌وزیر، نیز در مسجد حضور یافت. چند دقیقه قبل از او نیز قره‌گوزلو به نمایندگی از طرف دربار شاهنشاهی به مسجد سپهسالار آمده بود.
شرکت‌کنندگان در این مراسم در محوطه مسجد اجتماع کرده بودند. در بلندگو آیاتی از قرآن مجید قرائت می‌شد.
ساعت ۹ و ۴۵ دقیقه آیت‌الله بهبهانی با حضور عده‌ای از علمای اعلام بر جنازه نماز میت خواندند. پس از اتمام نماز، جنازه با تشریفات به خارج از مسجد حمل شد و بر دوش جمعی از مشایعت‌کنندگان قرار گرفت.
سه نفر مدال‌های قوام را در پیشاپیش جنازه حرکت می‌دادند و مارش عزا نواخته می‌شد. خانواده قوام در پشت جنازه حرکت می‌کردند و پشت سر آن‌ها نماینده دربار شاهنشاهی و هیات‌دولت و نمایندگان و سفرا قرار داشتند.
شرکت‌کنندگان تا سرچمه پیکر قوام را تشییع کردند و در آن‌جا جنازه را در اتومبیل قرار دادند. مشایعت‌کنندگان نیز سوار بر اتومبیل‌های دیگر شدند. در حالی که در دو سوی خیابان جمعیت زیادی ایستاده بود، جنازه تا حرم حضرت عبدالعظیم مشایعت شد.
اتومبیل حاوی جنازه با گل پوشانده شده بود.
خبرنگار شهری اطلاعات از شهر ری گزارش داد:
از ساعت ده صبح کسبه بازار و ساکنین شهرری در میدان عمومی شهر که با پرچم های سیاه تزئین شده بود گرد آمده و منتظر ورود جنازه مرحوم قوام‌السلطنه بودند.
آقای مشایخی، نماینده شهرری، و روسای ادارات نیز حضور داشتند.
مقارن ساعت یازده جنازه به میدان ایستگاه شهرری وارد شد و پس از قربانی کردن چند راس گوسفند و تقسیم آن بین فقرا طی تشریفاتی جنازه را از اتومبیل خارج کرده در حالی که آقایان وزیران و عده‌ای از نمایندگان حضور داشتند جنازه را روی دوش به صحن مطهر حضرت عبدالعظیم بردند. جنازه در آن‌جا طواف داده شد و سپس به وسیله اتومبیل از خیابان مخصوص آرامگاه اعلیحضرت فقید [رضاشاه] به طرف قم حرکت داده شد تا در آرامگاه خانوادگی به خاک سپرده شود.
قوام: تغییر اصل ۴۹ قانون اساسی که عملا انشاء قانون‌گذاری را موقوف و به دست قوه مجریه می‌سپارد کار ساده و آسانی نیست... این فکر در حکم بازگشت حکومت مطلقه در ایران است که در زمان محمدعلی‌میرزا نیز جرأت پیشنهاد و تصویب آن را نداشته‌اند و این تعطیل مشروطیت هنگام بسط و توسعه آزادی دنیا نتایجی را در بر خواهد داشت که از مشاهده درونمای وحشتزای آن لرزه بر اندام دوست‌داران مقام سلطنت می‌افتد. / وزیر دربار: ...، چون خود موجب شده‌اید که پرده از روی اعمال و افعال مفسدت‌آمیز شما برداشته شود و بالطبیعه صلاحیت داشتن خطاب «جناب اشرف» را فاقد می‌شوید بدین جهت بر حسب فرمان مطاع مبارک از این تاریخ عنوان مذکور از شما سلب می‌شود.
