با کسی که قصد خودکشی دارد چگونه رفتار کنیم؟

شاید برای ما هم مواجهه با شخصی که قصد خودکشی دارد اتفاق بیفتد. در این موارد چه باید کرد؟ بهترین واکنش چیست؟ بر اساس گزارش اخیر سازمان بهداشت جهانی، در هر ۴۰ ثانیه یک نفر در جهان دست به خودکشی می‌زند. اما سهم ایران از آمار جهانی خودکشی چقدر است؟ به گفته‌ رضا محبوبی، معاون مرکز امور اجتماعی وزارت کشور، ایران در رتبه‌بندی جهانی خودکشی در جایگاه ۱۰۶ قرار دارد. اگرچه تازه‌ترین آمار منتشر شده از کاهش نرخ خودکشی در سال گذشته خبر می‌دهد، اما ایران همچنان با بحران خودکشی مواجه است؛ به‌ویژه در غرب کشور. عوامل متعددی نظیر افسردگی و وضعیت اقتصادی سهم بسزایی در بروز خودکشی دارند. با این حال گفته می‌شود خودکشی از جمله آسیب‌های اجتماعی قابل پیشگیری است. اما پرسش این است که چطور از خودکشی افراد مستعدِ خودکشی در اطرافمان پیشگیری کنیم؟

آسیبی به نام «اقدام به خودکشی»

سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری ایران در این باره به ایرناپلاس می‌گوید: ما این روزها با آسیبی به نام «اقدام به خودکشی» نه خودِ خودکشی مواجه هستیم. از این عنوان مشخص است که مسئله کاملاً تخصصی است. طبیعتاً وقتی مردم ما با فردی مواجه می‌شوند که می‌خواهد اقدام به خودکشی کند، اگر تخصص ندارند، بهترین کار این است که هیچ کاری نکنند و ساده‌ترین اقدام این است که با شماره ۱۲۳ اورژانس اجتماعی تماس بگیرند.

موسوی چلک می‌گوید: اگر اقدام به خودکشی از ارتفاع است بهتر است با شماره‌گیری ۱۲۵، آتش‌نشانی را خبر کنند. چون آتش‌نشانی در این باره مسئول است و اگر لازم باشد این مجموعه با مراجع ذی‌ربط هماهنگ می‌کند که به صحنه بیایند. بنابراین فردی که خودکشی را انتخاب می‌کند، بستگی به عوامل تعیین کننده اقدام به خودکشی، نوع واکنش به آن متفاوت خواهد بود. طبیعتاً هر چقدر عوامل، انگیزه خودکشی را بالا ببرد، نیازمند مداخله افراد با تجربه‌تر در این حوزه هستیم. مددکاران اجتماعی، روانشناسان، تیم‌های هلال‌احمر و اورژانس اجتماعی از کسانی هستند که می‌توانند در این زمینه کمک کنند؛ چون مهارت‌های لازم برای مداخله در بحران را دارند و می‌توانند با افراد صحبت کنند تا آنها را مجاب و از تصمیمشان منصرف کنند. همیشه هم کار راحتی نیست. گاهی علی‌رغم صحبت‌هایی که انجام می‌شود، ممکن است نتیجه نگیرند. اما بعضی از رفتارها و حرف‌ها مانند اینکه «اگه می‌خواهی خودت را پایین بیندازی زودتر بینداز » و... یا فیلم گرفتن و عکس گرفتن کاملاً غیرحرفه‌ای است.

اقدام به خودکشی یک پیام است

ما همیشه می‌گوییم وقتی فردی اقدام به خودکشی می‌کند، می‌خواهد این پیام را بدهد که نیازمند توجه است یا می‌خواهد به‌نوعی، اطرافیانش را تهدید کند، تهدید به‌دلیل شکستی که خورده است. در بسیاری از موارد، اقدام به خودکشی منجر به فوت یا خودکشی نمی‌شود. خیلی از افراد بعد از اقدام پشیمان می‌شوند مگر اینکه محرک آن قدر قوی باشد که چیزی نتواند جلوی آن را بگیرد.

در برخی از موارد مردم می‌دانند چگونه رفتار کنند و سعی می‌کنند فرد را تخلیه روانی کنند. همین باعث آرامش فرد می‌شود. نکته دیگری که به نظر در بحث اقدام به خودکشی مهم است این است که مردم، منابع اجتماعی (مانند اورژانس اجتماعی، آتش‌نشانی و پلیس) را بشناسند. در بسیاری از موارد شهروندان نمی‌دانند که اگر با این شماره تلفن‌ها تماس بگیرند، چقدر به فرد کمک کرده‌اند، اما مردم ما نه‌تنها ابرو را برنمی‌دارند، بلکه چشم را هم کور می‌کند. آدم‌ها با زبان‌های مختلفی سعی می‌کنند دیگران را در مورد مشکلاتشان آگاه کنند. طبق بررسی‌های بنیاد ملی پیشگیری از خودکشی در آمریکا، اغلب کسانی که خودکشی می‌کنند، در هفته‌ها یا ماه‌های پیش از خودکشی در مورد خودکشی حرف‌ زده‌اند.

صحبت کردن از خودکشی، صحبت کردن از اینکه دلیلی برای زندگی وجود ندارد،‌ صحبت کردن از این احساس که «مزاحم دیگران هستم»،‌ احساس گیر افتادن یا درد غیرقابل توضیح و غیرقابل تحمل،‌ همه اینها آدم‌ها را در خطر بالای آسیب‌پذیری و تمایل به خودکشی قرار می‌دهد. جمله‌هایی مثل «اگر بمیرم هم مهم نیست» یا «دلم می‌خواست کاش از خواب بیدار نمی‌شدم»، می‌تواند و باید زنگ خطر را برای شما به صدا درآورد.

فرد را رها نکنید

شاید بیشتر کسانی که از خودکشی حرف می‌زنند واقعاً اقدام به خودکشی نکنند، اما در این مواقع نباید فرد را به حال خود رها کرد. اینکه بگوییم «ولش کن برویم» یا «به ما چه ربطی دارد، خودمان هم گیر می‌افتیم» درست نیست. صرفاً نفس حضور شما در آن مکان هم کمک کننده خواهد بود و سبب می‌شود اقدام به خودکشی به تأخیر بیفتد تا نیروهای تخصصی به محل حادثه برسند.