«شین هریس» و «متیو اید» نویسندگان گزارش فارین پالیسی با انتشار بخشهایی از اسناد طبقه بندی (سطح محرمانه) سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سی. آی. ا) گزارش دادند: واشنگتن می دانست که صدام در صدد انجام دهشتناک ترین حمله شیمیایی در تاریخ است و با این وجود به او کمک کرد.

فارین پالیسی گزارش داد: دولت آمریکا در حالی گزینه اقدام نظامی علیه دولت سوریه را در پاسخ به حمله‌ای شیمیایی به یکی از مناطق حومه دمشق بررسی می کند که یک نسل قبل‌تر، نهادهای نظامی و اطلاعاتی آمریکا از حملات شیمیایی‌ صدام مطلع بودند و هیچ‌کاری در قبال آن نکردند. آن حمله بسیار بدتر از هر حمله‌ای بود که تاکنون در سوریه به وقوع پیوسته است.

در سال 1988(1367)، در روزهای پایانی جنگ ایران و عراق، آمریکا از طریق تصاویر ماهواره‌ای متوجه شد که ایران در آستانه پیشروی های بزرگی در دل لایه‌های دفاعی ارتش عراق و رسیدن به دستاوردهای راهبردی است. مقامات اطلاعاتی آمریکا در حالی محل پیشروی نیروهای ایرانی را به اطلاع ارتش عراقی‌ها رساندند که بخوبی اطلاع داشتند که صدام با تسلیحات شیمیایی از جمله عامل اعصاب سارین به نیروهای ایرانی حمله خواهد کرد.

رونالد ریگان رئیس جمهوری وقت آمریکا در یادداشتی درباره پیشرفت ایران در جنگ، نوشته بود: «پیروزی ایران قابل قبول نیست» و دولت او تصمیم دارد که عراق را از وقایع جاری آگاه و کمک‌های اطلاعاتی خود را به دولت صدام ارائه دهد. نیروهای صدام پس از گرفتن اطلاعات در سال ۱۹۸۸(1967) بمباران شیمیایی سنگینی علیه ایران در فاو انجام دادند.

این حملات بر تغییر موازنه در جنگ و حضور ایران پای میز مذاکره مؤثر بود. این حملات از جمله آخرین دور از حملات شیمیایی بود که دولت ریگان از آن اطلاع‌ داشت و از افشای آن خودداری می‌کرد.

مقامات آمریکایی معمولاً اطلاع و رضایت از حملات شیمیایی عراق علیه ایران را انکار و تأکید کرده‌اند که صدام هیچ‌گاه به آمریکا اعلام نکرد که قصد استفاده از این تسلیحات را دارد. اما ریک فرانکونا سرهنگ بازنشسته نیروی هوایی آمریکا که در زمان حمله 1988 وابسته نظامی آمریکا در بغداد بود، نظری متفاوت ارائه می‌دهد.

او می‌گوید: عراقی‌ها هیچ‌گاه نگفتند که از گاز اعصاب استفاده می کنند. لازم نبود بگویند. ما از قبل می‌دانستیم.

اسناد سیا و اظهارات کسانی مثل فرانکونا نشان می‌دهد که آمریکا مستندات قطعی از حملات شیمیایی عراق از اوایل سال 1983(1362) در اختیار داشته و ایران مکرراً در مجامع عمومی اعلام می کرد که عراق از تسلیحات غیرقانونی استفاده کرده و شکایتی را نیز برای ارائه به سازمان ملل متحد آماده می‌کرد. اما این پرونده شواهد کافی علیه عراق نداشت. این در حالی است که نهادهای اطلاعاتی آمریکا در گزارش‌های فوق‌محرمانه و یادداشت‌هایی که در اختیار مقامات ارشد اطلاعاتی قرار گرفته بود، چنین شواهدی را در اختیار داشتند. با این حال، سازمان سیا از ارائه آن‌ها و اظهارنظر در مورد این پرونده خودداری کرد.

برخلاف اکنون که مباحث داغی در مورد لزوم مداخله نظامی آمریکا در سوریه در پاسخ به حمله شیمیایی ادعایی، مطرح می‌شود، در سه دهه قبل تر، آمریکا رویکردی منفعلانه در قبال حملات شیمیایی پرتعداد و گسترده صدام علیه دشمنان و حتی مردم خودش در پیش گرفت. دولت ریگان به این نتیجه رسیده بود که این حملات می‌تواند به پایان جنگ کمک کند و بهتر است که ادامه پیدا کند.

فارن پالیسی اضافه کرد: مقامات ارشد سیا از جمله ویلیام کیسی مدیر وقت سیا و دوست نزدیک ریگان از مکان تأسیسات تولید سلاح شیمیایی عراق آگاه شده بود و می دانست که عراق در تلاش است تا گاز خردل کافی برای فرستادن به خط مقدم تهیه کند. این را نیز می دانست که عراق قصد داشت از ایتالیا تجهیزات بخرد تا تولید تسلیحات شیمیایی اش را تسریع کند و می دانست که عراق می تواند از تسلیحات شیمیایی علیه سربازان ایرانی و غیرنظامیان استفاده کند.

این اسناد همچنین نشان می‌دهد مقامات آمریکایی به طور مداوم از میزان استفاده از گازهای شیمیایی در حملات مطلع می‌شده‌اند. این اسناد به این معناست که آمریکا رسماً در چندین مورد از حملات شیمیایی، شریک جرم بوده است.

مقامات ارشد سیا از جمله «ویلیام کیسی» مدیر اطلاعات مرکزی این سازمان و از دوستان صمیمی «رونالد ریگان» رئیس‌جمهوری آمریکا از محل کارخانه تولید تسلیحات شیمیایی عراق مطع بوده است. عراق در این کارخانه تلاش می‌کرد تا به حد کافی عامل خردل تولید کند تا بتواند پاسخگوی نیاز نیروهای خود در خط مقدم باشد. وی مطلع بود که عراق قصد دارد تجهیزاتی از ایتالیا خرید کند تا سرعت تولید مهمات و بمب‌های حاوی گازهای شیمیایی را افزایش دهد و نیز اطلاع داشت که عراق ممکن است از عوامل اعصاب علیه نیروها و حتی شهروندان ایرانی استفاده کند.

سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا حتی به مقامات این کشور هشدار داده بودند که اگر ایران به نقش آمریکا در حملات شیمیایی پی ببرد، ممکن است منافع واشنگتن را هدف قرار دهد.

در یکی از اسناد فوق‌محرمانه سیا به تاریخ نوامبر 1983(آبان 1362)، آمده است: با ادامه حملات عراق، احتمال اینکه ایران بتواند به موشک‌های حاوی عوامل شیمیایی دست یابد که روی آن‌ها علایم عراقی نوشته شده بود، افزایش یافته و در آن صورت ایران می‌تواند آن را به عنوان مدرکی به سازمان ملل ارائه و آمریکا را به نقض قوانین بین‌المللی متهم کند.

یک مقام سابق سیا هم می‌گوید؛ تصاویری وجود داشت که نشان می‌داد عراقی‌ها پیش از هر حمله، مواد شیمیایی را به سمت سکوهای پرتاب و در راستای مواضع نیروهای ایرانی منتقل می‌کنند.

فرانکونا که یک کارشناس مجرب امور خاورمیانه و مسلط به زبان عربی است و نیز مدت‌ها در آژانس امنیت ملی و آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا فعالیت کرده، می‌گوید: نخستین بار در سال 1984(1363) زمانی که در امان اردن فعالیت می‌کرده، از استفاده عراق از تسلیحات شیمیایی مطلع شده است. اطلاعاتی که به دست او رسیده بود بخوبی نشان می‌داد که عراقی‌ها از عامل اعصاب «تابون» استفاده کرده‌اند.

در یکی از اسناد فوق محرمانه سیا آمده است: اگر عراقی‌ها منابع جدید بزرگی از عوامل خردل به دست بیاورند، تقریباً می شود گفت که آن‌ها قطعاً از آن علیه نیروهای ایرانی و شهرهای مرزی استفاده می‌کنند.

سیاست ریگان این بود که عراق باید به هر قیمتی که شده در این جنگ پیروز شود.

سیا در یکی از اسناد می گوید که استفاده از گازهای اعصاب «می تواند تأثیر عمده ای در تاکتیک های مبتنی بر (استفاده از تعداد) سربازان زیاد ایران داشته باشد و ایران را وادار به واگذاری آن استراتژی می کند.» در مارس ١٩٨٤، سیا گزارش داد که عراق شروع به استفاده از گازهای اعصاب در جبهه بصره کرده و احتمالاً تا آخر پائیز خواهد توانست از این گاز در ابعاد قابل توجه نظامی استفاده کند.»

فارین پالیسی در ادامه می‌نویسد؛ آمریکایی‌ها تا پیش از سال 1987 (1366) هرچند که از این حملات مطلع بودند و آن را افشا نمی‌کردند، اما از ارائه تصاویر و اطلاعات به دولت صدام هم خودداری می‌کردند. به گفته فرانکونا که در آن زمان در آژانس اطلاعات دفاعی فعالیت می‌کرد، این رویه در سال 1987 و زمانی که تصاویر ماهواره‌ای نشان داد ایرانی‌ها تعداد زیادی نیرو و مقدار زیادی تجهیزات به شرق شهر بصره انتقال داده‌اند؛ تغییر کرد. آنچه که بیش از حمله تحلیلگران آژانس اطلاعات دفاعی را نگران کرده بود، این بود که تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌داد ایرانی‌ها حفره‌ای را در لایه‌های دفاعی عراق در جنوب شرقی بصره شناسایی کرده‌اند. این شکاف در محل اتصال سپاه سوم عراق در شرق شهر بصره و سپاه هفتم عراق که در جنوب شرقی شهر و اطراف جزیره فاو استقرار داشتند، ایجاد شده بود.

اواخر سال 1987(1366) تحلیلگران آژانس امنیت دفاعی آمریکا گزارشی با کد رمز "در دروازه‌های بصره" نوشتند و در پی آن هشدار دادند که ایرانی‌ها در آستانه حمله‌ای قرار دارند که از حملات سابق بسیار بزرگ‌تر است و فرصت خوبی برای آنان است تا خطوط عراق را در هم شکسته و بصره را فتح کنند. این گزارش هشدار داده بود که اگر بصره سقوط کند، ارتش عراق از هم فرو می‌پاشد و ایران در جنگ پیروز می‌شود.

به گفته فرانکونا، ریگان در حاشیه این نشست، نوشت: پیروزی ایرانی‌ها قابل پذیرش نیست.

پس از آن، تصمیمی در سطح بالای دولت آمریکا اتخاذ شد. آژانس امنیت دفاعی اجازه می‌دهد هر میزان اطلاعات و جزئیاتی که در مورد استقرار و حرکت نیروهای ایرانی به دست آمده را در اختیار عراقی‌ها بگذارد. تصاویر ماهواره‌ای و احتمالاً برخی جزئیات طبق‌بندی شده از جمله این اطلاعات بوده‌اند. تمرکز اصلی این تصاویر بر روی منطقه شرق بصره بود،

پس از آن بود که حمله با گاز سارین علیه این اهداف انجام گرفت.

به نوشته فارین پالیسی، اسناد سیا نشان می‌دهد دو سوم تمام حملات شیمیایی عراق در 18 ماه پایانی جنگ انجام گرفت. تا سال 1988(1367) اطلاعات آمریکا آزادانه و به صورت مداوم برای ارتش عراق ارسال می‌شد. در مارس(اسفند- فروردین) همان سال عراق حمله‌ای شیمیایی با استفاده از عامل اعصاب به روستای حلبچه در شمال عراق انجام داد.

در 16 مارس (25 اسفند 1368) بود که صدام حسین با حمله شیمیایی بیش از پنج هزار نفر از شهروندان این شهر را شهید و بیش از 10 هزار نفر را زخمی کرد.

در این میان، ده ها هزار نفر از شهروندان این شهر مجبور شده بودند از ترس خطرات این حملات مرگبار به اردوگاه های مرزی با ایران بگریزند، بیش از 70 خانواده فرزندان خود را در این جابجایی ها از دست داده بودند.

گرفتن فاو موجب شد تا عملیات ایران علیه بصره هیچ‌گاه انجام نشود. به گفته فرانکونا، نتایج این عملیات موجب خرسندی واشنگتن شد؛ چراکه ایرانی‌ها نتوانستند حمله مورد نظرشان را انجام دهند.