برنامه هسته ای ایران هر روز وارد فاز جدیدی می شود و این نوگرایی واکنش
های متفاوتی را در میان دوستان و مخالفان ایران به دنبال دارد.زمانی که
آغاز غنی سازی در سایت هسته ای فردو علنی شد هرکدام از طرف های درگیر در
پرونده هسته ای ایران واکنشی نشان دادند. غربی ها درست به سبک و سیاق همیشه
بر طبل انتقاد و تهدید کوبیدند.با وجود آنکه آژانس بین المللی انرژی
هسته ای در گزارشی تاکید کرده که فعالیت های ایران در این سایت را زیر نظر
دارد اما باز هم دوستانی چون روسیه نتوانستند سکوت کامل اختیار کنند.
روس ها اگرچه در جامه منطق و مصلحت به تندی و تیزی غربی ها برخورد نکردند
اما ابراز نگرانی خود را از این داستان علنی کردند.
دیپلماسی ایرانی این مسئله را در گفت و گو با دکتر بهرام امیراحمدیان بررسی کرده است:
بیانیه ای که روسیه در مورد آغاز غنی سازی در فردو صادر کرده است را چگونه ارزیابی می کنید؟
موضع روسیه در سیاست های اعلامی
و اعمالی خود نشان داده است که یک ایران هسته ای را در جنوب مرزهای خود
تحمل نخواهد کرد. این به آن معنی است که اگر ایران به سمت تبدیل شدن به یک
قدرت اتمی حرکت کند، روسیه این مسئله را نمی پذیرد. اگر ایران بخواهد
استفاده های جزئی ای از انرژی هسته ای داشته باشد، روسیه با آن مقابله نمی
کند. روسیه به چهار قطعنامه شورای امنیت که در آن ها تاکید شده است که
ایران باید غنی سازی اورانیوم را به حال تعلیق در آورد، رای مثبت داده است.
این به آن مفهوم است که روسیه مایل نیست ایران غنی سازی اورانیوم را ادامه
دهد اما می تواند استفاده صلح آمیز انجام دهد. کما این که هنگامی که سوخت
هسته ای بوشهر را تحویل داد اعلام کردند که بهتر است ایران غنی سازی را
متوقف کند. در طرح گام به گام هم آمده است که به محض این که ایران غنی سازی
را به تعلیق در آورد، تحریم ها کاهش می یابد.
بنابراین موضع روسیه بر خلاف آن
چه ما ایرانی ها تصور می کنیم چندان هم مثبت نیست. روسیه ممکن است اقدامات
شورای امنیت را به تاخیر اندازد اما به نظر می رسد ایران نباید خیلی روی
کمک روسیه حساب کند. هر چند روسیه در بیانیه اخیری هم که منتشر کرده است می
گوید که حداکثر مساعدت را برای پیشبرد مذاکرات در خصوص مسئله هسته ای
ایران انجام می دهد. البته ایران هم علاقمند است این مسئله از طریق مذاکره
حل شود. اما سطح توقع هر یک از طرفین در گروه 1+5 متفاوت است. در این گروه و
شورای امنیت بر توقف غنی سازی تاکید می شود ولی در ایران گفته می شود این
مقدار غنی سازی هم برای مصارف صلح آمیز است.
بنابراین به نظر می رسد روسیه
به عنوان قدرتی که در گروه 1+5 حضور دارد و در شورای امنیت دارای حق وتو
است، این خواسته را از ایران دارد که مذاکره کند و حتی به نحوی با غربی ها
بر سر تعلیق غنی سازی اورانیوم موافقت کرده است.
هفته گذشته آقای داود اوغلو
به تهران آمد و پس از بازگشت به ترکیه اعلام کرد که ایران و گروه 1+5
آماده از سرگیری مذاکرات در ترکیه هستند. ترکیه تا چه حد با روسیه هماهنگ
است؟
به نظر می رسد ترکیه از این
فرصت استفاده می کند. ترکیه بارها اعلام کرده که هر نوع مشکلی که برای
ایران پیش بیاید، ترکیه هم به عنوان همسایه ایران تحت تاثیر قرار خواهد
گرفت. بنابراین ترکیه علاقمند است وارد مذاکرات شود اما همان طور که تجربه
نشان داده است، خارج از گروه 1+5 هیچ اقدامی صورت نمی گیرد. برزیل و ترکیه
که خارج از این گروه بودند نتوانستند اقدام موثری انجام دهند. مواضعی که
روسیه اعلام می کند، تفاوتی با مواضع دیگر اعضای این گروه ندارد. وقتی طرح
گام به گام مطرح شد، همه در رسانه های ایرانی انتظار داشتند که با استقبال
مواجه شود اما تا کنون این گونه نشده است. به نظر می رسد رویه ای که در پیش
گرفته شده است یعنی اعلام آمادگی برای مذاکره می تواند راهگشا باشد. اما
ترکیه نمی تواند در این زمینه چندان موثر باشد. روسیه برای ارتقای جایگاه
خود در نظام بین الملل سعی می کند که در مسئله هسته ای ایران نقش فعالی
ایفا کند. ترکیه هم چنین هدفی را دنبال می کند.
روسیه در این فضا تا چه حد می تواند موثر باشد؟
ایران نباید به روسیه
تکیه کند. روسیه طرح گام به گام را پیش کشید اما موفق نشد. روسیه در چهار
قطعنامه علیه ایران رای مثبت داده و در این چهار قطعنامه تاکید شده که
ایران باید غنی سازی را متوقف کند. در طرح گام به گام هم روسیه وعده داده
بود که هر زمان غنی سازی اورانیوم توسط ایران متوقف شود، تحریم های بین
المللی کاهش خواهد یافت. بنابراین به نظر می رسد روسیه شریک مطمئنی برای
ایران نیست
