چرا انحصار صادرات تنباکو را باید از دولت گرفت؟

قرارداد تالبوت و انحصار خرید و فروش توتون و تنباکو توسط انگلستان و در پی آن فتوای میرزای شیرازی مبنی بر تحریم مصرف دخانیات از جمله مهم‌ترین روایت‌ها از مصرف تنباکو در کشور به شمار می‌رود. اط طرفی در مناطقی از کشور اگر با قلیان از مهمان پذیرایی شود نشانه رضایت صاحب‌خانه از حضور آن مهمان در خانه‌اش است.

به گزارش قانون؛ جدای از مباحث پزشکی و سلامت، جایگاه اجتماعی دخانیات و در راس آن تنباکو در برخی آداب و رسوم و خرده‌فرهنگ‌های ایران نشان‌دهنده جایگاه و البته محبوبیت آن در میان ایرانیان است. اما در یک نگاه واقع‌گرا به سیاست‌های دولت در مورد دخانیات نشان می‌دهد که بعد از انقلاب با نوعی تعارض در مواجه با آن روبه‌رو بوده‌ایم؛ از یک سو به دلایل سلامتی و بهداشتی این محصولات (توتون و تنباکو) در پی حذف آن‌ها از سبد مصرف بوده‌اند و از سویی با واقعیت انکارناپذیر تقاضای مصرف روبه‌رو هستیم. یک بام و دو هوایی که موجب شده، ارزش و اهمیت تنباکو به‌عنوان یک محصول کشاورزی مهم مورد غفلت واقع شود.
 
سالانه 60 میلیارد نخ سیگار در کشور مصرف می‌شود که خود گویای آن است که در صورت مدیریت هوشمندانه این محصول کشاورزی می‌تواند باعث استفاده بهینه از پتانسل‌های آن در زمینه اشتغال‌زایی و جلوگیری از خروج ارز برای واردات مصرف داخلی دخانیات خواهد می‌شود. از ظرفیت‌های اشتغال‌زایی تنباکو همین بس که براساس آمارهای بین‌المللی بیش از صد میلیون نفر در دنیا در بخش کشت و تولید تنباکو در حال فعالیت هستند که نتیجه کار آن‌ها تولید بیش از 6 میلیون تُن تنباکو در 120 کشور است. اگرچه آمار دقیقی از میزان تولید این محصول در ایران ارائه نشده است، اما استان‌های بوشهر، اصفهان، خراسان جنوبی، هرمزگان، گلستان، مازندران و خراسان جنوبی در کشت تنباکو فعال بوده که در این میان بوشهر با تولید 2500 تن و 700 هکتار سطح زیر کشت بیشترین تولید تنباکوی کشور را داراست.

تنباکو گیاهی با برگ پهن است که بیشتر در امریکاه شمالی کشت می‌شود. معمولا تخم این گیاه که با کود و آرد ذرت و پنبه مخلوط می‌شود در زمین کشت شده و بعد از 6 الی 10هفته گیاه حدود 20 سانتی‌متر رشد کرده و در نیمه دوم آذرماه هر سال به کشتزار اصلی منتقل می‌شود. چیدن گل‌های تنباکو از مراحلی است که انجام آن موجب رشد بیشتر ساقه گیاه می‌شود. 3 الی 4 ماه پس از قرار دادن نشا محصول آماده درو است. تنباکو درو شده را جهت خشک شدن در مجاورت نور خورشید آویزان قرار می‌دهند و تا در نهایت تا اواخر خرداد برداشت این محصول به پایان می‌رسد.

براساس آمار اداره دخانیات استان بوشهر که درسال 1316 تاسیس شده است 1500 کشاورز در این بخش مشغول فعالیت هستند که با توجه انحصار تولید، توزیع و خرید و فروش مواد دخانی در انحصار سازمان دخانیات کشور می‌باشد، اغلب محصولات کشاورزان توسط این سازمان خریداری می‌شود و بخشی نیز توسط خود کشاورزان به بازار مصرف در استان‌های فارس، خوزستان و اصفهان ارائه می‌گردد.

تنباکوی روستای محمود احمدی شهرستان تنگستان که در بساری از استان‌ها به تنباکو «احمد محمود» معروف است با کیفیت‌ترین و مرغوب‌ترین تنباکو کشور محسوب می‌شود که کشت آن مهم‌ترین محل ارتزاق اهالی این منطقه است. هر کیلوگرم از تنباکوی تولیدشده در این روستا به قیمت هر کیلوگرم حدود 8 هزار تومان فروخته می‌شود. نکته جالب‌توجه اینکه باتوجه به محدودیت صادرات تنباکو بخشی از این محصول به صورت غیرمجاز به کشورهای حوزه خلیج‌فارس صادر می‌شود.

کارشناس امور کشاورزی اداره دخانیات بوشهر در گفت‌وگو با قانون هر چند تمایلی به ارائه آمار و اطلاعات نداشت ولی بیان کرد که در استان بوشهر تنباکویی که کشت می‌شود از مرغوب‌ترین نوع است و از برگ و چوب آن استفاده می‌شود، اغلب تنباکوی کشور در کارخانه‌ای در خمینی‌شهر اصفهان ضمن تمیز شدن با آب و نمک فراوری شده و بعد از خردکردن و بسته‌بندی جهت مصرف داخلی و صادرات روانه بازار می‌شود که کشورهای حوزه خلیج‌فارس مهم‌ترین مقصد صادرات این محصول است.

با توجه به غفلت اشاره‌شده در استفاده بهینه از پتانسیل‌های گیاه تنباکو، مسئولان کشاورزی کشور می‌بایست ضمن رفع موانع پیش روی کشاورزان با وضع قوانین جدید زمینه کاشت و برداشت بیشتر این محصول را در کشور فراهم ساخته و با توجه به تکنیک‌های کاشت و تولید پیشرفته در دنیا کشاورزان را به استفاده از این روش‌ها سوق دهند و باتوجه به تقاضا مصرف آن در داخل و خارج کشور با راه‌اندازی کارخانه‌های فراوری و بسته‌بندی آن ضمن اشتغال‌زایی شرایط لازم برای صادرات این محصول فراهم سازند و از طرفی ایجاد زمینه برای ورود بخش خصوصی در بخش صادرات تنباکو می‌تواند صنعت این محصول مهم کشاورزی را فعال‌تر کند.