سرویس تاریخ «انتخاب» / فهیمه نظری: روز شنبه ۸ دی ۱۳۵۸، نزدیک به دو ماه بعد از تسخیر سفارت آمریکا، حجت‌الاسلام موسوی خوئینی، رهبر معنوی دانشجویان پیرو خط امام در جریان اشغال سفارت، در اجتماع طبقات مختلف مردم در برابر سفارت سابق آمریکا با اشاره به «افشاگری‌» دانشجویان مسلمان پیرو خط با کنایه‌ای روشن به نهضت آزادی گفت: «سیاست گام به گام، جریان انحرافی آمریکا در انقلاب ایران بود.» این تجمع و سخنرانی ظاهرا در واکنش به بیانیه شدیدالحن نهضت آزادی به «افشاگری‌»دانشجویان خط امام علیه نهضت آزادی و امیرانتظام بود که فردای آن «افشاگری»، ۵ دی ۵۸، در روزنامه اطلاعات منتشر شد. در بیانیه یادشده نهضت آزادی ضمن برشماری سابقه دیرینه خود در مبارزه علیه رژیم شاه، وارد کردن اتهام به شخصیت‌ها و سازمان‌های مبارز و پرسابقه را به شدت محکوم کرد.

حجت‌الاسلام خوئینی نیز این بیانیه را بی‌پاسخ نگذاشت. او در این روز (شنبه ۸ دی ۱۳۵۸) جریان مبارزات انقلابی مردم علیه رژیم را علنا به دو خط تقسیم کرد: نخست خط «امام و انقلاب» و دیگری خط «سیاست گام به گام» که در واقع کنایه روشنی به مشی مبارزاتی نهضت آزادی علیه رژیم شاه بود. وی با تاکید بر این‌که مشی خط دوم بر خلاف مشی خط امام سرنگونی شاه نبوده بلکه در سیاست گام به گام «شاه باید سلطنت کند نه حکومت»، خط سیاست گام به گام را خطی منحصرا ضداستبدادی خواند و نه ضد استعماری چراکه به عقیده او پیروان این مشی بختیار را نوکر آمریکا نمی‌دانستند.

در واقع موسوی خوئینی با این بیان اشاره صریحی داشت به اسنادی که ۴ روز قبل از آن دانشجویان پیرو خط امام علیه امیرانتظام، سخنگوی دولت موقت، از طریق تلویزیون افشا کرده بودند؛ در بخشی از یکی از آن اسناد آمده بود: «انتظام، عضو نهضت آزادی معتقد است که بختیار باید یک معامله کامل سیاسی در پاریس انجام دهد، چون در غیر این صورت وقتی که موقع توافق در تهران برسد او گروگان ارتش خواهد شد...» (اطلاعات، ۵ دی ۵۸)

وی در بخش بعدی سخنان خود با بیان این‌که افشاگری‌ها با اشخاص سر جنگ ندارند، در ظاهر با انتقاد از برخی نویسندگان مطبوعات که نوشته بودند، اسناد باید در اختیار مراجع ذی‌صلاح قرار بگیرد، آیت‌الله بهشتی، دبیر اول شورای انقلاب، را نیز از کنایه مصون نداشت و گفت: «این چه سخن بیهوده‌ای است که بعضی از نویسندگان گفته‌اند باید ابتدا اسناد به مراجع صلاحیت‌دار تحویل داده شود و آن‌ها بررسی کنند تا اگر مصلحت بود افشا گردد. کدام مصلحت؟ [..]مگر بحث محاکمه اشخاص است که دادستان رسیدگی بکند؟» (اطلاعات، ۹ دی ۵۸)

گفتنی است آیت‌الله بهشتی بعد از «افشاگری» دوم دانشجویان در پاسخ به پرسش خبرنگاران در این رابطه گفته بود: «.. تاکید می‌کنم هرگونه اظهار نظر درباره افراد و گروه‌ها باید با دلایل روشن و کافی همراه باشد و اگر دادگاه انقلاب بتواند در این‌گونه موارد سرعت عمل به خرج دهد و سریعا این مدارک به دادگاه عرضه شود و پس از رسیدگی یک محکمه انقلابی متعهد و مسئول این‌گونه افشاگری‌ها صورت بگیرد بی‌شک به سود انقلاب و استواری انقلاب خواهد بود.» (اطلاعات مورخ چهارشنبه ۵ دی ۱۳۵۸)

موسوی خویئنی سپس باز به انتقاد از نهضت آزادی بازگشت و این بار رسما آن را جریانی انحرافی خواند که می‌خواسته «همه چیز» انقلاب را قبضه کند: «چرا عنوان جاسوسی یک فرد روی مسئله می‌گذارند. مسئله جاسوسی یک فرد نیست، اگر جاسوسی یک فرد بود، چندان فاجعه دردناک نبود، فاجعه این است که یک جریان انحرافی می‌رفته است همه چیز انقلاب را قبضه کند...» (اطلاعات، ۹ دی ۵۸)

وی بعد از آن، ناموفق بودن دولت موقت را به گردن موضع‌گیری‌های سیاسی این دولت انداخت؛ خطایی که به زعم خوئینی دولت موقت به جای پذیرش آن شروع به حمله به نهاد‌های انقلابی، چون کمیته‌ها کرد: «امام از کمیته‌های انقلاب دائما حمایت می‌کند، اما سیاست گام به گام مرتب کمیته‌های انقلاب را می‌کوبد که این کمیته‌ها هستند که نمی‌گذارند کار‌ها انجام شود، خط امام و دادگاه‌های انقلاب را محکوم می‌کند، چرا؟ چون دادگاه انقلاب، نهادی است انقلابی و طبیعی که سیاست گام به گام با دادگاه انقلاب نمی‌تواند هماوردی کند.» (اطلاعات، ۹ دی ۵۸)

رهبر معنوی دانشجویان پیرو خط امام در پایان سخنان خود هدف از افشاگری‌های دانشجویان را شناسایی جریانات انحرافی در متن مبارزه ملت خواند و از نهضت آزادی با عنوان فرعی «خط سیاست گام به گام» علنا به عنوان پایگاه آمریکا در داخل کشور یاد کرد که با این افشاگری‌ها از دست آن کشور رفته بود: «به عقیده شخص من، ضربه‌ای که آمریکا در این افشاگری‌ها خورده است از سخت‌ترین ضربه‌هایی بوده که در این دوماهه تصرف لانه جاسوسی به او وارد شده است، زیرا آمریکا پایگاهی را در داخل کشور از دست داده است که در این پایگاه چهره‌هایی صادق، چهره‌هایی پاک، چهره‌هایی مورد قبول این ملت وجود داشته است که آمریکا در سایه این چهره‌های درخشان، این جریان انحرافی را همچنان تقویت می‌کرده است و امروز آمریکا می‌بیند این جریان انحرافی و ارتباط این جریان با سفارت آمریکا برملا شده و افشا شده است، لذا بیش‌ترین امید خود را برای تحکیم موقعیت خود در آینده ایران از دست داده است، بنابراین دانشجویان مسمان پیرو خط امام همچنان بر سر این عقیده‌اند که این اسناد باید برای ملت افشا بشود.» (اطلاعات، ۹ دی ۵۸)

پاسخ مهندس بازرگان

سخنان حجت‌الاسلام موسوی خوئینی، اما بی‌پاسخ نماند؛ دو روز بعد، دوشنبه دهم دی ماه ۱۳۵۸، مهندس بازرگان، عضو شورای انقلاب، طی پیامی به تندی به او پاسخ داد. متن پاسخ مهندس بازرگان که در روزنامه اطلاعات، مورخ ۱۰ دی ۵۸، منتشر شد به این شرح بود:

بسمه‌تعالی
جناب آقای موسوی خوئینی‌

جنابعالی روز شنبه ۸ دی ماه در اجتماع برابر سفارت سابق آمریکا با اشاره به افشاگری‌های دانشجویان پیرو خط امام و عنوان کردن سیاست گام به گام به کنایه واضح، نهضت آزادی ایران را مورد اتهامات ناروا و حملات بی‌جا قرار دادید.

حقایق و واقعیات طوری است که دوستان نهضت و اینجانب می‌توانیم جواب رأسا به اظهارات شما و دیگران بدهیم، ولی بنا به مصلحت مملکت و انقلاب از حق دفاع مشروع صرف‌نظر کرده به سوال ذیل اکتفا می‌نماییم:

آیا آمریکا و دشمنان داخلی از سیاست به قول جنابعالی «گام به گام» بیش‌تر شاد می‌شدند یا از این‌که سازندگان و دست‌اندرکاران انقلاب اسلامی ایران در حساس‌ترین روز‌ها به جان یکدیگر بیفتند؟

... خدا عاقبت ما را به خیر کند. مهدی بازرگان»