آب سیاه به گروهی از بیماری‌های چشمی گفته میشود که درآن عصب بینایی دچار آسیب میشود.
گلوکوم یا آب سیاه بیماری است که می‌تواند سبب آسیب عصب بینایی و در نتیجه کوری شود. این بیماری در آغاز هیچ علامتی ندارد، ولی می‌تواند در طول چند سال سبب کاهش بینایی شود. درمان زودرس می‌تواند مانع پیشرفت بیماری و کاهش دید بیمار میشود.
افراد چگونه به آب سیاه مبتلا می‌شوند؟
زمانی که فشار در داخل چشم بالا می‌رود، عصب بینایی را تحریک کرده و برخی از رشته‌های عصبی از بین می‌رود؛ مناطق محیطی بینایی، آسیب دیده و در نهایت باعث کوری بیمار میشود.
چرا فشار داخل چشم به وجود می‌آید؟
فشار در داخل چشم توسط مایع آبکی به نام زلالیه کنترل میشود. بیشترین زمانی که آب سیاه اتفاق می‌افتد، زمانی است که خروجی زلالیه از چشم محدود میشود، یعنی آن مقدار زلالیه که تولید میشود به همان مقدار خروج زلالیه از چشم صورت نمی‌گیرد.
انواع آب سیاه:
- زاویه باز اولیه: این نوع شایعترین نوع آب سیاه است. این بیماری سیری آرام و پیشرونده دارد و تا مراحل نهایی فاقد علامت است. دراین بیماری فشار چشم به این علت بالا می‌رود که کانال‌های خروجی جهت خروج زلالیه به صورت مناسب عمل نمی‌کنند. البته علت این امر بسته بودن مسیر جریان زلالیه نیست و همانطور که از نام آن برمی آید، زاویه چشم باز است، ولی عملکرد مناسبی ندارد.
- زاویه بسته اولیه: هنگامی که تخریب عصب اتفاق افتاد، اصطلاح آب سیاه زاویه بسته اولیه، مزمن به کار برده میشود. این حالت وقتی اتفاق می‌افتد که خروج مایع زلالیه به صورت ناگهانی متوقف میشود که به علت جلو آمدن عنبیه و بسته شدن زاویه است. این بدان معنی است که زلالیه تولید شده نمی‌تواند از چشم خارج شود و فشار به شکل فزاینده‌ای بالا می‌رود و افزایش ناگهانی فشار چشم منجر به درد شدید میشود.
- آب سیاه ثانویه: آب سیاه ثانویه این نوع گلوکوم می‌تواند به صورت زاویه باز یا بسته باشد، همانطوری که از نام آن مشخص میشود این نوع آب سیاه به علت بیماری دیگر، مصرف برخی از داروها، ضربه به چشم، برخی از اعمال جراحی داخل چشمی و ... به وجود می آید.
- آب سیاه کودکان .
علائم این بیماری عبارتند از: دیدن هاله دور نور، قرمزی چشم، تاری دید، تهوع، و استراغ و گاهی بی‌حالی.
آب سیاه زاویه بسته مزمن چیست؟
آب سیاه زاویه بسته مزمن به کندی پیشرفت می‌کند و اکثرا علامتی ندارد و مشابه بیماری زاویه باز است. ارتباط آب سیاه با سابقه فامیلی
عوامل متعددی وجود دارند که احتمال شروع آب سیاه را بیشتر می‌کنند. این علائم عبارتند از: سن، نژاد، سابقه فامیلی، نزدیک بینی، دوربینی، اندازه ضخامت قرنیه و .... سن.
سن: آب سیاه زاویه باز اولیه با افزایش سن شیوع بیشتری پیدا می‌کند؛ بنابراین در افراد زیر ۴۰ سال شایع نیست. تعداد افرادی که این بیماری را دارند از ۲ درصد در ۴۰ سالگی به ۴ درصد در ۸۰ سالگی افزایش می‌یابد.
نژاد: افراد سیاهپوست ۴ برابر بیشتر از سفید پوست در معرض آب سیاه زاویه باز قرار دارند. بیماری در این افراد زودتر اتفاق می‌افتد و شدیدتر است.
سابقه فامیلی: در صورتیکه خویشاوندان نزدیک (پدر، مادر، خواهر، برادر یا فرزند) دچار آب سیاه باشند خطر ابتلا به آب سیاه حداقل ۴ برابر افزایش می‌یابد.
نزدیک بینی: افراد با نزدیک بینی شدید، بیشتر در معرض خطر آب سیاه زاویه باز اولیه هستند؛ باید مطمئن شویم که به طور منظم برای بررسی امکان گرفتاری به آب سیاه معاینه می‌شوند.
افراد دوربین: افراد دوربین در معرض خطر بیشتر آب سیاه زاویه بسته هستند.
بیماری قندی (دیابت): خطر آب سیاه ممکن است در افراد دیابتی بیشتر باشد، وجود رابطه مستقیم بین این دو بیماری مشخص نیست. به هر حال همه افراد دیابتی باید بطور منظم مورد معاینه چشمی قرار گرفته و همزمان معاینات و بررسی لازم جهت تشخیص بروز احتمالی آب سیاه در آنان انجام شود.
چند تست مهم در ارزیابی بیماری آب سیاه:
معاینه سر عصب با وسیله مخصوص اندازه گیری فشار داخل چشم و بررسی میدان بینایی که آیا علائمی از کاهش دید از بخش محیطی وجود دارد یا نه؟. این ارزیابی‌ها با تشخیص و توسط چشم پزشک انجام میشود.
چند روش برای تشخیص آب سیاه
آزمایش ساده‌ای که بتواند صد در صد موثر باشد در دسترس نیست اندازه گیری فشار داخل چشم هم به تنهایی برای تشخیص آب سیاه کافی نیست.
تنها یک معاینه کامل و بررسی ته چشم با مردمک گشاد شده و آزمایش‌ها و بررسی‌های اختصاصی تشخیص را ممکن می‌سازد.
گلوکوم درمان دارد؟
درمان آب سیاه زاویه باز معمولا به وسیله قطره چشمی انجام می‌گیرد. عملکرد این داروها، کاهش تولید زلالیه در چشم یا افزایش خروج آن از چشم و یا هر دو است. در سال‌های اخیر پیشرفت‌های زیادی در این نوع درمان صورت گرفته و قطره‌های جدید موثرتری که دارای عارضه کمتر از دارو‌های گذشته هستند در دسترس قرار گرفته است. اگر قطره‌های چشمی به اندازه کافی فشار را پایین نیاورد، درمان لیزری یا جراحی باید در دستور کار قرار گیرد.
آب سیاه زاویه بسته اولیه ابتدا با قطره یا تزریق دارو‌های وریدی برای کاهش فشار چشم مورد درمان قرار می‌گیرد. هنگامی که فشار کاهش یافت، اقدام جراحی یا لیزر انجام میشود تا راه فرعی برای از بین بردن انسداد در سیستم تخلیه زلالیه ایجاد کند و از عود حمله جلوگیری کند. خوشبختانه با رعایت بهداشت چشمی می‌توان از این بیماری پیشگیری کرد و افراد مبتلا هم با معاینه غربالی و مصرف دارو‌های تجویز شده، بهبود خواهند یافت.
نحوه استفاده از قطره‌های چشمی
بهتر است برای فراموش نشدن مصرف قطره چشمی آن را کنار مسواک خود بگذارید تا جلوی چشمانتان باشد و مصرفش فراموش نشود. جلوی آیینه به حالت تحتانی خودتان را پایین بکشید و اجازه دهید قطره در فضای چشمتان بیفتد و پس از ۲، ۳ یا دقیقه چشمانتان را با انگشت فشار دهید. این کار باعث میشود که مایع یا همان قطره از چشمتان خارج نشود. اگر بیش از یک نوع قطره چشم استفاده می‌کنید، بگذارید بین هر قطره حداقل ۱۰ دقیقه فاصله باشد، چون زمانی که قطره دوم را بلافاصله استفاده می‌کنید قطره اول از چشمتان خارج میشود.
نکته مهم
از آنجا که آسیب بینایی در آب سیاه دائمی است، مهم است که از بدتر شدن آن جلوگیری کنیم؛ بنابراین اگر می‌خواهید بینایی خود را حفظ کنید، حیاتی است که قطره‌های خود را دقیق استفاده کنید.
باشگاه خبرنگاران جوان
