شكی وجود ندارد كه سبك زندگی روی ابعاد مختلف سلامت ما اثر می‌گذارد كه باروری هم از این جنبه‌ها مستثنا نیست. كمااین‌كه در زنانی كه افزایش وزن یا چاقی دارند اختلالات تخمك‌گذاری و نازایی بیشتر دیده می‌شود.
و حتی در این خانم‌ها، میزان موفقیت بارداری به‌دنبال روش‌های درمان ناباروری مثل IVF نیز كمتر از افرادی است كه وزن طبیعی دارند. با این تفاسیر نمی‌شود تاثیرات تغذیه سالم و درست، نداشتن استرس و اضطراب، داشتن خواب كافی و بهره نسبی از شادی و نشاط را در باروری زنان و نیز مردان نادیده گرفت. به این دلیل پای صحبت‌های دكتر سیمین ظفردوست، جراح و فلوشیپ زنان و زایمان و ناباروری و عضو هیات علمی پژوهشگاه و مركز فوق‌تخصصی درمان ناباروری ابن‌سینا نشسته‌ایم.
چه عوامل و تغییراتی در سبك زندگی هر یك از زوجینی كه بدون علت پزشكی مشخص مواجه با مشكل ناباروری هستند به افزایش احتمال باروری شان كمك می‌كند؟ما با تعدادی از زوج‌ها روبه‌رو هستیم كه مشكل ناباروری دارند. در برخی از این زوج‌ها علت ناباروری به دنبال بررسی‌های به عمل آمده مشخص می‌شود، ولی در برخی از آنها به نتیجه قطعی نمی‌رسیم كه اصطلاحا به آنها زوج‌های نابارور با علت ناشناخته گفته می‌شود.
در هر گروه، چه با علت شناخته شده و چه با علت ناشناخته، ممكن است تغییر در سبك زندگی باعث افزایش احتمال باروری و حتی منجر به بارداری شود.به‌عنوان مثال مصرف سیگار، قلیان و مواد مخدر در خانم و آقا باعث كاهش باروری می‌شود. ترك مصرف آنها باروری را افزایش می‌دهد.
از دیگر عوامل شناخته‌شده در كاهش باروری، افزایش وزن است. در آقایان و خانم‌های چاق، توصیه می‌شود قبل از مراجعه جهت دریافت درمان‌های كمك‌باروری با مشاوره تغذیه و ورزش، وزن خود را كاهش دهند تا پاسخ به درمان و احتمال بارداری افزایش یابد.تغذیه و خوردن غذای سالم نیز باعث افزایش احتمال باروری می‌شود. زوج‌هایی كه قصد بارداری دارند باید تا جایی كه ممكن است از خوردن غذاهای چرب، فست‌فود، مواد غذایی حاوی مواد نگه دارنده و... خودداری و حتما روزانه میوه و سبزیجات مصرف كنند.
یعنی كاهش وزن و داشتن رژیم لاغری در زن یا مرد، انجام ورزش یا مصرف مواد غذایی یا مكمل‌های خاصی كه تبلیغ می‌شود به افزایش شانس باروری كمك می‌كند؟
همان‌طور كه گفته شد، افزایش وزن و چاقی باعث كاهش باروری می‌شود. ولی روش مبارزه با آن گرفتن رژیم‌های غذایی نادرست یا انجام ورزش‌های خیلی سنگین نیست، بلكه باید رژیم غذایی زیر نظر یك مشاور تغذیه مجرب بوده و ورزش‌ها نیز اصولی و با برنامه‌ریزی درست باشند. ناگفته نماند كه بعلاوه كمبود برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی باعث كاهش قدرت باروری هم در خانم‌ها و هم در آقایان می‌شود.
به‌عنوان مثال، مصرف ویتامین D و ید، در افرادی كه تمایل به بارداری دارند و استفاده از نمك‌های ید‌دار و مصرف ویتامین D به صورت خوراكی یا تزریقی در صورت كاهش سطح خونی آن توصیه می‌شود. ولی همان‌طور كه می‌دانیم مصرف بیش از حد برخی ویتامین‌ها، به‌خصوص ویتامین‌های محلول در چربی مثل ویتامین A، E، D و K نه‌تنها مفید نیست، بلكه به‌علت انباشته شدن در بدن می‌تواند باعث مسمومیت و بیماری شود.ورزش همیشه روی ذهن و جسم اثرات مفید و مثبتی دارد. حتی پیاده روی، شنا كردن، یوگا و سایر ورزش‌های متعادل ممكن است باعث كاهش استرس شود.
البته ورزش‌های حرفه‌ای خیلی سنگین در این افراد توصیه نمی‌شود. چقدر احتمال دارد ناباروری برخی زوجین كه دلایل پزشكی مشخصی در آنها یافت نمی‌شود، ناشی از استرس و مشكلات اضطرابی باشد؟به‌علت نبود مطالعات استاندارد و خوب در این زمینه، به‌طور محكم نمی‌توان گفت كه استرس، مشكلات روحی باعث ناباروری می‌شود، ولی دیده شده كه این اضطراب‌ها با موفقیت در درمان‌های ناباروری ارتباط دارد و مشاوره برای كنترل استرس و اضطراب و مدیریت آن قبل از شروع درمان‌های ناباروری توصیه می‌شود.
حتی در یك مطالعه مشخص شد در خانم‌هایی كه سطح هورمون استرس (كورتیزول) در بزاق‌شان افزایش یافته بود، احتمال بارداری آنها در آن دوره كاهش می‌یافت. البته هنوز مكانیسم و علت آن توضیح داده نشده است.
به‌رغم تناقض‌های موجود در تحقیقات، نتیجه‌گیری كلی بر آن است كه استرس بر بدن تأثیر می‌گذارد. استرس بر سطح انرژی، خوشبینی، شكیبایی و استقامت فرد تأثیرگذار است و مقابله با آن برای رسیدن به بارداری بسیار كمك‌كننده است.
آیا اثرات توصیه‌های طب سنتی را در درمان ناباروری از نظر علمی تایید می‌كنید؟
طب‌های سنتی و طب سوزنی شاید با دستكاری هورمونی در برخی از افراد و زوج‌های نابارور كمك‌كننده باشد، ولی مسلما در افرادی كه علل شناخته شده دارند، باعث تأخیر در كارهای درمانی آنها می‌شود.
توصیه‌های علمی و موثر به زوجین نابارور چه می‌تواند باشد؟
به هر حال زوجینی كه نابارورند، باید برای بررسی و درمان به پزشكان مجرب در درمان ناباروری مراجعه كنند و بدانند طی بررسی‌هایی كه انجام می‌گیرد، ممكن است علت نازایی مشخص نشود، ولی این دلیل بر نداشتن مشكل نیست.
مشكلی كه با این بیماران داریم این است كه وقتی علتی در بررسی‌ها یافت نمی‌شود، دیگر برای درمان مراجعه نمی‌كنند و زمانی مراجعه می‌كنند كه سن‌شان افزایش یافته و احتمال بارداری به‌دنبال روش‌های كمك باروری كاهش یافته است.
روزنامه جام جم
