رفتار پرخاشگرانه یک رفتار عادی در کودکان نوپایی که توانایی صحبت کردن ندارند محسوب می‌شود ولی در صورتیکه کودک بزرگتر باشد نشان دهنده این است که او فاقد مهارت‌های لازم برای کنترل رفتار خود است و در صورت بی‌توجهی می‌تواند مشکلات بزرگی در آینده برای کودک ایجاد کند.
پرخاشگری و سرسختی در کودکان یکی از مشکلات شایع در آنها است که بیشتر به دلایلی چون شخصیت کودک، تغییر محیط زندگی، عدم تعادل روحی، گرسنگی، خستگی، اضطراب و ناامیدی و گاهی فقط به دلیل برقراری ارتباط با اطرافیان و جلب توجه آنها است. از آنجاکه رفتار با یک کودک سرسخت و کله‌شق آسان نیست و گاهی اوقات برای انجام دادن کارهای ابتدایی مانند خوردن، حمام کردن، رفتن به رختخواب و... مقاومت می‌کنند، مهمترین نکته ای که در رفتار با آنها باید رعایت شود حفظ خونسردی و آرامش است چون کودکان به اقتضای طبیعتشان خیلی سریع رفتار والدین‌شان را تقلید می‌کنند، بنابراین واکنشی که والدین نسبت به پرخاشگری آنها از خود نشان می‌دهند بسیار مهم و تأثیرگذار برای آنها است.
از علل اصلی پرخاشگی در کودکان کنترل اطرافیان و رسیدن به آزادی بیشتر است به همین دلیل به اشکال مختلفی به والدین، خواهر یا برادر، دوستان و همسالان خود پرخاشگری می‌کنند.
برخی رفتارهای پرخاشگرانه که توسط کودکان دیده می‌شود عبارت‌اند از:
آزار جسمی: کودک سعی می‌کند تا با استفاده از گاز گرفتن، مشت‌زدن، لگدزدن، کتک زدن و ... به دیگران حمله کند.
آزار روانی: اغلب کودک پدر و مادر خود را به‌صورت شفاهی و گفتاری یا از طریق اقدامات بی‌ارزش آزار می‌دهد.
آزار کلامی: در این نوع آزار کودک فریاد زده، جیغ کشیده و یا یکی از والدین خود را نفرین می‌کند. کودکان پرخاشگر با به کار بردن جملات و کلماتی قصد تضعیف روحیه و آزار و اذیت والدین خود را دارند.
آزار مالی: زمانی اتفاق می‌افتد که کودک یا نوجوان بیش‌ازحد از پدر و مادر خود تقاضای پول کند. گاهی ممکن است کودک از کارت‌بانکی والدین استفاده غیرمجاز کند.
فرزند شما به نظم و قانون نیاز دارد و باید بداند که چه رفتاری در خانواده و اجتماع موردقبول و چه رفتاری غیرقابل‌قبول است و همچنین باید بداند رفتار اشتباهش چه عواقبی به دنبال دارد.
کودکان پرخاشگر چه ویژگی‌هایی دارند:
- سرسخت و مستقل هستند
- مشتاق تأیید کردن هستند و سعی می‌کنند به هر قیمتی شده توجه شما را جلب کنند.
- قدرت رهبری سایر کودکان را دارند.
- هر چیز که در اطرافشان باشد پرت می‌کنند و گاهی به چیزهای اطراف برخورد می‌کنند
- متعهد است که آنچه را که دوست دارد انجام دهد
دلایل پرخاشگری در کودکان
1. مشکلات جسمی و روحی (در کودکان مبتلا به دوقطبی و اسکیزوفرنی و بیش فعال پرخاشگری بیشتری وجود دارد)
2. قربانی آزار جسمی و یا جنسی بودن
3. قرار گرفتن در معرض تهدید یا خشونت در خانه
4. قرار گرفتن در محیط‌های پراسترس، اضطراب‌زا و ناامید کننده
چند پیشنهاد برای جلوگیری از پرخاشگری کودکان نسبت به والدین
- رفتار صحیح را به کودکتان آموزش دهید: گفتن عبارت کتک نزن یا گاز نگیر به کودک کافی نیست. به او یاد بدهید که چگونه خشم خود را کنترل کند. زمانی که خشمگین می‌شود به او بگویید که به اتاقش رفته و یک کتاب بخواند و یا تکنیک نفس عمیق را به او بیاموزید.
- مرزها را مشخص کنید: در خانه به یکدیگر احترام بگذارید، اجازه دهید که او درک کند که گاز گرفتن، فریاد زدن، لگدزدن، مشت زدن و ... در خانه مجاز نیست.
- آگاه کردن کودک از عواقب پرخاشگری: هر بار که فرزندتان به شما آزاری رساند او را از امتیازاتی محروم کنید و برای مدتی از او دور شوید یا اینکه او را مجبور به انجام کارهای مختلفی کنید تا متوجه بشود که با اذیت کردن شما بازنده خودش است و دیگر نباید این کار را تکرار کند.
- فاصله گرفتن از کودک: اگر کودک شما نوپاست و به شما لگد زده و یا گازتان می‌گیرد فوراً بین خود و کودک فاصله کمی ایجاد کنید تا نتواند به شما آسیب بزند با این کار کودک شما یاد می‌گیرد که هر بار او به شما لگد زد و یا گازتان گرفت شما از او فاصله می‌گیرید، درحالی‌که کودک را از خود دور می‌کنید تا حد ممکن آرام باشید و به فرزندتان فرصت دهید تا بفهمد که این کار شما به دلیل رفتار اشتباهش بوده است. درصورتی‌که کودک شما بزرگتر بود برای جلوگیری از پرخاشگری او بهتر است که از مشاور کمک بگیرید.
چگونه به کودک پرخاشگر کمک کنیم؟
1. کمک کنید تا کودک یاد بگیرید که چگونه با عصبانیت خود مقابله کند
به کودک خود بیاموزید که به‌جای استفاده از بدن مشکل را از طریق گفتگو حل کند. با خونسردی از کودک بخواهید که علت عصبی و پرخاشگری‌اش را برایتان توضیح دهد. گفتگو با کودک به او احساس بهتری می‌دهد. زمانی که کودک موفق به کنترل خشم خود شد تشویقش کنید.
2. رفتار باثباتی داشته باشید
بچه‌ها در رفتار با آنها به ثبات نیاز دارند اگر نسبت به رفتار کودک یک روز با یک روش و روز دیگر با روشی دیگر رفتار کنید گیج می‌شوند. از اطرافیان کودک هم بخواهید که با روشی مشابه شما با پرخاشگری او رفتار کنند.
3. به عنوان مجازات تنبیه‌بدنی نکنید
اغلب والدین نسبت به رفتار سرسختانه کودک خود با تنبیه‌بدنی واکنش نشان می‌دهند. هر بار که کودک را کتک می‌زنید درواقع به او یاد می‌دهید که روش برخورد با کسی که کار اشتباه انجام داده کتک زدن است. تنبیه بدنی کمکی به کودک شما نخواهد کرد و در بیشتر موارد او را تشویق به ادامه رفتار خود می‌کند.
تنبیه بدنی علاوه بر اینکه هیچ کمکی به کودک برای غلبه بر رفتار منفی‌اش نمی‌کند بلکه دردناک و ظالمانه است و این‌طور به کودک شما القا می‌کند که شما ظالم هستید. وظیفه شما به‌عنوان یک والد این است که کودکی سالم و مسئول پرورش دهید. نظم بخشیدن به رفتار کودک راهی برای آموزش او برای غلبه بر رفتار خود و تبدیل شدن به فردی مناسب برای زندگی اجتماعی است.
4. مذاکره کنید
گاهی در برخی شرایط لازم است با فرزندتان مذاکره کنید. وقتی کودک چیزی را که می‌خواسته به دست نیاورده طبیعی است که پرخاشگری کند اگر می‌خواهید فرزندتان به حرف شما گوش کند مهم است که بدانید چرا او این کار را انجام می‌دهد.
بهترین راه برای مذاکره با کودکان سؤال پرسیدن است. می‌توانید با این سؤال که چه چیزی او را اذیت می‌کند شروع کنید. این به فرزندتان فرصتی می‌دهد تا با شما صحبت کند و همچنین به او اطمینان می‌دهد که شما مایل به گوش کردن به صحبت‌های او هستید و برای کارهای او احترام قائلید.
مذاکره با فرزندان به معنای تسلیم شدن به درخواست او نیست اما فرصتی به شما می‌دهد که از خواسته‌هایش آگاه شوید و برایش توضیح دهید که چرا در حال حاضر نمی‌توانید آنچه را که می‌خواهد برایش فراهم کنید.
5. دیدگاه کودکتان را بشناسید
با درک دیدگاه کودکان برخی از پرخاشگری‌ها در آنها قابل رفع است. سعی کنید که از دیدگاه فرزند خود اتفاقات در حال رخ دادن را تفسیر کنید، اگر بتوانید کودک را درک کنید مقابله با رفتارهای پرخاشگرایانه او نیز آسان‌تر خواهد شد.
به‌عنوان‌مثال اگر کودک شما از انجام دادن کارهای محوله امتناع می‌کند شاید کارهای زیادی به او سپرده‌اید پس ابتدا به او بگویید که چه کاری را در اولویت قرار دهد و چگونه تمام کارها را در مدت‌زمان کوتاهی به پایان برساند، همچنین می‌توانید او را تشویق کنید که قبل از انجام کار بعدی استراحت کوتاهی داشته باشد.
6. ایجاد خانه‌ای گرم و صمیمی
بیشتر یادگیری کودکان از طریق مشاهده است. کودک با مشاهده دائم مشاجره والدین با یکدیگر رفتار پرخاشگرانه را یاد می‌گیرد. مشاجره والدین محیط خانه را سرد و پُر از استرس می‌کند پس کودک هم برای کنار آمدن با اوضاع خانه رفتار پرخاشگرانه را در پیش می‌گیرد؛ بنابراین هرگونه رفتار نادرست در خانواده باید فوراً مورد توبیخ قرار گیرد فرقی هم ندارد چه برای والدین و چه برای کودکان، سعی کنید بهترین الگوی کودکتان باشید.
7. در برابر کارهای خوب او واکنش مثبت داشته باشید
زمانی که کودک رفتار مناسبی دارد و باعث خوشحالی شما شده است او را در آغوش گرفته و به او بگویید که چقدر از این رفتار او راضی هستید.
فرزند شما به نظم و قانون نیاز دارد و باید بداند که چه رفتاری در خانواده و اجتماع موردقبول و چه رفتاری غیرقابل‌قبول است و همچنین باید بداند رفتار اشتباهش چه عواقبی به دنبال دارد.
یکی دیگر از مواردی که والدین در رفتار با کودک پرخاشگر باید به یاد داشته باشند این است که هر دو از یک شیوه تربیتی استفاده کنند و هر دو در اصلاح رفتار اشتباه کودک خود نقش داشته باشند.
تبیان
