بابک بهداد از اعضای هیات انتخاب بخش مستند سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر ضمن گلایه از وضعیت سینمای مستند، به تشریح فرآیند انتخاب آثار این بخش از جشنواره پرداخت.
بابک بهداد از اعضای هیأت انتخاب بخش مستند سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر درباره آثار این دوره از جشنواره گفت: سینمای مستند همیشه مهجور است. امسال هم زمان نمایش این آثار در سینمای رسانه را ساعت ۲۲:۳۰ در نظر گرفته‌اند که به نظرم خوب نیست. البته سال گذشته هم نمایش آن‌ها بین نماز و ناهار بود که باعث می‌شد این فیلم‌ها به خوبی دیده نشوند. با در نظرگیری این سانس برای جشنواره امسال، به نظرم دیگر کسی توان تماشای فیلم را نخواهد داشت. حتی آن‌هایی که مشتاق جشنواره هستند، نمی‌توانند از این فیلم‌ها استفاده کنند. هر چند می‌گویند نمایش این فیلم‌ها در آخر شب است و افراد راحت‌تر می‌توانند فیلم ببینند، اما به عقیده من اصلاً منطقی نیست.
۶۰ درصد مستندهای متقاضی حضور در فجر، برنامه تلویزیونی بودند!
وی افزود: امسال ۴۶ فیلم مستند متقاضی حضور در جشنواره فیلم فجر بودند که ما بر اساس آئین‌نامه جشنواره ۱۰ فیلم را برای این بخش انتخاب و سعی کردیم فیلم‌ها تنوع داشته باشند به طوری که در این لیست، آثار اجتماعی، تاریخی، ورزشی و… وجود داشته باشد، اما نکته این است که ۶۰ درصد فیلم‌ها متقاضی، در واقع برنامه‌های تلویزیونی بودند. یعنی یا به سفارش جایی ساخته شده و یا برای سرگرمی بودند.
این مستندساز ادامه داد: البته فیلم‌های جدی‌ای نیز وجود داشتند که ساختار قوی و خلاقانه داشتند. در حالی که رویکرد ما این بود که فیلم‌هایی انتخاب شوند که مقداری به موضوعات خود خلاقانه نگاه کرده باشند، چراکه سینمای مستند فقط برای سرگرمی نیست، بلکه هم آگاهی می‌دهد و هم انسان را به تفکر وا می‌دارد. به عقیده من مستند همیشه موافق وضع موجود نیست، بلکه گاهی نقدهایی هم دارد، مخالفت می‌کند و خیلی از مسائل را به چالش می‌کشد. این سینما خیلی پیشروتر و جسورتر از سینمای داستانی است اما متأسفم که هیچ بهایی به آن داده نمی‌شود و فقط عنوان سینمای مستند در جشنواره‌هایی از این دست به یدک کشیده می‌شود.
مستند خوب هم می‌تواند فروش خوب داشته باشد
بهداد عنوان کرد: اگر نگاهی به جوایز، هیأت انتخاب، داوری داشته باشید، می‌توانید متوجه نگاه دست اندرکاران نسبت به سینمای مستند شوید در صورتی که به اعتقاد من همانقدر که یک فیلم داستانی خوب می‌تواند فروش کند، یک فیلم مستند خوب هم می‌تواند به فروش خوبی برسد، به شرطی که این موضوع اول برای مدیریت سینمای ایران جا بیفتد.
فیلم من با نام «بهارستان خانه ملت» سال پیش سیمرغ جشنواره فیلم فجر و چند جایزه از جشنواره‌های دیگر را گرفت ولی این موضوع هیچ کمکی به فیلم من نکرد. این باعث تأسف است فیلمی که هفت تندیس گرفته فقط در سینماهای «هنر و تجربه» نمایش داده شود
وی افزود: ما گاهی می‌شنویم که می‌گویند سینمای مستند مخاطب ندارد، جذابیت ندارد، فروش نمی‌کند و… در صورتی که من معتقدم هم مخاطب و هم فروش دارد. اگر همان امکاناتی که برای سینمای داستانی در نظر گرفته می‌شود برای سینمای مستند در نظر گرفته شود این اتفاق رخ می‌دهد. سینما فقط فیلم کمدی نیست ولی ظاهراً فاکتورهایی برای سینما در نظر گرفته می‌شود که شامل سینمای مستند نمی‌شود و این بزرگترین معضلی است که در حال حاضر برای سینمای مستند وجود دارد.
بهداد ادامه داد: برای مثال فیلم من با نام «بهارستان خانه ملت» سال پیش سیمرغ جشنواره فیلم فجر و چند جایزه از جشنواره‌های دیگر را گرفت ولی این موضوع هیچ کمکی به فیلم من نکرد. این باعث تأسف است فیلمی که هفت تندیس گرفته است فقط در سینماهای «هنر و تجربه» نمایش داده شود. درواقع جاهای دیگر هیچ استقبالی نکردند، هیچ ارگانی به سراغ من نیامد و حتی شهرداری هم هیچ پیگیری نکرد تا فیلم بهتر دیده شود بنابراین اساساً این جایزه‌ها برای سینمای مستند کارگر نیست.
این مستندساز بیان کرد: سال پیش تعداد آثار بخش مستند ۵ فیلم بود، اما امسال با تغییر آئین نامه به ۱۰ فیلم افزایش یافت در حالی که به عقیده من سطح کیفی آثار تغییری نکرده است. تا ما زیرساخت‌های سینمای مستند را عوض نکنیم و روند مرکز گسترش، حوزه هنری و هر ارگانی که فیلم مستند تولید می‌کند، اصلاح نشود، وضعیت مستند همین است. البته من نمی‌گویم این نهادها تلاشی نمی‌کنند ولی فکر می‌کنم با طراحی اتاق‌های فکر، تدوین آئین‌نامه‌ها، استمداد از صنوف، تغییر بودجه‌ها و… می‌توانیم در طول یکی دو سال شاهد تغییر سینمای مستند باشیم.
سینمای مستند هم نیاز به تزریق پول دارد
وی افزود: سینما واقعاً احتیاج به پول دارد اینکه برخی می‌گویند می‌شود آثار مستند را با یک دوربین ساخت خیلی درست نیست چون این موضوع تنها یک بخشی از فیلمسازی مستند است. سینمای آسان وجود دارد، اما باید به بخشی از سینمای مستند، بودجه تزریق شود تا ما شاهد رشد فیلم‌ها باشیم. باید برای فیلم‌های تاریخی، حیات وحش، جنگی و… هزینه شود چراکه این آثار احتیاج به یک تیم ورزیده دارند. اگر همانقدر که برای سینمای داستانی انرژی گذاشته می‌شود، برای سینمای مستند انرژی گذاشته شود شاهد آثار خوبی در این حوزه خواهیم بود. بنابراین تا نگاه‌ها عوض نشود هیچ تغییری در روند سینمای مستند نمی‌توانیم ببینیم و نمی‌توانیم بگوییم فیلم‌ها بهتر شده‌اند.
عضو هیأت انتخاب بخش مستند جشنواره فیلم فجر در پایان اظهار کرد: هیچ سفارشی برای انتخاب آثار به ما نشد چون من، آقای شعبانی و آقای فاروقی روی فیلم‌ها اشراف داشتیم از سوی دیگر تماشای فیلم‌های متقاضی چیزی حدود بیست روز طول کشید و ما تمام فیلم‌ها را با دقت دیدیم به طوری که من خودم برای همه فیلم‌ها یادداشت‌برداری کردم. ما موقع انتخاب و حتی قبل‌تر درباره فیلم‌ها با هم حرف می‌زدیم. ضمن اینکه خیلی از این فیلم‌ها در جشنواره «سینماحقیقت» حضور داشتند و ما همان موقع فیلم‌ها را بررسی کرده بودیم. ما براساس نگاهی که نسبت به فیلم‌ها داشتیم، آثار را انتخاب کردیم البته باید این را بگویم که به عقیده من همان ۵ فیلم برای این بخش کافی بود. تا وقتی شرایط سینمای مستند به این صورت است، تعداد فیلم‌های مستند باید همان ۵ فیلم باشد. چون مقداری در انتخاب دچار مشکل می‌شویم. امیدوارم شرایط سینمای مستند بهتر شود.
