نقش آلودگی هوا و استرس در بروز سرطان، تغییر در سیمای بروز سرطان‌ها، محرومیت ۴۰ درصد کشور از دستگاه‌های رادیوتراپی، تبلیغ دروغین روغن‌های حاوی ویتامین D و ... از جمله مباحث مطرح در نشست خبری رییس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است.
دکتر محمد اسماعیل اکبری – رئیس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در بخش نخست نشست خبری خود با خبرنگاران، با اشاره به اینکه آلودگی هوا می‌تواند در بروز سرطان‌ها موثر باشد، گفت: البته این موضوع بیانگر این نیست که علت قطعی سرطان‌ها آلودگی هواست؛ بلکه موضوعی است که می‌تواند در درازمدت در ابتلا به سرطان موثر باشد.
پارازیت‌ها سرطان‌زا نیستند
وی با تاکید بر اینکه امواج الکترونیکی که با نام پارازیت ممکن است به بدن انسان وارد شوند، به هیچ عنوان سرطان‌زا نیست، گفت: البته نمی‌توانیم منکر عوارض اینگونه امواج الکترونیکی شویم، اما چیزی که به ما ثابت شده است این است که این امواج سرطان‌زا نیستند.
استرس، سرطان زاست
مشاور وزیر بهداشت همچنین با بیان اینکه استرس‌های درازمدت و کهنه نیز می‌توانند علتی برای بروز سرطان باشند، خاطرنشان کرد: تا سال گذشته وقتی در مورد سرطان‌ها صحبت می‌کردیم از آنها به عنوان سومین علت مرگ و میر در کشور یاد می‌کردیم، اما امسال رتبه مرگ و میر سرطان‌ها به رتبه دوم رسیده است. یکی از علت‌های این موضوع افزایش تعداد سرطان‌ها و کاهش سوانح و حوادث است. از آنجایی که میزان مرگ و میر حوادث ترافیکی، قتل، خودسوزی و خودکشی کمتر شده است و به جایگاه سوم رفتند جایگاه دوم به سرطان اختصاص یافته است.
چهره سرطان‌ها در حال تغییر است
سرطان معده همچنان کشنده‌ترین سرطان
وی با اشاره به اینکه چهره سرطان‌ها در کشور در حال تغییر است، خاطرنشان کرد: زمانی سرطان معده در استان‌های بزرگی مانند تهران و اصفهان در ردیف اول ابتلا به سرطان بودند، اما اکنون به رتبه سوم و چهارم رسیده‌اند که این موضوع به علت تغییرات اقتصادی و اجتماعی است؛ چرا که اتفاقات اجتماعی و اقتصادی در بروز سرطان‌ها موثر است. البته سرطان معده همچنان کشنده‌ترین سرطان در کشور است.
اکبری ادامه داد: خوشبختانه وضعیت درمان سرطان در کشور به شکل اعجاب آوری رو به بهبود است. حدود ۱۰ سال قبل نسبت بروز مرگ در اثر سرطان‌ها در طول یکسال ۷۰ به ۳۰ بود؛ یعنی ۷۰ درصد مبتلایان جان خود را از دست داده و ۳۰ درصد زنده می‌ماندند. اما امروز این رقم وارونه شده است؛ به شکلی که ۷۰ درصد مبتلایان به سرطان زنده مانده و تنها ۳۰ درصد فوت می‌کنند.
وی با بیان اینکه خوشبختانه مرکز تحقیقات سرطان حتی از برخی کشورهای اروپایی نیز بهتر فعالیت می‌کند، گفت: میزان بقای سرطان سینه به بیش از ۱۰ سال، بالای ۸۰ درصد است و این در حالیست که حدود ۴۰ درصد از سرطان‌های پستان را در حالیکه پیشرفته شده‌اند، تشخیص می‌دهیم.
مشاور وزیر بهداشت با تاکید بر اینکه باید به فکر توسعه نیروی انسانی باشیم، اظهار کرد: امروزه در کشور پاتولوژیست‌های قدرتمندی داریم که پاسخ نیازهای درمانی را می‌دهند، اما نمی‌توانیم منکر این موضوع شویم که نیاز است از نیروی انسانی به شکل جامع مراقبت کنیم.
خاموشی دستگاه رادیوتراپی در مرکز تحقیقات سرطان تحت تاثیر تحریم‌ها
وی با بیان اینکه توفیقات به دست آمده در حوزه تشخیص و درمان سرطان با وجود تحریم‌ها به دست آمده است، تصریح کرد: اینکه آمریکا می‌گوید حوزه سلامت را تحریم نکرده است یک دروغ ۱۰۰ درصدی است؛ اکنون چند ماه است که دستگاه رادیوتراپی که حین انجام عمل از آن استفاده می‌کردیم در مرکز تحقیقات سرطان ما خاموش شده است، حتی با اینکه این دستگاه آمریکایی نیست اما اروپایی‌ها جرات نمی‌کنند برای تعمیر آن به کشور ورود کرده و به این موضوع ورود کنند. نکته‌ای که از این نوع تحریم‌ها دریافت می‌کنیم این است که تحریم‌ها به شکل حساب شده‌ای به ضرر مردم عمل می‌کنند؛ به شکلی که گاهی بسیاری از داروهای گرانقیمت و کم اثر را در کشور پیدا می‌کنیم اما داروهای ارزانتر و پرکاربردتر نایاب می‌شوند.
ناکارآمدی برخی راهنماهای بالینی سرطان
رئیس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه سخنان خود با انتقاد از ناکارآمدی و غلط بودن برخی از گایدلاین‌های تدوین شده توسط وزارت بهداشت در خصوص سرطان گفت: باید اینگونه گایدلاین‌ها اصلاح شوند. اکنون گایدلاینی که برای مبتلایان به سرطان پستان استفاده می‌شود از نظر اقتصادی و درمان موثر نیست و سود قطعی آن تنها شش درصد است. پیش از این آمار نشان می‌داد که هزینه‌های حوزه سلامت هشت درصد مردم را به سمت زیر خط فقر سوق می‌دهد، اما اکنون این رقم به ۱۲ درصد رسیده است. پس باید بسیار حساب شده به فکر تجویز دارو و درمان باشیم تا حداکثر بهره‌وری را داشته باشیم.
وی در همین راستا ادامه داد: به طور مثال در تشخیص اولیه سرطان پستان وقتی از دستگاه MRI استفاده می‌کنیم تنها ۴۷.۵ درصد اثربخشی را شاهد هستیم؛ در حالیکه حداقل بهره‌گیری از این روش در دنیا ۸۵ درصد است. یک کانادایی اگر بخواهد از خدمات MRI استفاده کند حداقل شش ماه در نوبت است، ولی ما در برخی مراکز درمانی خود حتی ساعت ۳ صبح بدون حضور پزشک وقت انجام MRI را می‌دهیم و توجه به این نکته ضروری است که گاهی اوقات ارزش برخی داروهای ارزان می‌تواند موثرتر از درمان‌های شیمی درمانی باشد که آن دارو در پوشش بیمه‌ای قرار نگرفته، اما داروها و خدمات گرانقیمت داروهای پوشش بیمه‌ای هستند.
وی با بیان اینکه سرطان‌ها در دو قسم خونی و مغز استخوانی یا توموری هستند، اظهار کرد: در درمان سرطان‌های خونی، درمان دارویی می‌تواند پاسخگو باشد و در صورتیکه اقدامات تشخیصی مشخص کند که جراحی هم موثر است، از اعمال جراحی هم استفاده می‌کنیم؛ اما برای درمان سرطان‌های توموری یا غده‌ای نیاز به ترکیبی از درمان داریم. طبق گزارش سازمان ملل عامل درمانی به تنهایی ۴۹ درصد امکان بهبودی را می‌دهد و بقیه درمان‌ها باید جانبی باشند. در سرطان‌های غده‌ای رادیوتراپی وضعیت بهتری دارد و تا ۴۰ درصد می‌تواند در درمان موثر باشد. همچنین شیمی درمانی حدود ۱۱ درصد به درمان بیمار کمک می‌کند.
بیشترین بار درمانی در سرطان و کمترین اثربخشی متوجه شیمی درمانی است
اکبری ادامه داد: در حالیکه بیشترین بار اقتصادی متوجه شیمی درمانی است و این روش کمترین اثربخشی را دارد، اما میزان استفاده از آن بالاست.
محرومیت ۴۰ درصد کشور از دستگاه‌های رادیوتراپی
مشاور وزیر بهداشت با تاکید بر اینکه استفاده از دستگاه‌های رادیوتراپی در تشخیص و درمان بسیار موثرند، گفت: امروزه نزدیک به ۴۰ درصد از کشور از داشتن دستگاه رادیوتراپی محروم هستند. با اینکه تقریبا تمام مراکز استانی این دستگاه را دارند اما نمی‌توان از درصدی که از داشتن دستگاه رادیوتراپی محرومند غافل بود. این افراد مجبور می‌شوند برای استفاده از خدمات این دستگاه گاهی به شکل مکرر از شهرهای خودشان به شهری دیگر سفر کنند.
افزایش مصرف دارو در درمان سرطان
اکبری با بیان اینکه حرمت جراحی به اندازه کافی رعایت نشده است و هزینه خوبی در این قسمت انجام نمی‌شود، خاطرنشان کرد: جراحی نوعی عمل فرد محور است، اما دارو وابسته به شرکت‌های دارویی است که سبب شده مصرف دارو در درمان سرطان افزایش یابد. امروزه شرکت‌های دارویی پس از شرکت‌های اسلحه‌سازی دومین قدرت اقتصادی هستند که فرد را به سمت مصرف دارو سوق می‌دهند.
مشاور وزیر بهداشت با تاکید بر اینکه دستگاه‌های تشخیصی و درمانی سرطان دارای پیچیدگی‌های فراوانی است، بیان کرد: یکی از دستگاه‌هایی که در ایران ساخته شد که برای تشخیص میزان برداشت از غدد لنفاوی سرطانی بود، اکنون در حال استفاده است. همچنین دستگاه دیگری برای اولین بار در دنیا در ایران ساخته شد که به شکل الکترونیکی کار تشخیص سلول‌های سرطانی را در اتاق عمل انجام می‌دهد که مورد تقدیر نیز قرار گرفت. اما سایر دستگاه‌هایی مانند دستگاه رادیوتراپی همچنان به شکل کامل در کشور تولید نشده است و تنها یک شرکت در استان اصفهان در حال انجام مراحل ساخت آن است.
وی با تاکید بر اینکه پیشگیری از سرطان یک موضوع حاکمیتی است، گفت: این موضوع حاکمیتی به شکلی است که حکومت می‌تواند بخشی از آن را به بیمه‌ها منتقل کند؛ به عنوان مثال دستور پوشش بیمه‌ای مکمل ویتامین D از سوی حکومت به بیمه‌ها ابلاغ شود تا مردم با استفاده از آن کمبود ویتامین D را کاهش دهند.
تبلیغ دروغ روغن حاوی ویتامین D
رییس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با اشاره به اینکه دو مولفه اصلی "بالا رفتن سن" در جامعه و ریسک فاکتورهایی مانند "دخانیات" در بروز سرطان موثر است، گفت: اکنون در تلویزیون شاهد تبلیغات دروغین برخی کالاها مانند روغن‌های دارای ویتامین D هستیم؛ اما چه کسی می‌داند که هر گرم از این روغن می‌تواند چهار کالری انرژی ایجاد کند و در درازمدت باعث بروز سرطان‌ها شود.
سرطان‌های دستگاه گوارش، یک سوم کل سرطان‌های کشور
در ادامه این نشست دکتر افشین مرادی - متخصص پاتولوژی و دبیر کنگره سرطان‌های معده و روده و دستگاه گوارش گفت: امروزه حدود یک سوم کل سرطان‌های کشور به سرطان‌های گوارش اختصاص یافته است. ما در این زمینه به چهار مورد توجه ویژه کرده‌ایم.
فاکتور خطر بروز سرطان معده
وی در ادامه سخنان خود به ارائه آماری از ابتلا به سرطان معده پرداخت و گفت: پنجمین مورد بروز سرطان در جهان به سرطان معده اختصاص دارد و سالانه یک میلیون نفر به این سرطان در جهان مبتلا می‌شوند که ۸۰۰ هزار نفر آنها فوت می‌کنند. عفونت‌های باکتریایی فاکتور خطری برای ابتلا به سرطان معده است. البته با استفاده از امکانات تشخیصی مناسب می‌توانیم به درمان این نوع سرطان امیدوار باشیم. فاکتورهای خطر دیگری که بروز سرطان معده را تسهیل می‌کنند، استفاده از سیگار، کار در صنایع چرم‌سازی و بیمارانی هستند که سابقه قرار گرفتن در معرض پرتوتابی به شکم را داشته‌اند.
عوامل خطر بروز سرطان روده بزرگ
مرادی در ادامه گفت: سالانه دو میلیون نفر در جهان به سرطان روده بزرگ مبتلا می‌شوند که ۹۰۰ هزار نفر آنها جان خود را از دست می‌دهند. فاکتورهای خطری که در بروز سرطان روده بزرگ موثر است تغذیه نامناسب، عوامل محیطی و خوردن چربی‌ها و گوشت‌های حیوانی است.
وی همچنین به میزان بروز سرطان پانکراس یا لوزالمعده اشاره کرد و گفت: سالانه ۵۰۰ هزار نفر به این نوع سرطان دچار می‌شوند که ۴۵۰ هزار نفر آنها جان می‌بازند. نکته قابل توجه در این سرطان این است که مداخلات درمانی خیلی در درمان آن موثر نیست.
وی همچنین به سرطان کبد اشاره کرد و گفت: بروز این نوع سرطان رتبه ششم را دارد و مرگ و میر آن در رتبه چهارم قرار می‌گیرد؛ به شکلی که از ۸۵۰ هزار نفری که به سرطان کبد دچار می‌شوند ۸۰۰ هزار نفر فوت می‌کنند. فاکتورهای خطرزای بروز سرطان کبد عفونت‌های ویروسی، بیماری کبد الکلی و کبد چرب یا اضافه وزن است.
وی در خصوص نحوه برگزاری کنگره نیز بیان کرد: ۷۸ مقاله به دبیرخانه کنگره ارسال شد که بعد از ارزیابی‌های صورت گرفته ۲۵ مقاله پذیرفته شده و قرار است طی چهار پنل تخصصی، دو کارگاه تشخیص دو ساعته و... اقدام به تبادل اطلاعات کنیم.
در ادامه این نشست دکتر حمیدرضا میرزایی - دبیر کنگره بین‌المللی سرطان پستان نیز گفت: در سال ۲۰۱۸ در ایران نزدیک به ۱۱۰ هزار بیمار مبتلا به سرطان جدید کشف شدند که ۵۹ هزار نفر آنها مردان و ۵۱ هزار نفر نیز زنان بودند.
وی افزود: ۱۳ هزار و ۷۷۶ مورد مبتلا به سرطان پستان شناسایی شدند که ۱۲.۵ درصد کل سرطان‌ها را شامل می‌شود. البته به طور کلی در کشور شایع‌ترین سرطان، سرطان پستان است.
میرزایی با اشاره به اینکه تمام جنبه‌های علمی درمان و تشخیص سرطان پستان در این کنگره در نظر گرفته شده است، خاطر نشان کرد: پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی از مهم‌ترین مواردی است که به آن تأکید می‌کنیم.
وی با اشاره به اقدامات انجام شده برای برگزاری این کنگره کاملا علمی گفت: اما با فشارهایی که آمریکا به سخنرانان ما وارد کرد متأسفانه سخنرانان خارجی حاضر به حضور در کنگره برای سخنرانی نشدند که این نشان می‌دهد تحریم‌های ظالمانه آمریکا تا چه میزان می‌تواند در حوزه سلامت موثر باشد.
میرزایی در خصوص میزان بروز سرطان پستان در مردان نیز خاطر نشان کرد: سرطان پستان در مردان سرطانی نادر است که از نظر درمان و تشخیص تفاوتی با اقداماتی که برای خانم‌ها انجام می‌دهیم، ندارد.
وی همچنین به مشکلاتی که در زمینه رادیوتراپی در سطح کشور وجود دارد، اشاره کرد و گفت: به خاطر کمبود این دستگاه‌ها گاهی لیست‌های انتظار طولانی مدت برای استفاده از این دستگاه تشکیل می‌شود؛ در حالی که استفاده از رادیوتراپی در حین عمل جراحی حتی در یک جلسه می‌تواند موفقیت بسیار چشمگیری در درمان سرطان داشته باشد.
