افزایش شایعات و اخبار غیرعلمی در هنگام رخداد اپیدمی ویروس های نوپدید و بازپدید همواره ممکن است ایجاد گردد و در حال حاضر چنین پدیده ای در ارتباط با اپیدمی جهانی کوروناویروس کویید -19 درشبکه های اجتماعی و فضای عمومی جامعه در جریان است .
پخش اطلاعات نادرست و شایعات خبری در هنگام اپیدمی بیماری های عفونی می تواند به شدت گسترش ان در جامعه منجر شود و ترس و نگرانی را جایگزین تعامل و اعتماد عمومی نماید.
وزارت بهداشت و درمان ایران و سازمان بهداشت جهانی به عنوان دو منبع معتبر و قابل اعتماد باید تلاش های گسترده ای را در جهت مقابله با گسترش اخبار جعلی و شایعات مخرب غیر علمی و نادرست در شبکه های اجتماعی با ارتقا همکاری های بین المللی و درون بخشی به صورت محلی و منطقه ای و جهانی شکل دهند.
یکی از راهکار های موثر بررسی الگوی رفتاری و نحوه انتشارگسترده اخبار در شبکه های اجتماعی و اطلاعات رد و بدل شده در میان مردم در خصوص راههای انتقال ویروس هنگام رخداد اپیدمی به همراه نحوه بازنشر انها در خصوص دوران کمون و زمان بهبودی از بیماری عفونی نوپدید و بازپدید می باشد که چنین پژوهش های گسترده ای می تواند توسط جامعه شناسان با همکاری کارشناسان تکنولوژی فناوری و ارتباطات و اپیدمیولوژیست ها صورت پذیرد و نتایج ان به صورت حقیقت علمی در اختیار عموم مردم قرار گیرد.
چالش مهم دیگر عدم وجود اعتماد عمومی مردم به اخبار منتشر شده از سوی رسانه های رسمی دولتی است که متاسفانه می تواند منجر به رواج و گسترش تئوری های توطئه در جامعه گردد که در چنین حالتی مردم تمایل بیشتری به بازنشر اخبار جعلی و نادرست که مبنای علمی و شواهد اثبات شده در ان وجود ندارد می گردد و توجه کمتری به حقایق و امارهای علمی و رسمی در ارتباط با اپیدمی کوروناویروس در جامعه خواهد شد. بدون شک پخش و گسترش اطلاعات نادرست و غیر علمی در هنگام رخداد اپیدمی بیماری های عفونی می تواند منجر به افزایش شدت و گسترش بیماری در جهان شود.
اطلاعات نادرست و غیر علمی در موارد بسیاری نظیر واکسیناسیون کودکان در اروپا و مراسم دفن اجساد در غرب افریقا هنگام اپیدمی ابولا همگی تبعات درمانی و اقتصادی سنگین و جبران ناپذیری را بر امنیت بهداشت جهانی در سالهای اخیر ایجاد کرده است.
در موارد شدید پخش شایعات و اطلاعات نادرست حتی می تواند منجر به انکار وجود بیماری در جامعه و عدم انجام اقدامات پیشگیرانه بهداشتی به صورت محلی یا منطقه ای شود.
متاسفانه تمایل عموم مردم به انتشار اخبار جعلی و نادرست در مقایسه با اخبار صحیح و علمی در شبکه های اجتماعی همواره بیشتر است و با گسترش اخبار غیرعلمی امکان عدم رعایت اصول اولیه بهداشت عمومی در جامعه افزایش می یابد .
در حال حاضر ما با پدیده ای نوین در جهان به نام infodemic یا گسترش فراوان اطلاعات در ارتباط با کوروناویروس کووید-19 روبه رو هستیم که برخی از اطلاعات منتشر شده توسط رسانه ها و پایگاه های خبری معتبر می تواند صحیح و بر مبنای منطق علمی استوار باشد و بسیاری دیگر از داده های اماری و شایعات در شبکه های اجتماعی می توانند نادرست و غیر غلمی باشند.
تفکیک و تایید صحت و اعتبار اخبار یکی دیگر از جنبه های مهم کنترل عفونت و اپیدمی است که باید مورد توجه مسئولین کشور قرار بگیرد.
پخش اطلاعات نادرست و شایعات می تواند منجر به گسترش ترس و نگرانی در جامعه و عدم پیروی از اصول مهم و کلیدی بهداشت عمومی شود. در ارتباط با کوروناویروس کووید-19 پخش اطلاعات نادرست که گاها با اهداف سیاسی و اقتصادی صورت می گیرد می تواند منجر به انگ های اجتماعی گسترده به همراه رواج تبعیض نژادی علیه چینی ها به عنوان نژاد زرد و سرزنش کردن افراد الوده به ویروس به دلیل حضور در یک مکان یا یک عادت غذایی خاص شعله های خشم و نفرت را در جامعه گسترش دهد.
اخیرا در شبکه های اجتماعی نیز شایعاتی مبنی بر اینکه ماهی های سفره هفت سین نوروز ازکشور چین امده است در جریان است این درحالیست که وزارت بهداشت بارها تاکید کرده است که ماهی های قرمز در ایران پرورش می یابند و هیچ موردی از ابتلای افراد به کوروناویروس جدید در ایران از سوی مقامات رسمی و مرکز بیماری های واگیر کشور تا کنون گزارش نشده است .
اینترنت و شبکه های اجتماعی چنانچه بر مبنای شواهد علمی و اطلاعات صحیح در ارتباط با نحوه انتشار بیماری های عفونی و راهکارهای پیشگیری بنا نهاده شود می تواند به ابزاری مناسب برای کنترل و پیشگیری از عفونت های ویروسی نوپدید تبدیل شود.
به این امید که راهکار های زیر مورد توجه مسئولین کشور و مردم قرار بگیرد تا با شکل گیری نظام مراقبت کارامد از گسترش شایعات و اخبار جعلی جلوگیری شود. به یاد داشته باشیم که تنها با تعامل و همکاری های گسترده و بهبود زیر ساخت های ارتباطی و بهداشتی است که می توانیم ویروس های نوپدید و بازپدید را مهار کنیم .
اقدامات ضروری برای مقابله با شایعات خبری
شبکه ارتباطی هماهنگ و منسجم میان دولت و مردم
تلاش رسانه ها و شبکه های اطلاع رسانی برای پاسخگویی به سوالات مردمی و رفع ابهام ها
ارجاع مردم به وب سایت سازمان بهداشت جهانی و وزارت بهداشت و درمان برای اطلاع یافتن از اخرین تحولات اپیدمی کوروناویروس
تشویق مردم به رعایت موارد بهداشت فردی نظیر شستشوی مرتب دست ها
پاسخ سریع و منطقی وزارت بهداشت به شایعات و اطلاع رسانی شفاف
ایجاد شبکه های اموزش مجازی در ارتباط با ویروس های نوپدید
توزیع پوسترهای اموزشی و جذاب در ارتباط با راههای انتقال ویروس در شهرها و روستاها به منظور اگاه سازی عموم مردم
ارتقا پژوهش و مراکز تحقیقات علمی به منظور یافتن راههای انتقال و نحوه گسترش ویروس
اموزش عمومی به منظور همکاری گسترده مردم با پرسنل بهداشت و درمان
ایجاد پانل های اموزشی و ارتباطی از سوی وزارت بهداشت به منظور پاسخگویی به سوالات مردم
*دکترای میکروبیولوژی بالینی از دانشگاه ناتینگهام انگلستان
عضو انجمن بیماری های عفونی و ویروس های نوپدید
سلامت نیوز
