شاخص کل بورس تهران روز گذشته با رکورد رشد ۱۴۷۷۷ واحدی (معادل ۲.۹۳ درصد) به ۵۱۸ هزار واحد رسید. بر اساس آمار، در این روز ارزش بازار بورس اوراق بهادار ۱۸۸۶ هزار میلیارد تومان بود که با احتساب ارزش بازار فرابورس که همزمان به ۳۹۳ هزار میلیارد تومان رسید، بازار سرمایه کشور رقم ۲۲۷۹ هزار میلیارد تومان را پشت سر گذاشته است؛ رقمی که به میزان کل نقدینگی اقتصاد بسیار نزدیک شده است. البته ارزش بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس شامل بازار بدهی و اوراق تسهیلات مسکن از محاسبات ارزش مجموع بازار سهام فاکتور گرفته شده‌اند. بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده توسط بانک مرکزی، نقدینگی کل کشور در پایان ماه آذر از مرز ۲۳۰۰ هزار میلیارد تومان عبور کرد و به عدد ۲۳۲۰ هزار میلیارد تومان رسید.
روزبه شریعتی، کارشناس بازار سرمایه درباره این اتفاق توضیح داد: وقتی می‌خواهیم راجع به نسبت حجم نقدینگی کل کشور به ارزش بازار سرمایه صحبت کنیم، ابتدا لازم است تعاریف درستی از مفاهیم پول، شبه پول و نقدیندگی داشته باشیم.
وی افزود: طبق آمارها تنها ۲۰ تا ۲۵ درصد از کل حجم نقدینگی در دست مردم به شکل اسکناس و مسکوک (پول) قرار دارد؛ قسمتی از نقدینگی که قابلیت جابه‌جایی و داغ شدن را داشته باشد. در مقابل بخش بزرگی از نقدینگی به عنوان شبه پول نقدینگی در حساب‌های بانکی و...به صورت راکد وجود دارد. رشد نقدینگی که سم اقتصاد کشور ماست، طی سال‌های ۱۳۸۷ به بعد، به صورت متوسط نزدیک به ۳۰ درصد بوده است. رشد نقدینگی یک درصد ثابت بوده و هر سال عدد بزرگتری شده است، زایش پولی که به خاطر سپرده‌های بانکی و سودهای واهی بدون پشتوانه تولیدی شکل گرفته است.
رشد حجم معاملات
این کارشناس بازار در ادامه گفت: مقایسه بین حجم نقدینگی و ارزش بازار درست نیست. در این زمینه باید دو مسئله را درنظر بگیریم: این که حجم معاملات روزانه بازار نسبت به کل نقدینگی چند درصد است؟ طی یک آمار مقایسه‌ای که داشتیم در سال ۱۳۸۸ و ۱۳۸۷ ارزش کل نقدینگی نسبت به ارزش متوسط روزانه معاملات بازار نزدیک ۶۷۰۰ برابر بوده است. این نسبت طی سه ماه گذشته به ۳۹۱ رسیده است. این نشان می‌دهد رشد سالانه ورود نقدینگی به بازار نسبت به افزایش رشد حجم نقدینگی بسیار بیشتر بوده است. این شاخص درستی برای تحلیل بازار است، نه نسبت دو عدد ثابت این دو متغیر.
وی در ادامه توضیح داد: سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۶ رشد ارزش معاملات ۳۵۷ درصد بوده و در سال ۱۳۹۸ به ۹۸۴ درصد رسیده که عدد بسیار بزرگی است.در حال حاضر رشد نقدینگی نسبت به ۱۰ سال پیش تقریباً نزدیک چهار برابر شده و این عدد بسیار بزرگ در دست مردم قرار دارد. حال آنها که می‌خواهند سرمایه‌گذاری کنند، گزینه‌های مختلف را در نظر می‌گیرند؛ مثلاً در حوزه مسکن یک خانه در منطقه ۵ تهران فرضاً سه میلیارد تومان است که می‌تواند حدود ۳۰۰ میلیون تومان در سال رهن داده شود. بهره این رقم در سال ۶۰ میلیون تومان می‌شود؛ نسبتی ۱ به ۲۰ که همان رقم P/E بازار سرمایه است. بنابراین برای او گزینه سرمایه‌گذاری در شرایط رکودی مسکن که قیمت‌های آن تا حد زیادی رشد کرده‌اند، منتفی می‌شود. اما اگر بخواهد گزینه‌های بسیار کم‌ریسک بازار را انتخاب کند، هم در آینده رشد قیمت سهم را دارد، هم می‌تواند با P/E ۵/۶ سهام فولاد را بخرد. از سوی دیگر بازار ارز و طلا هم بسیار امنیتی است. در نتیجه این بازار بهترین مأمن سرمایه‌ها است.
اپیدمی بازار
شریعتی در ادامه با بیان اینکه اتفاقی موسوم به مد یا اپیدیمی شدن بازار سرمایه در ایران شکل گرفته، گفت: در تیر ماه سال گذشته هنگام عرضه اولیه پتروشیمی پارس ۱۷۰ هزار نفر کد معامله عرضه اولیه خریدند که یک رکورد فوق‌العاده برای این بازار محسوب می‌شد. آخرین عرضه اولیه هم که اتفاق افتاد، حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر کد بورسی عرضه اولیه خریدند. تعداد فعالان فعلی در بازار یک میلیون نفر است که نسبت به ۴۰ تا ۵۰ هزار کدی که دو سال پیش فعال بوده، بسیار رشد کرده است. فقط امسال ۶۵۰ هزار کد جدید وارد بازار شده است. این مد شدن بازار به‌خاطر اینکه بازار رو به رشد بوده، شکل گرفته است.
وی درباره آینده رشدهای بازار نیز توضیح داد: مهمترین عامل مقایسه‌ای بازار سرمایه به حجم روزانه نقدینگی بازار مرتبط است که مهمترین دماسنج بازار حجم نقدینگی محسوب می‌شود. ۶۸۷۸ میلیارد تومان حجم معاملات خرد بازار بدون معاملات بلوکی عمده بوده است و همچنین در روزهای گذشته به‌ترتیب ۵۰۰ ، ۸۰۰ و ۴۰۰ میلیارد تومان خالص برآیند ورود پول حقیقی به بازار بوده است. حدود ۷۰ درصد بازار ما را سرمایه دلاری تشکیل می‌دهد. بنابراین با افزایش قیمت ارز بازار آزاد، سوخت و شرایط رشد بازار سرمایه همچنان مهیا خواهد بود. حال اینکه تا چه زمانی این شرایط ادامه‌دار باشد به چند عامل مرتبط است.
این کارشناس در تشریح این عوامل اظهار کرد: بودجه دولت کسری قابل توجهی خواهد داشت که دولت را مجبور به انتشار اوراق خواهد کرد. یعنی دولت ناچار است درآمد سال‌های آتی کشور را بفروشد، یا اینکه پول چاپ کند که نتیجه آن ایجاد تورم خواهد بود؛ مخصوصاً با پیش‌بینی رشد منفی که بانک جهانی داشته است. اینها همه دست در دست هم می‌دهند که کاهش ارزش پول و افزایش قیمت سهام را در سال آینده هم تداوم بخشد. به‌نظرم این رشدها محصول پیش‌خور کردن تورم سال آینده و افزایش قیمت دلار است. بنابراین ما نمی‌توانیم بگوییم این بازار حباب است، زیرا همین کاهش ارزش پول است که خود را در افزایش قیمت سهام نشان می‌دهد. در بازار خودرو با رشد قیمت‌ها بیشتر از پیش‌بینی قیمت دلار مواجه بوده‌ایم که حباب است، اما در بازار سرمایه اگر بحث ارزش جایگزینی را در نظر بگیریم باز هم ظرفیت وجود دارد.
منافع دولت در بازار
شریعتی همچنین درباره سوخت کردن پول‌ها در بازار سرمایه گفت: نمی‌دانم این تئوری چقدر درست است، اما شواهدی وجود دارد که در سال ۱۳۹۲ این اتفاق افتاده که با تغییر فرمول نرخ‌گذاری پالایشی‌ها انجام شد و بعد از هشت ماه بسته شدن نمادها، با ریزش ۵۰ درصدی باز شدند. نمی‌گویم این داستان‌ها نبوده، می‌تواند وجود داشته باشد، اما دولت در شرایط خاصی که وجود دارد فقط به این فکر می‌کند که نقدینگی در اختیار مردم به سمت بازار حرکت کند، زیرا در غیر این صورت امکان به هم ریختن بازارهای موازی مانند دلار وجود دارد. باید در نظر داشته باشیم کشور هیچ آسیبی از رشد بازار سرمایه نمی‌بیند، از طرف دیگر دولت از مالیات بازار معاملات سهام حدود هفت تا هشت هزار میلیارد تومان عایدش می‌شود. همچنین با رشد سهم‌ها، عدد سودآوری این شرکت‌ها بالا میرود که این امر بالطبع رقم درآمد مالیات دولت از این محل را هم بیشتر می‌کند. مضاف اینکه هر چقدر بازار سرمایه رونق داشته باشد و سهم‌های صندوق‌های بازنشستگی و تأمین اجتماعی را با عددهای قابل توجهی در بازار بفروشند، این موضوع به نفع دولت خواهد بود. در سال‌های گذشته هر کدام از این صندوق‌ها اگر می‌خواستند ۵۰۰ میلیارد تومان از بازار به دست بیاورند، باید تا دو ماه صبر می‌کردند، زیرا حجم معاملات تا حد بسیار پایینی بود.
این کارشناس اضافه کرد: در حال حاضر بزرگترین ریسک بازار برای سرمایه‌گذاران بیماری کرونا است؛ مخصوصاً اینکه تمهیداتی که کشورهای دیگر در نظر گرفته‌اند، در مقایسه با ایران بسیار بیشتر بوده است. شاید اگر وضعیت قرمز شود بانک‌ها و بازارها تعطیل شود. در حالی که کارگزاران باید در ایام پایانی سال تسویه‌های خود را با بانک‌ها و سرمایه‌گذاران انجام دهند. این یکی از بزرگترین ریسک‌های بازار است. یکی دیگر از ریسک‌ها که قبل از کرونا وجود داشت، این بود که شرکت‌های صادراتی به دلیل مسئله قرار گرفته ایران در لیست سیاه FATF با مشکل فروش مواجه شوند.
| 
