در این روزهای شیوع ویروس کرونا پرستارها و پزشک‌ها مورد توجه قرار گرفته‌اند، آنهایی که در این دوران سخت از هیچ اقدامی و کوششی دریغ نکرده‌اند تا به آنها مدافعان سلامت گفته شود.
اما به راستی گروه‌های دیگری هم در این بین وجود دارند که تماما در اختیار سلامت جامعه هستند و در کنار سایر کسانی که برای بازگشت شرایط به روزهایی که کرونا این چنین زمین و انسان را متاثر از خود نکرده بود، تلاش می‌کنند، گروه‌هایی که قاب دوربین‌های تلویزیونی، لنز دوربین‌های عکاسی و قلم روزنامه‌ها و رسانه‌های مکتوب کمتر به سمت آنها می‌چرخد و کمتر برای آنها می‌نویسد.
کسانی که در بحران شیوع کرونا بیشتر از گذشته خود را درگیر سلامتِ جامعه و انسان کرده‌اند، یعنی کاری که برای آن آموزش دیده‌اند و مهارت دارند، چیزی که یک کارشناس بهداشت محیط به ما می‌گوید حرفی است که می‌شود دیده نشدن‌ها اما همچنان عاشقانه کار کردن‌ها را در آن احساس کرد. «حسن شکوهمندی» به ما می‌گوید:«ما شاید مانند پزشک‌ها و پرستارها پشت مدرک‌مان قسم نخورده باشیم، اما سلامت و بهداشت برای من و همکاران من در همه جای جهان، در همه نقاط کشورم و جای‌جای شهرم ارزشمند است.
ما این مسیری را که شروع کرده‌ایم ادامه می‌دهیم، حتی اگر کسی اسمی از ما نیاورند و تعریفی از ما نباشد، چرا که فلسفه ما سلامتِ محیط و سلامت انسان است و هر کاری که بتوانیم برای این دو حلقه به هم متصل در فلسفه سلامت انجام می‌دهیم.»
تداوم زندگی شهری و مراکز صنعتی در گرو بهداشت محیط
حالا احساس می‌شود کارشناس‌های بهداشت و بهداشت محیط، به سیاق گذشته خود در یک سکوت خبری نقش تاثیرگذارشان را ادامه می‌دهند، نقشی که شکوهمندی با یک مثال ساده سعی می‌کند آن را برای ما توضیح دهد، او می‌گوید:«شما در نظر بگیرید تنها یک نانوایی در یک روز به طور متوسط 880عدد نان پخت داشته باشد، هر خانواده به طور متوسط در روز 10عدد نان از نانوایی بگیرد، یعنی چیزی حدود 88 خانواده در روز از یک نانوایی نان تهیه می‌کنند. مطابق با سرشماری سال 95 بُعد هر خانواده 3/3 نفر در نظر گرفته شده است، که اگر این عدد در 88 ضرب شود، شما می‌بینید چیزی حدود 290 نفر از خانواده‌های مختلف از یک نانوایی در سطح شهر نان می‌گیرند، حالا اگر بهداشت فردی، بهداشت محیط و بهداشت تجهیزات یک نانوایی تامین نشود به راحتی بیماری می‌تواند آن 290 نفر را تهدید کند.
نظارت و پایش چنین کاری با بهداشت محیط است، آموزش و تذکر با بهداشت محیط است، ما در طول سال این موارد را داریم و حالا در بحث شیوع کروناویروس اینها را با حساسیت بیشتری دنبال می‌کنیم و نظارت دقیق‌تری داریم؛ طوری که تمام همکاران ما چه قبل و چه در تمام طول تعطیلاتِ گذشته حتی یک روز هم به استراحت نرفتند.»
این کارشناس بهداشت محیط ادامه می‌دهد:«در کنار زندگی شهری، مراکز صنعتی و کارخانه‌ها هم هستند. من خودم در صنعت مشغول هستم، یکی از نکات مهمی که در این مدت باعث شد چرخ صنعت بچرخد، صنایع نفت، گاز، پتروشیمی همچنان مشغول به کار باشند، رعایت نکات بهداشتی برای آنها بود. این برقرار بودن صنعت با نظارت و پیگیری و چاره‌اندیشی کارشناسان بهداشت محیط انجام شد.
بچه‌های بهداشت محیط برای اینکه صنعت همچنان سرپا باشد، ایستادند و برای تامین سلامت و بهداشت به عنوان یک اصل مهم و فراموش نشدنی کار کردند و پشت سلامت و بهداشت را خالی نگذاشتند.»
هر جایی که به دیگران گفته می‌شود نروید، کارشناس‌های بهداشت محیط آنجا هستند
لزوم نظارت، آموزش، تذکر و اقدامات بهداشتی مناسب از جمله شناسایی محیط‌های آلوده و گندزدایی صحیح و علمی بر عهده کارشناس‌های بهداشت بوده، به همه آن جاهایی که به ما مردم عادی در ایام شیوع کرونا توصیه می‌شود نرویم یا کمتر مراجعه کنیم، دقیقا برعکس آن مکان‌هایی هستند که بچه‌های بهداشت محیط برای سرکشی و نظارت و شناسایی نقاط آلوده و گندزدایی به آنجا می‌روند.
بیمارستان‌ها و محل دفن اجساد بیمارهایی که به دلیل کووید19 فوت شده‌اند، یکی از مکان‌های پرخطری است که لزوم وجود کارشناس‌های بهداشت محیط در آنها احساس می‌شود، و همواره آنها برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی در این مکان‌ها حضور می‌یابند که به طور بالقوه خطر مبتلا شدن به کرونا را برای آنها افزایش داده است.
حسن شکوهمندی، پژوهشگر و کارشناس بهداشت محیط در این باره می‌گوید:«تمام مراحل تدفین افرادی که متاسفانه به دلیل کووید19 فوت شده‌اند، باید با نظارت کارشناس بهداشت محیط باشد، برای گندزدایی، نظارت و آموزش خانه‌هایی که در آنجا افرادِ مبتلا یا مشکوک به کرونا وجود دارند، باز هم اینجا بچه‌های بهداشت محیط پای کار هستند و زحمت می‌کشند.
همچنین بحث بهداشت محیط و گندزدایی بیمارستان‌ها که نیروهای خدماتی با نظارت کارشناسان بهداشت محیط کار می‌کنند، یکی از چالش‌های دیگری است که ما امروز با آن روبه‌رو هستیم که متاسفانه تلاش بچه‌ها در این موارد اصلا دیده نمی‌شود و من فکر می‌کنم در این زمینه خوب هم عمل کرده باشیم. ضمن اینکه این مکان‌ها فرصتی جدی هستند برای اینکه کارشناس‌های ما خودشان آلوده شوند، اما ما همچنان مشغول کار، شناسایی و آموزش افراد هستیم.»
بهداشت، علم و هنر پیشگیری از بیماری‌ها است
حالا به نظر می‌رسد با هجوم کرونا به لایه‌های پیدا و پنهان زندگی ما لزوم توجه هرچه بیشتر به امر بهداشت احساس می‌شود. تغییر رویکرد درمان‌محور به سمت رویکرد بهداشت‌محور چیزی است که درتوصیه‌های سازمان جهانی بهداشت هم بارها و بارها به آن اشاره شده است.
توجه به امر پیشگیری نقطه مغفول داستان امروز ما است موضوعی که کارشناس‌های بهداشت محیط در آن مهارت دارند و باید بهتر و بیشتر مورد توجه قرار بگیرند. تعبیری که شکوهمندی از بهداشت برای ما می‌گوید بسیار جالب است: « بهداشت، علم و هنر پیشگیری از بیماری‌ها است.»
این کارشناس حوزه بهداشت ادامه می‌دهد:«بهداشت محیط یعنی کنترل شرایط محیط که به نحوی می‌تواند زندگی ما را تحت تاثیر قرار دهد، ما وظیفه داریم این شرایط محیطی را کنترل کنیم.
ما در محیطی زندگی می‌کنیم که آب هست، هوا هست، و خاک هم هست.در بحث آب، آب آشامیدنی سالم و مدیریت پساب وظیفه ما است. در بحث هوا کنترل آلودگی هوا وظیفه ما است و در بحث خاک، کنترل زباله و سلامتِ خاک را وظیفه داریم. وقتی همه اینها کنترل شود نتیجه‌اش می‌شود سلامت انسان. از طرفی ما به جز انسان موجودات ذرهبینی و ریزی داریم که آنها هم در محیط ما زندگی می‌کنند و ما نمی‌توانیم نسبت به آنها بی‌تفاوت باشیم.
بنابراین ما با دو مسئله روبه‌رو هستیم، یکی تاثیر انسان بر روی محیط و دیگری تاثیر محیط بر روی انسان. هدف غیر مستقیم بهداشت محیط می‌شود سلامت محیطِ زیست و هدف مستقیم آن سلامت انسان می‌شود، حالا ما باید میان انسان و محیط یک نقطه تعادل پیدا کنیم. اگر این تعادل و توازن از میان برود نتیجه‌اش می‌شود بیماری، و این تعادل را کارشناس‌های بهداشت محیط به‌وجود می‌آورند.»
روزنامه همدلی
