صدرنشینی استان تهران با ۲۰۵ فوتی بر اثر مصرف متانول

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی کشور گفت: از اول اسفند سال گذشته تا ششم اردیبهشت سال جاریT ۷۹۶ مورد مرگ بر اثر مسمومیت با متانول گزارش شده و تهران با ۲۰۵ مورد بیشترین فوتی را در میان استان‌ها دارد.

کامبیز سلطانی نژاد  افزود: متاسفانه در سال های اخیر گاهی شاهد بروز مسمومیت های جمعی ناشی از متانول و عوارض مصرف نوشیدنی های الکی تقلبی در کشور بوده ایم.

وی ادامه داد: بزرگ ترین حادثه مسمومیت جمعی بر اثر مصرف متانول در کشور همزمان با بروز بحران شیوع ویروس کرونا در برخی استان ها مشاهده شد، به طوری که از اول اسفنده ماه ۱۳۹۸ تا ششم اردیبهشت امسال بر اساس آمارهای رسمی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بیش ازچهار هزار نفر به علت مسمومیت حاد بر اثر متانول به بیمارستان ها و مراکز درمانی در کشور مراجعه کردند و در این فاصله زمانی کوتاه، بر اساس آمار سازمان پزشکی قانونی کشور، ۷۹۶ مورد مرگ بر اساس شواهد و مستندات بالینی وآزمایشگاهی در اثر مسمومیت با متانول در کشور گزارش شده است.

این متخصص و دانشیار سم شناسی تاکید کرد: بر اساس بررسی های انجام شده در سازمان پزشکی قانونی کشور، استان تهران با ۲۰۵ مورد، بیشترین آمار فوت ناشی از مسمومیت با متانول را نسبت به سایر استان های کشور دارا است.
وی افزود: عوامل مختلفی در بروز همه گیری اخیر مسمومیت با متانول در کشور دخیل بوده اند، یکی از این عوامل که به ویژه در روز های اول شیوع ویروس کرونا در کشور و شاید به علت هراس مردم از ابتلا به این بیماری ویروسی نوپدید و ناشناخته، سبب تشویق افراد به مصرف خوراکی مشروبات الکلی شد، گسترش برخی شایعات و اخبار کذب و جعلی در فضاهای مجازی (برخی از شبکه های اجتماعی و سایت های اینترنتی) مبنی بر پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا در اثر مصرف خوراکی مشروبات الکلی بود.
سلطانی نژاد گفت: از طرفی بر اساس توصیه های انجام شده توسط مقامات بهداشتی کشور مبنی بر ضدعفونی دست ها و سطوح با استفاده از عوامل ضدعفونی کننده و گندزدا از جمله فرآورده های بر پایه اتانول (الکل طبی یا الکل اتیلیک)، به عنوان یکی از مهمترین روش ها برای پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا، افزایش نیاز و کمبود مقطعی اتانول در کشور رخ داد.
وی افزود: متاسفانه در این میان برخی افراد سودجو و فرصت طلب با توجه به کمبود اتانول در کشور، از متانول (الکل متیلیک) برای تهیه فرآورده های ضدعفونی و یا مشروبات الکلی تقلبی استفاده کردند.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات پزشکی قانونی سازمان پزشکی قانونی گفت: هر چند استفاده موضعی از اتانول با غلظت های مناسب (محلول های ۷۰ درصد) دارای مصارف بهداشتی و پزشکی است با این وجود متانول یک ماده سمی است و هیچگونه کاربرد بهداشتی و پزشکی ندارد و فقط برای مصارف صنعتی استفاده می شود.
وی خاطر نشان کرد: در این میان، متاسفانه برخی سودجویان با استفاده از محلول هیپوکلریت سدیم (یا همان وایتکس) اقدام به رنگ زدایی از انواع فرآورده های صنعتی الکل کردند.

سلطانی نژاد با بیان اینکه متانول مانند اتانول یک مایع بیرنگ و شفاف است، گفت: هر چند بر خلاف اتانول فاقد بوی خاصی است ولی افتراق آنها فقط با استفاده از خصوصیات ظاهری به ویژه برای افراد عادی بسیار مشکل است.

وی ادامه داد: متانول یا الکل چوب یا متیل الکل، یک ترکیب سمی است و مصرف ۱۵ - ۵ میلی لیتر از محلول خالص آن و یا مصرف خوراکی ۲۴۰ - ۶۰ میلی لیتر از محلوهای ۴۰ درصد آن باعث مسمومیت های شدید، کوری و مرگ می شود.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی کشور افزود: با توجه به اینکه مولکول متانول سمی بسیار کمی دارد و سمی اصلی آن به علت متابولیسم متانول در بدن (بیشتر در کبد) و تولید متابولیت های سمی آن (اسید فرمیک) در بدن است، این امر باعث می شود که بروز علایم و نشانه های بالینی در فرد مصرف کننده متانول، با تاخیر ظاهر شود. مدت زمان بروز علایم مسمومیت در فرد مصرف کننده بسته به عوامل مختلف ممکن است بین ۲۴ - ۶ ساعت متغیر است.
به گفته وی، در برخی موارد که فرد از انواع نمونه های حاوی مخلوطی از اتانول و متانول به صورت همزمان استفاده کرده (مانند آنچه که در مصرف خوراکی برخی از مشروبات الکلی تقلبی نیز وجود دارد)، علایم مسمومیت می تواند با تاخیر بین ۴۸ - ۳۶ ساعت بعد از مصرف نیز ظاهر شوند. این عامل باعث می شود که فرد مسموم با تاخیر از بروز مسمومیت در خود آگاه شده و دیرتر به مراکز درمانی جهت درمان مراجعه کند.

علایم و نشانه های بالینی مسمومیت در مصرف متانول

این متخصص و دانشیار سم شناسی تصریح کرد: علایم و نشانه های بالینی مسمومیت در مصرف متانول بیشتر به علت تاثیر بر روی دستگاه عصبی، چشم و دستگاه گوارش است، در ابتدا بعد از نیم ساعت تا دو ساعت اول مصرف، علایمی نظیر سرخوشی، سردرد، گیجی، تهوع و استفراغ ظاهر می شوند.
وی ادامه داد: این علایم به تدریج بهبود یافته و علایم اصلی مسمومیت به طور متوسط بعد از ۲۴ - ۶ ساعت ظاهر می شوند، یکی از مهمترین این علایم اختلالات بینایی به صورت تاری دید، اشک ریزش، نورترسی، قرمزی چشم، کاهش دید، مردمک های گشاد، دید برفکی و در صورت عدم درمان به موقع، کوری است.
سلطانی نژاد گفت: سایر علایم مسمومیت بسته به شدت آن می تواند به صورت کاهش سطح هوشیاری، تشنج، هذیان، تلوتلو خوردن، اختلالات قلبی (تپش قلب، بی نظمی ضربان قلب، افت فشار خون، شوک)، اختلالات تنفسی (به صورت تنفس نامنظم، تنفس سریع، تنگی نفس، ادم ریوی)، اسیدوز متابولیک، التهاب حاد لوزالعمده (پانکراتیت) و اختلالات کلیوی (کاهش حجم ادرار و نارسایی حاد کلیوی) باشند و در برخی افراد حتی با وجود درمان به علت آسیب های مغزی، فرد دچار آسیب های دایمی مغزی مانند بیماری پارکینسون می شود.

اقدامات پیشگیرانه
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی گفت: مهمترین اقدامات در جهت پیشگیری از بروز مسمومیت با متانول، عدم مصرف هرگونه مشروبات الکلی و یا فرآورده های الکلی است زیرا متانول بر خلاف اتانول از راه پوست نیز جذب بدن می شود.
وی ادامه داد: هر چند استفاده موضعی و پوستی از فراورده های ضدعفونی تقلبی حاوی متانول در کوتاه مدت سطح خونی بالایی از متانول را برای بروز مسمومیت های متوسط و شدید ایجاد نمی کند، ولی با توجه به عدم کارآیی متانول به عنوان ضدعفونی کننده میکروب های بیماری زا، در برخی افراد مصرف کوتاه مدت پوستی این فرآورده های تقلبی می توانند سبب بروز خشکی و التهاب های پوستی شود.
سلطانی نژاد تاکید کرد: همزمانی شیوع ویروس کرونا با همه گیری مسمومیت با متانول در کشور در ماه های اخیر سبب فشار زیاد به کادر درمانی کشور و صرف هزینه های زیاد مادی و معنوی در کشور شد و باید گفت پیروی از دستورالعمل های صادره از سوی مقامات رسمی کشور و عدم توجه به شایعات و اخبار کذب در فضاهای مجازی و کسب اخبار از مراجع معتبر و رسمی از جمله دیگر راهکارهای پیشگیری از بروز حوادث و مسمومیت هایی از این قبیل در کشور است.