مطالعه جدید بین‌المللی محققان ایرانی، قوی‌ترین شواهد علمی را درباره ارتباط مصرف طولانی مدت تریاک با افزایش خطر ابتلا به طیف وسیعی از سرطان‌های گوارشی، تنفسی، ادراری و سیستم اعصاب، به جهان ارائه کرده است.
مطالعه حاضر که حاصل همکاری محققان دانشگاه های علوم پزشکی تهران و علوم پزشکی گلستان و همچنین تیمی از محققان در آژانس بین المللی تحقیقات سرطان سازمان بهداشت جهانی، موسسه ملی تحقیقات سرطان آمریکا، دانشگاه های کمبریج انگلیس، ایالتی مورگان و مانت ساینای آمریکا است، «بزرگترین و جامع‌ترین مطالعه بررسی ارتباط مصرف تریاک و خطر بروز سرطان در جهان» به شمار می رود.
نتایج این مطالعه حاصل بیش از ۱۰ سال پیگیری ۵۰ هزار فرد شرکت کننده در مطالعه کوهورت گلستان است که از این تعداد شرکت کننده، هشت هزار و ۴۸۶ نفر تریاک و مشتقات آن شامل شیره تریاک و سوخته تریاک را به صورت مداوم مصرف می کردند.
بر اساس گزارش سازمان ملل، سالانه در جهان بیش از یک هزار تن تریاک مصرف می شود و بیش از ۴ میلیون نفر مصرف کننده این ماده مخدر هستند که ۸۰ درصد آنها در کشورهای آسیایی سکونت دارند.
۱۰ درصد ایرانی‌ها به صورت تفننی تریاک مصرف می‌کنند
دکتر رضا ملک زاده، سرپرست مطالعه کوهورت گلستان و مسوول مطالعه در این مورد اظهار داشت: ایران به دلایل تاریخی، فرهنگی و جغرافیایی یکی از پرمصرف ترین کشورهای دنیا در تریاک است و حداقل ۱۰ درصد ایرانیان بالای ۴۰ سال به صورت تفننی، تفریحی یا مستمر تریاک مصرف می کنند.
وی افزود: در بین سوء‌مصرف‌کنندگان مواد مخدر در ایران، تریاک شایع‌ترین ماده مصرفی است و تقریبا در بیش از دو سوم این افراد گزارش شده است.
ملک زاده، یکی از علل ریشه دار مصرف زیاد تریاک در ایران را باورهای کاملا غلط درباره شفابخشی و درمانی تریاک دانست و تاکید کرد: مطالعات دو دهه اخیر نشان داد این باورها کاملا باطل هستند.
به گفته وی، به دلیل مشکلات فراوان و موانعی که در رابطه با بررسی اثرات بلندمدت مصرف تریاک وجود دارد، شواهدی که تاکنون در مورد ارتباط مصرف تریاک با سرطان ها به دست آمده بود، عمدتا برگرفته از مطالعات گذشته‌نگر با حجم کم شرکت کننده بوده که به بررسی یک یا چند نوع سرطان در مدت زمان بعد از تشخیص محدود می شد. مطالعه کوهورت گلستان تنها مطالعه آینده نگر و مبتنی بر جمعیت است که تعداد بسیار زیادی از شرکت کنندگان سالم با سابقه مصرف مداوم تریاک را دربرداشته و این افراد را سالانه و به مدت بیش از ۱۰ سال تحت پیگیری قرار داده است تا با کمک این زیرساخت قوی و داده‌های معتبر آن بتوان ارزیابی دقیق و جامعی از خطرات طولانی مدت تهدیدکننده سلامت از جمله سرطان ها و انواع دیگر بیماری های مزمن در این افراد به دست آورد.
دکتر مهدی شیخ، نویسنده اصلی مطالعه نیز در تشریح نتایج آن گفت: در جوامع با شیوع بالای مصرف مواد مخدر، عوامل مختلفی شامل جنسیت، مسایل اقتصادی و اجتماعی و همچنین بیماری های زمینه ای می توانند بر روی میزان و نحوه مصرف تریاک تاثیرگذار باشند.
وی افزود: همچنین در بین مصرف کنندگان تریاک، مواجهه با سایر عوامل سرطان زا مانند مصرف سیگار، شیوع بالاتری دارد که این مسایل به عنوان مهم ترین عوامل مخدوش کننده در مطالعات قبلی مطرح شده و همیشه این تردید در محافل علمی وجود داشت که شاید اثرات زیانبار مشاهده شده در مصرف کنندگان تریاک مربوط به این عوامل بوده باشد؛ حال آنکه مطالعه حاضر با داشتن حجم بالای شرکت کنندگان این اجازه را داد که با دقت به بررسی این عوامل بپردازیم. نتیجه این بررسی ها به وضوح نشان داد که خطر بالای ابتلا به انواع سرطان ها در تمامی زیر گروه های مصرف کننده تریاک اعم از زنان و مردان، افراد سیگاری و غیر سیگاری، و شرکت کنندگان از سطوح بالاتر و پایین تر اقتصادی و اجتماعی وجود دارد.
این محقق در ادامه تشریح نتایج مطالعه افزود: نکته بسیار مهم در رابطه با اثرات تریاک بر بروز انواع سرطان در این مطالعه این است که افزایش خطر نشان داده شده در ارتباط با ابتلا به سرطان های مری، معده، کبد، لوز المعده، ریه، حنجره، مثانه و مغز، ارتباط بسیار قوی با مدت زمان مصرف مواد مخدر و همچنین میزان استفاده از مواد مخدر داشته ؛ به طوری که در این مطالعه با افزایش سال های مصرف تریاک و همچنین افزایش میزان مصرف تریاک، افزایش معناداری را در خطر ابتلا به انواع سرطان ها مشاهده کردیم.
شیخ ادامه داد: بر اساس شواهد قوی به دست آمده از این مطالعه، تمامی انواع تریاک از جمله تریاک خام، شیره تریاک و سوخته تریاک و همچنین تمامی روش های استفاده از تریاک از جمله مصرف تدخینی و خوراکی تریاک ارتباط مستقیمی با افزایش احتمال ابتلا به انواع سرطان ها دارد.
