یك سال از كوچ ايرج افشار مي‌گذرد

امروز (پنج‌شنبه، 18 اسفندماه) نخستين سال‌روز درگذشت ايرج افشار است.

علي دهباشي هم‌زمان با سالگرد درگذشت ايرج افشار، از در دست چاپ بودن كتاب خاطرات او با نام «اين دفتر بي‌معني» خبر داد و در اين‌باره به ايسنا، گفت: افشار يكي از شخصيت‌هايي بود كه در معرض بسياري از جريان‌ها و حوادث ادبي در طي بيش از 70 سال زندگي ادبي قرار داشت. او از سنين نوجواني به دليل همراهي با پدرش در انتشار مجله‌ي آينده و اين‌كه خانه‌ي آن‌ها محل رفت‌وآمد شخصيت‌ها و طرح مسائل ادبي بود و در سال‌هاي بعد خود ايشان هم به صورت يك شخصيت ادبي در كشور درآمد‌، در جريان بسياري از مسائل تاريخي و ادبي قرار گرفت.

او در ادامه افزود: حوزه‌ي وسيع و گسترده‌ي آشنايي‌هاي ايرج افشار از مرتضي كيوان تا سيدحسن تقي‌زاده را دربر مي‌گيرد كه او را در وضعيتي قرار داد تا در جريان مسائل فرهنگي‌، ادبي‌، اجتماعي‌ و سياسي دوره‌ي خودش قرار بگيرد. ايرج افشار هرچند يك شخصيت سياسي نبود؛ اما به دليل شرايط سياسي جامعه ناخودآگاه در جريان بسياري از مسائل اجتماعي و سياسي قرار گرفت؛ به همين دليل خاطرات او براي همه جذاب و خواندني است و در طي سال‌ها، بويژه دو دهه‌ي اخير، بسياري از استادان و دوستدارانش تقاضاي نوشتن‌ و چاپ خاطراتش را كردند.

دهباشي درباره‌ي اين خاطرات بيان كرد: خاطرات ايرج افشار با آن‌چه ما از خاطرات مي‌شناسيم، بسيار متفاوت است و اين خاطرات به صورت موضوعي نوشته شده است؛ مثلا ماجراي مجله‌ي آينده‌، ماجراي رياست كتابخانه‌ي دانشگاه تهران‌ و كتاب‌هاي سنگي در ايران.

اين پژوهشگر و سردبير مجله‌ي بخارا ادامه داد: ايرج افشار در طي شش سال اخير به طور مشخص در مجله‌ي «بخارا» به انتشار پاره‌اي از خاطرات خود با عنوان «اين دفتر بي‌معني» اقدام كرد كه مورد استقبال بسياري از سوي خوانندگان قرار گرفت. پس از درگذشت ايشان، فرزندانش‌، كوشيار، ‌بهرام و آرش افشار كار سرپرستي و نظارت و انتشار مجموعه‌ي آثار چاپ‌شده و چاپ‌نشده‌ي او را برعهده گرفتند؛ از جمله خاطرات ايرج افشار كه براساس وصيت خودش در اختيار بنده يعني علي دهباشي قرار گرفت و من با همكاري پيمان فيروزبخش كار نسخه‌برداري و تنظيم و تدوين اين خاطرات را آغاز كرديم و اميدواريم در ماه‌هاي آينده در انتشارات سخن منتشر شود. در اين خاطرات، نكات بسيار بديع و تازه‌يابي از حوادث ادبي،‌ فرهنگي و اجتماعي روزگار ما سخن گفته شده است و با مطالعه‌ي آن به بسياري از سؤالات درباره‌ي ايرج افشار پاسخ داده خواهد شد.

به گزارش ايسنا، ايرج افشار، فرزند دكتر محمود افشار، زاده‌ي 16 مهرماه سال 1304 در تهران بود. آموزش‌هاي دبستاني و دبيرستاني را در فاصله‌ي سال‌هاي 1312 تا 1324 در دبستان زرتشتيان و شاهپور تجريش و دبيرستان فيروز بهرام سپري مي‌كند. همچنين در فاصله سال‌هاي 1323 تا 1325 در سمت مدير داخلي مجله «آينده» فعاليت مي‌كند. سال 1328 با ارائه رساله‌ «اقليت‌ها در ايران» از دانشكده حقوق دانشگاه تهران، رشته حقوق قضايي، فارغ‌التحصيل مي‌شود؛ درحالي‌كه هيچ‌گاه از كسب علم و دانش و انتقال آن به سايران كوتاهي نمي‌كند. همكاري با مجله «جهان نو» به صاحب‌امتيازي حسين حجازي، استخدام در وزارت فرهنگ به‌عنوان دبير دبيرستان‌ها، كتابداري در كتابخانه‌ي دانشكده حقوق به تشويق محسن صبا و محمدتقي دانش‌پژوه، سردبيري مجله «مهر» به صاحب‌امتيازي مجيد موقر، بنيادگذاري مجله «فرهنگ ايران‌زمين» با همكاري محمدتقي دانش‌پژوه، منوچهر ستوده، مصطفي مقربي و عباس زرياب خويي و سردبيري مجله «سخن» به صاحب‌امتيازي پرويز ناتل ‌خانلري، مديريت مجله «كتاب‌هاي ماه» (نشريه انجمن ناشران كه با همكاري مؤسسه انتشاراتي فرانكلين منتشر مي‌شد)، قائم‌مقامي موقت مديرعامل بنگاه ترجمه و نشر كتاب، گذراندن دوره آموزشي و تجربي كتابداري يونسكو در اروپا، همكاري در تأسيس «كلوب كتاب» - كه بعد «انجمن كتاب» نام گرفت -، تدريس مواد كتابداري در دانش‌سراي عالي وابسته به دانشگاه تهران، مديري و سردبيري مجله «راهنماي كتاب» (به‌ صاحب‌امتيازي: دكتر احسان يارشاطر)، دبيري «انجمن كتاب»، تأسيس «نشريه نسخه‌هاي خطي» كتابخانه مركزي دانشگاه تهران (با همكاري محمدتقي دانش‌پژوه)، رياست كتابخانه دانش‌سراي عالي، رياست كتابخانه ملي (تاسيس شعبه ايران‌شناسي - ايجاد كتاب‌شناسي ايران و آغاز فهرست‌نگاري نسخه‌هاي خطي آن‌جا به‌همت عبدالله انوار)، بازگشت به تدريس در دانش‌سراي عالي، بازگشت به دانشگاه تهران و رياست مركز تحقيقات كتاب‌شناسي، فهرست‌نگاري مجموعه كتاب‌هاي چاپي فارسي دانشگاه‌ هاروارد (آمريكا)، مدير فني دوره كتابداري «شوراي خواندني‌هاي نوسوادان» (كميسيون ملي يونسكو)، رياست اداره انتشارات و روابط فرهنگي (بعدتر به‌نام اداره انتشارات و روابط كتابخانه‌ها تغيير يافت)، رياست كتابخانه مركزي و مركز اسناد دانشگاه تهران، تدريس نهادهاي اجتماعي تاريخ ايران در دانشكده علوم اجتماعي، تاسيس مجله «كتابداري» - نشريه كتابخانه مركزي دانشگاه تهران -، رياست مركز ملي كتاب وابسته به كميسيون ملي يونسكو، دانش‌ياري و سپس استادي رشته تاريخ (اسناد تاريخي و تاريخ‌هاي محلي) در دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه تهران، همچنين تدريس در دانشكده علوم تربيتي (نسخه‌هاي خطي در رشته كتابداري)، مديريت مجله «ايرانشناسي» - نشريه دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه تهران -، دبيري ثابت كنگره تحقيقات ايراني (نه دوره سالانه)، سرپرستي انتشارات موقوفات دكتر محمود افشار، تاسيس «سازمان كتاب» (به‌طور مستقل)، انتشار مجله «آينده» (از دوره پنجم آن به‌مدت 15 سال)، ايجاد نام‌واره «دكتر محمود افشار» (بعد از مرگ پدر از انتشارات بنياد موقوفات و از جلد يازدهم، نام پژوهش‌هاي ايران‌شناسي بدان داده شد)، تدريس در دانشگاه برن (سوييس)، فهرست‌نگاري نسخه‌هاي خطي فارسي كتابخانه‌ي ملي اتريش (وين)، و ايجاد «دفتر تاريخ» براي نشر اسناد و رساله‌هاي كوچك از انتشارات بنياد موقوفات، از فعاليت‌هاي او بوده است.

ايرج افشار همچنين در طول سال‌هاي 1330 تا 1380 در برخي مركزها عضويت داشته كه عبارت‌اند از: انجمن ايران‌شناسي (به رياست ابراهيم پورداود و دبيري دكتر محمد معين)، انجمن ايراني فلسفه و علوم انساني وابسته به كميسيون ملي يونسكو (از موسسان بوده)، شوراي كتابخانه‌ وزارت امور خارجه، كميته تشكيل بايگاني كل كشور از طرف كميسيون ملي يونسكو، شوراي كتابخانه مركزي دانشگاه تهران، شوراي «موسسه تحقيق در ادبيات و زبان‌هاي ايراني» (وزارت فرهنگ و هنر)، هيات انتخاب كتاب (وزارتخانه‌هاي فرهنگ - آموزش و پرورش - فرهنگ و هنر)، شوراي اجرايي «مركز تحقيق و معرفي تمدن و فرهنگ ايران» (وزارت فرهنگ و هنر)، هيات موسسان انجمن ايراني تاريخ علوم و طب، شوراي كتابخانه‌هاي عمومي تهران، كميته جايزه‌ي كتاب سال، انجمن كتابداران ايران، هيات اجرايي «انجمن تاريخ» وابسته به فرهنگستان «زبان و ادب» (دبير آن هم بوده)، هيات امناي كتابخانه‌ي اهدايي مجتبي مينوي به «بنياد شاهنامه»، هيات امناي چاپ آثار سيدمحمدعلي جمال‌زاده سپرده به دانشگاه تهران، نظارت استصوابي خوابگاه اهدايي محمدصادق فاتح به دانشگاه تهران، هيات امناي «بنايد فرهنگ ايران»، شوراي عالي «سازمان اسناد ملي ايران» هيات موسسان «انجمن آثار ملي» انجمن ايران‌شناسي اروپا، شوراي توليت موقوفات دكتر محمود افشار (از متوليان منصوص)، موسسه مطالعات آسيا مركزي و غربي دانشگاه كراچي (عضو افتخاري بوده)، هيات كارشناسان بنياد ميراث اسلامي (الفرقان - لندن)، هيات ناظران دانش‌نامه ايرانيكا، هيات امناي كتابخانه اهدايي دكتر علي‌اكبر سياسي به دانشگاه يزد، انجمن مطالعات ايراني در آمريكا (عضو افتخاري بوده)، شوراي علمي دايرة‌المعمارف بزرگ اسلامي، شوراي عالي مشاوران كتابخانه ملي (ايران)، شوراي علمي «نامه بهارستان» (مجله مطالعات و تحقيقات نسخه‌هاي خطي) و شوراي ناظران مجله (ايتاليا).

«اسكندرنامه»، «انجونامه»، «پرونده صالح»، «گاه‌شماري در ايران قديم»، «رياض‌الفردوس» و «جستارها درباره نسخه خطي» ازجمله نزديك به 300 عنوان كتاب منتشرشده‌ي افشار در زمينه‌هاي تصحيح، تأليف و ترجمه هستند.