آیا کم آبی در کشور رو به پایان است؟

ایرنا نوشت: موضوع کم آبی ازجمله مباحث داغ فصول گرم سال است؛ در دو سال گذشته در اوایل فصل گرما شاهد بارندگی‌های شدید و رگباری بودیم که شاید این تصور را در اذهان ایجاد کرد که کم آبی رو به پایان گذاشته و کشور در حال تغییر اقلیم است؛ اما کارشناسان نظر دیگری دارند.

حیات همه موجودات روی کره زمین در گرو «آب» است. مقدار این مایه حیات در هر کشوری متفاوت است و زیاد بودن آن در برخی کشورها نوعی خوش شانسی محسوب می شود.

برخی کارشناسان محیط زیست معتقدند که آب تا چند سال آینده گوهر نایابی می شود که جنگ بر سر آن ممکن است جنگ جهانی سوم را رقم بزند و اهمیت این مایه گرانبها به دلیل کاهش روزافزون آن از نفت نیز بیشتر خواهد شد.

صدای زنگ خطر این کم آبی در کشور ما به دلیل موقعیت جغرافیایی گرم و خشک آن هرازچندگاهی به گوش می رسد. اما طی دو سال گذشته بارندگی های شدید و حتی سیل در فصول گرم سال به ویژه فصل بهار اتفاق افتاد؛ رویدادی که این پرسش را در ذهن ها ایجاد کرد که آیا کشور ما وارد ترسالی شده و کم آبی رو به پایان است یا خیر.

این موضوع را با اساتید دانشگاه های صنعتی امیرکبیر و صنعتی خواجه نصیر به گفت و گو گذاشته ایم.

وارد ترسالی قطعی نشده‌ایم

رضا مکنون عضو هیات علمی دانشکده مهندسی عمران و محیط زیست دانشگاه صنعتی امیرکبیر روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش ایرنا با بیان اینکه میزان آب در کشور تحث تاثیر تغییر اقلیم و میزان بارش است، اظهار داشت: میزان بارشی که در سال های اخیر اتفاق افتاد، بارش های حدی (بارش های شدید که باعث سیلاب در ایران شد) است اما در کل متوسط بارش در ایران بالا نرفته است.

وی ادامه داد: در یک سال گذشته ممکن است که میزان بارندگی و خشکی برابر شده باشد اما نمی توانیم بگوییم که متوسط بارندگی در ایران نسبت به سال های گذشته افزایش مداوم دارد و به صورت قطعی بگوییم که کشور به سمت ترسالی قطعی می رود.

عضو هیات علمی دانشکده مهندسی عمران و محیط زیست تصریح کرد: ابرهای باران زایی که پیش از دو سال گذشته در تهران داشتیم، قادر نبودند که پایین بیاید؛ زیرا توده هوای گرمی در تهران جلو نزدیک شدن این بارش ها به زمین را می گرفت اما حالا ابرها به سطوح پایین تر آمده اند که باعث شده تداوم بارش ها و اثر آن نیز بیشتر باشد.

تابستان گرمی خواهیم داشت

وی عنوان کرد: باید توجه کرد که یک سری تحولات بزرگ اقلیمی در کشور در حال اتفاق است منتهی نمی توانیم قاطعانه اعلام کنیم که کشور وارد ترسالی شده است. البته چنین تحولاتی در اروپا نیز اتفاق افتاده و در سال گذشته قسمتی از اروپا خشک شد. به طور کلی تغییری در گردش آب و هوا صورت گرفته است که یک طرف کره زمین خشک تر می شود و در طرف دیگر بارندگی افزایش پیدا می کند.

مکنون گفت: بارندگی های فصل بهار در دو سال گذشته فشرده و در دوره های کوتاه اتفاق افتاده است؛ بنابراین هنوز پیش بینی می شود که تابستان گرمی داشته باشیم. زمانی که متوسط میزان دوره گرم را با بارش ها اندازه گیری کنیم، می توانیم پیش بینی هایی در خصوص افزایش خشکی یا بارش در کشور اعلام کنیم.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: در حال حاضر کشور ما قسمت تر را گذرانده اما هنوز قسمت خشک نیامده است. زمانی که قسمت خشک سال، خشک تر از سال های گذشته باشد، متوسط اندازه گیری امیدوارکننده نیست. البته بارندگی نسبت به سال گذشته بیشتر بوده اما نیاز است تا پایان تابستان میزان بارش و دما را نیز اندازه گیری کنیم.

روند کاهشی بارندگی‌ها در ایران طی ۱۰ سال گذشته

وی با بیان اینکه تغییرات زمانی در حال رخداد است، تصریح کرد: ما در سال های گذشته در ماه خرداد بارندگی نداشتیم اما هم اکنون تغییر زمانی رخ داده و در خرداد ماه بارندگی داشتیم.

مکنون توضیح داد: نمی توان با دو سال بارندگی حدس زد که سال های آینده چگونه است اما بررسی ها نشان داده در ۱۰ سال گذشته روند بارندگی ها کاهشی بوده و کشور ما ۱۳۰ میلیارد مکعب آب تجدیدپذیر داشته اما آخرین آمارهای وزارت نیرو حدود ۹۰ میلیاردمکعب است به این معنا که ۴۰ میلیارد مکعب میزان آب تجدیدپذیر کاهش یافته که عدد بزرگی است.

عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر افزود: در نتیجه جهت قبلی کشور رو به خشکی است و بسیار بعید است که به یکباره روند تغییر کند و به سرعت روند از خشکی به ترسالی گرایش پیدا نمی کند. البته ممکن است سرعت خشکی کاهش پیدا کرده باشد اما اینکه به طرف ترسالی حرکت می کنیم یا خیر مشخص نیست.

مصرف آب باید به صورت ریسکی مدیریت شود

مکنون تصریح کرد: باید مصرف آب را به صورت ریسکی مدیریت کنیم و به افزایش بارندگی ها خوشبین نباشیم. مدیریت برای آب بسیار کلیدی است و قطعا نباید طبق خوشبینی کوتاه مدت برنامه های بلندمدت داشته باشیم.

وی ادامه داد: سال ۹۸ حدود ۱۲ میلیارد مترمکعب آب از سدهای کشور پس از بارندگی های شدید و وقوع سیل خارج شد.

این استاد دانشگاه در خصوص احتمال وقوع سیل در کشور اظهار داشت: احتمال وقوع سیل تنها در استان سیستان و بلوچستان در فصول گرم امکان پذیر است که خسارت آمیز است و زمین نیز نمی تواند این آب را جذب کند. در کل سیل های کوتاه و آنی به دلیل اینکه سیستم جذبی مناسبی نداریم مفید نیست و باید استفاده از آنها مدیریت شود.

عضو هیات علمی دانشکده عمران و محیط زیست دانشگاه امیرکبیر با بیان اینکه شکل اقلیم کشور در حال تغییر است، اظهار داشت: ما باید برنامه ریزی های بنیادی برای جذب و جمع آوری سیل داشته باشیم و همچنین نیاز است همه دانشگاه ها مطالعه لازم را در خصوص مدیریت آب داشته باشند.

وی اضافه کرد: برنامه ریزی های کشور در مدیریت آب برای ۱۰۰ سال گذشته است و حالا اقلیم در حال تغییر بوده و به نسبت آن باید برنامه ریزی و مدیریت نیز تغییر کند.

کشور تا سه دهه آینده مشکل کمبود آب ندارد

اما احمد میرباقری فیروزآبادی عضو هیات علمی دانشکده عمران و محیط زست دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی نظر دیگری دارد. وی معتقد است: بارندگی‌های اخیر باعث شده تا سال‌های زیادی (۳۰ سال آینده) در کشور کمبود آب نداشته باشیم. همچنین سدها اکثرا پر شده است و دوباره تا جایی که سدها سرریز کند بارندگی خواهیم داشت.

با اشاره به بارندگی های شدیدی که از فروردین ماه در حال بارش است، اظهار داشت: در ایران تغییر اقلیم اتفاق افتاده و کشور وارد ترسالی شده است و همچنان بارندگی ها ادامه خواهد داشت.

وی ادامه داد: بارندگی ها در دو سال گذشته زیاد شده است و با اینکه برخی از متخصصان تصور می کردند این بارندگی ها گذرا است شاهد افزایش آنها در سال‌های متمادی بودیم.

به گفته عضو هیات علمی دانشکده عمران و محیط زیست دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی این بارندگی ها بسیار جدی است و هر ساله از اسفند تا پایان فروردین ماه شاهد بارندگی ها سیل آسا خواهیم بود.

افزایش ظرفیت تصفیه خانه‌ها با استفاده از صافی شنی

میرباقری اظهار داشت: بارندگی هایی که سال گذشته آغاز شده و امسال نیز اتفاق افتاده زیرا اقلیم منطقه تغییر کرده است. زمانی که مقرر شد دریاچه ارومیه نیز احیا شود، طی مقاله ای اعلام کردم که نیاز به انجام عملیات خاصی نیست به این دلیل که پس از چند سال بارندگی ها افزایش پیدا می کند و دریاچه ارومیه به صورت طبیعی احیا می شود.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: بارندگی های اخیر باعث شده تا سال های زیادی در کشور کمبود آب نداشته باشیم. سدها اکثرا پر شده است و دوباره نیز بارندگی خواهیم داشت و سدها سرریز می کند. همچنین امسال برف زیادی نیز در سرریز سدها داشته ایم و حتی در برخی مناطق چندین متر ذخیره برف کشور است.

دارنده تندیس کاج طلایی آرمان جهانی محیط زیست با بیان اینکه خشک سالی پایان یافته است و هیچ کمبود آبی نداریم، اظهار داشت: تنها مساله کشور کمبود تصفیه خانه ها است اما می توان ظرفیت تصفیه خانه ها را با فیلترهای شنی افزایش داد. تا مشکل آب آشامیدنی نیز رفع شود. (ظرفیت تصفیه مواد معلق آب هایی را که از ذوب برف حاصل می شود و کدورت کمتری دارند، می توان با صافی شنی افزایش داد)

میرباقری تصریح کرد: مردم باید آب را به درستی مصرف کنند و این موضوع بسیار حائز اهمیت است اما نباید مردم ناامید شوند و احساس کنند ما با کمبود آب مواجه هستیم.

استفاده از اشعه UV برای پاکسازی فاضلاب‌ها از کرونا

عضو هیات علمی دانشگاه خواجه نصیر توضیح داد: دوره های تناوب ترسالی و خشکسالی ۳۰ تا ۳۵ سال است. ترسالی از سال گذشته شروع شده است و به تدریج در کشور تا ۱۰ سال آینده سالانه ۳۰ درصد افزایش بارندگی داریم. ممکن است تا حدودی این میزان نوسان داشته باشد اما در کل میزان بارندگی سیر صعودی دارد و تا ۳۰ سال آینده وارد خشک سالی نمی شویم.

وی با اشاره به تصفیه خانه های فاضلاب اظهار داشت: در انتها تصفیه خانه ها که پساب از آنها خارج می شود، پساب کلرزنی شده و در نهایت تخلیه می شود. در حال حاضر برنامه ریزی شده تا در بسیاری از تصفیه خانه ها به جای کلرزنی از اوزون و اشعه UV استفاده شود که این سیستم تصفیه باعث می شود همه ویروس ها، باکتری ها و میکروارگانیسم ها از بین برود.

این استاد دانشگاه ادامه داد: با استفاده از این روش در تصفیه خانه ها دیگر مشکل وجود ویروس در آب نخواهد بود و اگر یک کانال اشعه UV در تصفیه خانه ها قرار بگیرد، تمام ویروس ها اعم از کرونا از بین می رود.

میرباقری تصریح کرد: توزیع زمانی و مکانی آب باران در کشور بسیار تنظیم شده است به این معنا که در تابستان و حتی استان های گرم و خشک نیز بارندگی اتفاق می افتد.

احتمال وقوع سیل وجود دارد

وی در پاسخ به اینکه آیا احتمال وقوع سیل وجود دارد، گفت: بخار آب هایی که از اقیانوس هند می آید، تشکیل رگبار جنوبی می دهد و در استان های بوشهر، بندرعباس، کرمان، سیستان و بلوچستان، خراسان ها، یزد، فارس و خوزستان موجب بارش رگبار می شود که در تابستان نیز ادامه خواهد داشت و به طور کلی استان های جنوبی را درگیر می کند.

عضو هیات علمی دانشگاه خواجه نصیر با بیان اینکه احتمال طغیان رودخانه ها و وقوع سیل وجود دارد، ادامه داد: همچنین یکسری بخار آب های مدیترانه ای نیز در استان های غربی مثل لرستان رگبارهای شدید و بارندگی ها زیاد را باعث می شود که طغیان رودخانه ها را به همراه خواهد داشت.

میرباقری تاکید کرد: نیاز است وزارت نیرو طرح جامعی برای منابع آب طراحی و به صورت حوزه ای برنامه ریزی کند. زیرا اگر سدها سرریز شوند و باز هم بارندگی اتفاق بیفتد، موجب تخریب سدهای خاکی نیز می شود؛ بنابراین نیاز به برنامه ریزی داریم.

بارندگی از سال‌های گذشته بیشتر بوده است

علیرضا برهانی داریان دیگر عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدسن طوسی نیز به ایرنا گفت: ترسالی دو مفهوم دارد؛ یک اینکه ما وارد دوره ترسالی شده ایم و دیگر اینکه آن سال مورد نظر به خاطر میزان بارندگی تَر است. امسال هم به همین شکل است که اندازه بارش ها از سال های گذشته بیشتر بوده است اما این موضوع به این معنا نیست که وارد ترسالی شده ایم.

وی ادامه داد: دوره ترسالی به این معنا است که افزایش بارندگی ها در یک افق پنج تا ۶ ساله تداوم داشته باشد که البته هیچ ابزاری در هیچ جای دنیا نیست که بتواند این موضوع را پیش بینی کند. بر این اساس منابع آب (آب های سطحی و مهمتر از آن آب های زیرزمینی) را برای تشخیص بررسی می کنند.

از بحران کم آبی خارج نشده‌ایم

این استاد دانشگاه گفت: آب های زیرزمینی در شرایط بسیار نامناسبی قرار دارند و اکثر آنها تخلیه شده اند. زمانی می توانیم عنوان کنیم که وارد ترسالی شده ایم که میزان بارندگی ها مخازن آب های زیرزمینی را پُر کند. با بارش بارندگی های اخیر ما از بحران کم آبی خارج نشده ایم زیرا ما در اکثر مناطق کشور مشکل کمبود آب داریم.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی خواجه نصیر عنوان کرد: نمی توانیم پیش بینی کنیم که سال های آینده پرباران است حتی در آمریکا نیز با استفاده از تمام ماهواره های موجود نتوانستند ترسالی را تایید کنند و زمانی که مغازه های آنها از آب سرشار و آب های زیرزمینی تغذیه شد، در این کشور ترسالی اعلام کردند.

وی با بیان اینکه ما اخیرا دو سال تر داشته ایم، اضافه کرد: با این حال نمی توانیم اعلام کنیم که وارد ترسالی شده ایم و همچنین از بحران کم آبی خارج نشدیم و تمامی منابع آب ما با بحران رو به رو است. همچنین در خصوص آب آشامیدنی تصفیه خانه ها ظرفیت لازم را ندارند و تا زمانی که بحران آب وجود دارد، اگر سال های تَر نیز ادامه پیدا کند، بحران آب رفع نمی شود.