سخنگوی شورای نگهبان با تاکید بر حزبی شدن انتخابات، گفت: فردی می‌آید بیشترین آسیب را به نظام سیاسی و مردم می‌زند و پاسخگو هم نیست اما اگر انتخابات حزبی باشد آن زمان حزب پاسخگو است.
«از آنچه که از رسانه‌ها می‌شنوم بالای ۳۰ نفر متقاضی حضور در انتخابات ریاست جمهوری هستند که همه آنها از مشاهیر و بزرگان هستند» عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان با بیان این جمله، در ادامه این گفت و گو با رد دیدار از پیش برنامه‌ریزی شده نامزدهای احتمالی ریاست جمهوری با اعضای شورای نگهبان خاطرنشان کرد: «ممکن است در نماز جمعه، در خیابان یا مجلس یک کسی، فردی را ببیند و صحبتی شود که ما بیاییم یا نیاییم، اما این گونه صحبت‌ها به عنوان مذاکره با شورا تلقی نمی‌شود.»
بیشتر بخوانید:
کدخدایی که در گفت وگوی تفصیلی دو ساعته که در آستانه چهلمین سالگرد تاسیس شورای نگهبان با ایرنا داشت به موضوع رد اعتبارنامه غلامرضا تاجگردون منتخب مردم گچساران و باشت در مجلس یازدهم اشاره کرد و با رد برخی ادعاها درباره فعالیت اقتصادی یکی از اعضای خانواده‌اش به همراه پسر تاجگردون، ریشه این اکاذیب قدیمی و کهنه را شبکه خبری آمریکایی سی ان ان و برخی جریان‌های داخلی عنوان کرد و یادآور شد: این شبکه مدتی بود که گزارشی از شخصیت‌های نظام می‌داد و ما را هم عضو کرده بود و مبالغی را در حساب‌های سوییس برای من اعلام می‌کرد. هر وقت هم که می‌گفتیم اینها را به ما بدهید یا اجازه دهید کسی بیاید این مبالغ را بگیرد نمی‌شد! بنابراین شکایتی کردیم که دادگاه «سی ان ان» را محکوم کرد!
او درباره برخی مباحث درباره رد اعتبارنامه تاجگردون از سوی نمایندگان مجلس یازدهم در وضعیتی که شورای نگهبان صلاحیت منتخب مردم گچساران را احراز کرده بود، یادآور شد: تصویب یا رد اعتبارنامه نمایندگان به مفهوم این نیست که کار شورای نگهبان الزاما غلط و اشتباه و کار مجلس درست بوده است.
قائم مقام دبیر شورای نگهبان همچنین از مجلس یازدهم که به تعبیر رهبری مجلسی جوان، انقلابی و قوی است، خواست در برخوردش با مقامات دولتی و تصویب قوانین نشان دهند که این ویژگی‌ها را دارد و فارغ از مسایل شخصی و احساساتی عمل کنند. اگر مدارکی دارند محکم بایستند و اگر نیست و دلایل کافی ندارند بی جهت وقت مجلس، دولت و مردم را نگیرند که باعث کدورت شوند.
همچنین کدخدایی که خود را مدافع حضور جدی احزاب در فرایند انتخابات به ویژه انتخابات ریاست جمهوری معرفی می کند در این گفت وگو گذری به آسیب شناسی فعالیت حزبی در ایران زده و بدبینی جامعه به فعالیت حزبی و تکروی و نبود فرهنگ کار جمعی را از عمده مشکلات پیش روی تحزب در ایران بر می‌شمارد و ...
در ادامه گفت وگو با سخنگوی شورای نگهبان را می‌خوانید.
با توجه به چهلمین سالگرد تاسیس شورای نگهبان ارزیابی شما از عملکرد این شورا چیست؟ نقاط قوت و ضعف آن را چگونه می‌بینید؟
کدخدایی: ارزیابی را باید از طرف مقابل سوال کرد. اگر خودمان حرفی بزنیم شاید خیلی مقبول نباشد. ولی با توجه به وضعیت و فضایی که در کشور وجود دارد و قوانین و مقرراتی که داریم شورای نگهبان کارنامه قابل قبولی در انجام وظیفه و رسالتش دارد.
فلسفه وجودی شورای نگهبان برای پاسداری از اسلامیت و جمهوریت به عنوان دو بال قانون اساسی است. از نظر من تا الان کار خودش را خوب انجام داده است البته ضعف‌هایی هم داشته است که بخشی از آن مربوط به خارج از شورا مثل قانون انتخابات است چرا که اگر قانون انتخابات موثر و کارآمد داشته باشیم به طور طبیعی کارنامه شورای نگهبان بهتر از این خواهد بود یا فضای سیاسی ما که یک فضای منظم حزبی نیست و خیلی در آن پراکندگی وجود دارد. در حوزه انتخابات اگر بخواهیم به یک نقطه مطلوب برسیم هم باید قوانین را اصلاح کنیم و هم فرهنگ مردم تغییراتی کند و هم باید برخی ساختارها را تغییر دهیم.
اگر از من سوال کنید که آیا ابزار و امکاناتی که شورای نگهبان برای انجام وظایف خود دارد، کافی است؟ می‌گویم نه! شاید می‌توانستیم مراحل دیگری را هم پیش‌بینی کنیم و مکانیزم دیگری را در نظر بگیریم که بتوانیم فشار ناشی از ثبت نام گسترده را کاهش دهیم. در انتخابات مجلس ۱۶ هزار نفر ثبت نام کردند که در عرض ۵۰ روز باید به این تعداد پاسخ دهیم. طبیعی است که در چنین شرایطی اشتباه هم داشته باشیم. البته جمعی را برای این کار آماده کرده‌ایم که به شورای نگهبان کمک کنند که کار کارشناسی انجام دهند. هرچند این جمع‌ها انسجام یافته نیست. شاید بتوان به موجب قوانین، نهادهای معینی را در استان‌ها برای شورای نگهبان ایجاد کرد که این نهادها بتوانند کارهای مقدماتی را انجام دهند و شورا در مرحله نهایی وارد شود.
این نهادهای معین غیر از هیات‌های نظارت هستند؟
کدخدایی: بله. هیات‌های نظارت استانی ما ۵ نفر هستند که این ۵ نفر در زمان انتخابات در استان‌های بزرگی مانند خراسان رضوی، فارس یا اصفهان کار زیادی باید انجام دهند. البته باز هم زمان انتخابات، بخشی از وقت ما صرف انتخاب این هیات‌ها می‌شود. اگر این زمان را قانونگذار از ۵۰ یا ۷۰ روز به یک سال افزایش دهد و ما این امکان را داشته باشیم که یک سازماندهی در قالب نهادهای معین شورا ایجاد کنیم، شورای نگهبان دیگر صحبت از بروز اشتباه و شلوغ بودن و فشار کار نخواهد داشت.
در واقع معتقدید که پروسه انتخابات از یک سال قبل شروع شود؟
کدخدایی: بله. به خصوص انتخابات مجلس باید از یک سال قبل شروع شود به دلیل این که برای ۲۹۰ کرسی ۱۶ هزار نفر ثبت نام می‌کنند که زیاد است. اما مشکلات انتخابات ریاست جمهوری کمتر است به دلیل این که آن حجم از ثبت نام کنندگان را نداریم. اگر چه آنجا هم برای یک پست ۱۲۰۰ نفر ثبت نام می‌کنند اما می‌شود تا حدی مدیریت کرد. در عین حال برای انتخابات ریاست جمهوری باید ابزار دیگری هم در اختیار شورای نگهبان قرار بگیرد. به ما انتقاد می‌شود که چرا فلان کس را تایید کردید و فلان کس را رد کردید؟ این اعتراض را دارند ولی هیچ وقت نمی‌پرسند که چرا این اتفاق افتاد و شورای نگهبان چه امکاناتی داشت؟ به من اعتراض می‌کنند شما چرا فلانی را تایید کردید که رییس جمهور شده و الان وضعیت اقتصاد ما خراب شده است! خب ما با چه امکانی توان مدیریت اقتصادی فرد داوطلب را بسنجیم؟
صحبت‌هایی که شما می‌کنید به احزاب برمی‌گردد یعنی طبق قانون احزاب آنها می‌توانند نمایندگانی را معرفی کنند که کار شورا را راحت کنند؟
کدخدایی: بله. این که می‌گویم نهادهای معین و نمی‌خواستم مستقیم وارد شوم، همین است. در کشورهای دیگر احزاب شرایط یک فرد را ارزیابی می‌کنند که می‌تواند نماینده حزب باشد یا نه. بعد از مردم می‌خواهند به وی رای بدهند؛ یعنی انتخابات دو مرحله‌ای است.
شورای نگهبان در اینجا در یک فاصله پنجاه روزه باید تشخیص دهد که آقای زید یا عمرو می‌تواند مدیر و مدبر باشد یا ایرانی الاصل بودن او با یک سلسله اسناد سجلی در می‌آید؟ معیار مدیر و مدبر بودن، امانتداری و با تقوا بودن، رجل سیاسی و مذهبی بودن چیست و یا این که فقط عبادت یومیه‌اش را انجام دهد یا به مسجد برود یا هیات و حسینیه داشته باشد؟
بنابراین شما با حزبی شدن انتخابات موافق هستید؟
کدخدایی: من خیلی در این زمینه پیگیری کرده‌ام البته این نظر شخصی من است.
در شورای نگهبان هم این دیدگاه موافق دارد؟
کدخدایی: بله در شورای نگهبان هم اعضایی هستند که با این دیدگاه موافق باشند.
آیا در انتخابات ریاست جمهوری این نگاه به بهبود شرایط کمک می‌کند؟
کدخدایی: بله می‌تواند کمک کند چرا که در حال حاضر نمی‌دانیم که تیم اقتصادی فلان نامزد کیست یا چه برنامه‌ای دارد؟ فردی داوطلب می‌شود اما تیم اقتصادی ندارد و ما هم هیچ وقت از او سوال نمی‌کنیم که برنامه‌ات چیست. اما اگر حزبی بود، حزب برنامه را می‌گرفت و بررسی می‌کرد.
شورای نگهبان می‌تواند از نامزدهای ریاست جمهوری برنامه اقتصادی بخواهد؟ و آیا این نگاه وجود دارد که از نامزدها برنامه اقتصادی بخواهید؟
کدخدایی: به نظر من می‌تواند. این نگاه تقریبا هست، ولی این که الزامی شود بحث دیگری است. چون بخشی به قانون انتخابات برمی‌گردد که بتوانیم در قالب قانون انتخابات چنین الزامی را ایجاد کنیم، البته در دور قبل این کار به‌شکل جزیی انجام شد و ما اعلام کردیم.
اصلاح قانون جامع انتخابات در چه مرحله‌ای است؟
کدخدایی: در مجلس دهم که این اصلاح به سرانجام نرسید و قانون انتخابات را کنار گذاشت. دوستان مجلس یازدهم به ما قول دادند و کارهایی هم در این زمینه انجام می‌شود. کمیسیون شوراها هم وارد میدان شده است. ما هم به آنها مشورت می‌دهیم. امیدواریم که بتوانند این قانون را اصلاح کنند. این که ظرف یک سال باقی مانده تا انتخابات بتوانند یا نه نمی‌دانم ولی امیدوارم که قانون انتخابات در این مجلس به یک سامانی برسد.
برنامه‌های انتخاباتی ریاست جمهوری چه زمانی شروع می‌شود و آیا شورای نگهبان در این زمینه کاری انجام داده است؟
کدخدایی: در حال حاضر نه! معمولا نزدیک انتخابات و زمانی که اعلام رسمی انتخابات می‌شود، بعد از آن کار شورای نگهبان شروع می شود.
کارهای مقدماتی چطور؟ وزارت کشور کارهای مقدماتی را شروع کرده است.
کدخدایی: مقصود وزارت کشور از مقدمات، کارهای اجرایی چون آموزش‌ها به مجریان و کارهایی که مربوط به اجرای انتخابات است.
توافقی برای زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری شده است؟
کدخدایی: توافق نه، اما پیشنهاداتی شده است که بعدا اعلام می‌کنیم، البته قرار شده وزارت کشور اعلام کند.
برگزاری انتخابات الکترونیکی به کجا رسید؟
کدخدایی: شورای نگهبان پیگیر برگزاری انتخابات الکترونیکی بود و وزارت کشور هم در این زمینه گام‌های خوبی برداشته است. ما کارهای مقدماتی را هم انجام دادیم. پیشنهاد این بود که انتخابات مرحله دوم مجلس که حوزه‌ها کمتر است و حساسیتی درباره آن نیست در برخی حوزه‌ها به‌شکل آزمایشی الکترونیکی برگزار کنیم که تجربه‌ای برای انتخابات بعدی شود. اگر موفق شویم که در شهریور این کار را انجام دهیم می‌توانیم پیش بینی کنیم که شاید در انتخابات ریاست جمهوری که از جهت تعداد نامزدها کمتر است در برخی حوزه‌ها به طور آزمایشی انتخابات الکترونیکی برگزار کنیم.
عمده‌ترین موضوع در این زمینه چیست و چه مواردی باید در نظر گرفته شود؟
کدخدایی: برگزاری انتخابات الکترونیکی بخش‌های مختلفی دارد که ما بر این بخش‌ها حساس هستیم. علت آن هم این است که رای مردم، حق الناس است و انتخابات هم یک روز برگزار می‌شود. در آن یک روز باید مراقب باشیم که رای به درستی اخذ و شمارش شود. اگر نقصی در هرکدام از مراحل انتخابات بوجود بیاید یعنی یک رای از دست دادیم و آن تعداد که رای شان از بین می‌رود به همان تعداد آرای مردم از دست رفته است. بنابراین اگر این اتفاق گسترده شود انتخابات با اخلال مواجه می‌شود. نگرانی ما این است که بتوانیم وظیفه صیانتی خودمان نسبت به آرای مردم را انجام دهیم.
بعد از رد اعتبارنامه تاجگردون حملاتی به شورای نگهبان شد و گفته شد که شورا هم می‌تواند اشتباه کند در این خصوص توضیح دهید؟
کدخدایی: بارها گفته‌ایم که شورای نگهبان هم انسان است و می‌تواند اشتباه کند.
گفته شده که شورا به خاطر این که تاجگردون حمایت بودجه‌ای از شورا کرده او را تایید کرده است؟
کدخدایی: آقای تاجگردون دو دوره رییس کمیسیون بودجه در مجلس بوده است؛ دوره‌های قبل که او نبود چه کسی از شورا حمایت بودجه‌ای می‌کرد.
آیا رد اعتبارنامه تاجگردون به این معناست که شورا کارش را درست انجام نداده یا کار مجلس درست نیست؟
کدخدایی: از جهت قانونی هر دو کار درست است یعنی هم شورای نگهبان و هم مجلس. علت آن هم این است که قانونگذار دو مرحله پیش بینی کرده است؛ مرحله اول بررسی صلاحیت توسط شورای نگهبان و مرحله دوم تصویب اعتبارنامه توسط مجلس شورای اسلامی است. در طول ۴۰ سال گذشته فکر کنم مجلس اعتبارنامه حدود ۱۹ تا ۲۰ نفر را تصویب نکرده است. آیا به مفهوم این است که نقصی در شورای نگهبان بوده است؟ نه! چرا که مرحله بررسی شورای نگهبان مستقل از بررسی مجلس است یعنی اگر هر کدام به دلایل و مدارکی برسند، می‌توانند براساس آن اظهارنظر کنند. بنابراین تصویب یا رد اعتبارنامه به مفهوم این نیست که کار شورای نگهبان الزاما غلط و اشتباه و کار مجلس درست بوده است. بنده در شورا نسبت به برخی نمایندگان رای مثبت ندادم آیا به مفهوم این است که الان او نماینده نیست یا اشتباه شده است؟ نظر من این بوده که او صلاحیت ندارد ولی زمانی که شورای نگهبان یا هیات مرکزی رای داده است، رای اکثریت ملاک است. رای اکثریت به صلاحیت فرد اعتبار می‌بخشد و تمام است. این که کسی مخالف یا موافق است دیگر فرقی نمی‌کند.یا در مجلس اعتبارنامه فردی تایید شده و اعتبارنامه فرد دیگری تایید نشد؟ این که حدود ۱۲۰ نفر تایید کردند و ۱۲۰ نفر تایید نکردند و ۵۰ - ۵۰ شد؛ آیا آنهایی که رای به تایید دادند آدم‌های خلافکارند یا اشتباه کردند؟ بالاخره آنها نظرشان این بود که با همان مدارک ایشان تایید شود، عده‌ای دیگر معتقد بودند که تایید نشود. درباره آقای تاجگردون هم مجلس مدعی است که مدارک جدیدی دارد. معمولا هم بررسی اعتبارنامه برای این است که مدارکی باشد که شورای نگهبان رسیدگی نکرده یا مدارک جدید دیگری باشد. ولی ما وظیفه راستی آزمایی نداریم.
مجلس از شورای نگهبان در مورد آقای تاجگردون مدارک خواست؟
کدخدایی: طی نامه ای از ما نامه خواستند و ما نوشتیم که چه مواردی بررسی شده و چه مواردی بررسی نشده است.
شایعاتی در مورد دختر شما مطرح شده که با پسر آقای تاجگردون شرکت مشترک دارند.
کدخدایی: شبکه خبری «سی ان ان» مدتی بود که گزارشی از شخصیت‌های نظام می‌داد و ما را هم عضو کرده بود و مبالغی را در حساب‌های سوییس برای من اعلام می‌کرد و هر وقت هم که می‌گفتیم اینها را به ما بدهید یا اجازه بدهید کسی بیاید این مبالغ را بگیرد نمی‌شد! بنابراین شکایتی کردیم که دادگاه «سی ان ان» را محکوم کرد! البته این رای چند سال طول کشید چرا که برای بررسی قضایی کار سختی بود اما چند ماه قبل این رای صادر شد. از این دست شایعات زیاد است، اما نمی‌دانم چرا این یکی منتشر شد. پیامک بعضی از این شایعات برای من هم می‌آید. پیامک این قضیه هم ۳ هفته قبل از اینکه منتشر شود آمد که چنین خبری هست که گفتیم مبارک است!
نقش احزاب را برای انتخابات چه طور ارزیابی می‌کنید؟ در واقع چه زمانی می‌توان از نقش احزاب درباره انتخابات صحبت کرد؟
کدخدایی: مشکل اساسی که درباره احزاب داریم بحث فرهنگ جامعه است که خیلی به احزاب روی خوش نشان نمی‌دهد. اگر شما با مردم صحبت کنید در جامعه نوعی بدبینی نسبت به احزاب وجود دارد. نکته دوم این است که خیلی فرهنگ کار جمعی نداریم و اصطلاحا «تک‌رو» هستیم. بنابراین اول باید این ۲ علت اصلاح شود تا بعد بتوانیم وارد بحث قوانین شویم. البته در قوانین آورده‌ایم که احزاب آزاد هستند و می‌توانند فعالیت کنند ولی باید نقش موثری برای آنها در نظر بگیریم. در نظام‌های حزبی وقتی حزبی اکثریتی را بدست می‌آورد حتما سهمی از دولت به آن داده می‌شود یا می‌تواند مسوولیت تشکیل دولت را داشته باشد یا در پارلمان هیات رییسه داشته باشد؟ ولی در پارلمان خودمان اگر حزبی اکثریت هم داشته باشد ولی هیات رییسه می‌تواند از حزب اقلیت باشد. اینها مشکلاتی است که در قانون باید حل کنیم. باید بگوییم اگر حزبی اکثریت پیدا کرد هیات رییسه و رییس مجلس باید از آن حزب باشد تا احزاب بتوانند هویت خود را تشخیص دهند و براساس آن جلو بروند و به آینده امیدوار باشند. اگر این کار انجام بگیرد می‌توانیم از نقش احزاب در انتخابات صحبت کنیم.
یعنی اصلاح قانون اساسی؟
کدخدایی: نه، اصلاح قانون انتخابات و قانون احزاب کفایت می‌کند. قانون اساسی که می‌گوید احزاب آزادند و می‌توانند فعالیت کنند.
این که احزاب در کابینه یا در مجلس سهم داشته باشند، نیاز اصلاح به قانون اساسی ندارد؟
کدخدایی: نه نیاز به اصلاح ندارد.
بنابراین می‌شود در همین شرایط اجرا کرد؟
کدخدایی: بله می‌شود در همین شرایط انجام شود. عرض کردم آن پشتوانه مردمی را هم می‌خواهد. البته باید بگویم وضعیت ما نسبت به دهه ۶۰ مقداری بهتر شده است. تقریبا در فعالیت احزاب به صورت غیررسمی مرزبندی‌ها روشن شده است. همین گروه‌های سیاسی که اصلاح طلب، اصولگرا یا مستقل گفته می‌شود، جناح خود را پیدا می‌کنند ولی نیازمند شفافیت بیشتری هستیم و این که سهمی به آنها داده شود و مسوولیت هم از آنها بخواهیم. در حال حاضر بدترین وضعیت سیاسی برای کشور است. این که فردی می‌آید بیشترین آسیب را به نظام سیاسی و مردم می‌زند هیچگونه مسوولیتی هم ندارد و پاسخگو نیست. اما اگر احزاب رسمی داشته باشید آن زمان حزب پاسخگو است. امروز فرد با پرچم اصولگرایی می‌آید فردا با پرچم اصلاح طلبی و روز دیگر با پرچم یک جناح دیگر که اینها اشکال اساسی کار است.
شورای نگهبان به اساسنامه کمیته ملی المپیک ایراد گرفته که گفته می‌شود این ایراد در حقیقت به منشور المپیک بوده است.
کدخدایی: ما منشور المپیک را ندیدیم. این اساسنامه برای اولین بار است که به شورای نگهبان آمده است و جزو اساسنامه‌هایی است که دولت تصویب کرده و طبق اصل ۸۵ به شورای نگهبان آمده است. بررسی شد و مواردی ابهام بود و مواردی هم خلاف شرع و مغایرت قانون اساسی داشت. البته اساسنامه‌ای که از سوی هیات وزیران آمده است در خصوص آن اظهارنظر می‌کنیم اما نمی‌دانیم آن طرف چیست و چه مسایلی دارد؟ ما به متن اساسنامه ایراد گرفتیم.
در انتخابات مجلس شاهد کاهش میزان مشارکت مردم بودیم. با توجه به اینکه به هر حال همواره میزان مشارکت در انتخابات بالا بوده است برای افزایش مشارکت در انتخابات بعدی چه برنامه‌ای دارید؟
کدخدایی: همه نهادها چه در افزایش و چه در کاهش مشارکت سهم دارند. در طول ۴۰ سالی که انتخابات برگزار شده است، این مولفه‌ها همیشه وجود داشته است که زمانی ما کاهش و زمانی افزایش مشارکت داشته‌ایم، که این بار کاهش بیشتر بوده است. اگر همه انتخابات مجلس و ریاست جمهوری را رصد کنید معمولا شرایط اقتصادی بیشترین سهم را در افزایش یا کاهش مشارکت دارند. سوال این است که شرایط اقتصادی کشور دست چه کسی است؟ جواب آن هم این است که همیشه دست قوه مجریه است. در مجلس پنجم مشارکت نزدیک به ۷۵ درصد افزایش داشت، در مجلس ششم این مشارکت به‌رغم این که فضای سیاسی خیلی بازتر بود اما کمتر از دوره پنجم است. می‌خواهم بگویم که همه نهادها از جمله شورای نگهبان در میزان این کاهش و افزایش سهم داشتند.
سهم شورای نگهبان در این مسئله چقدر هست؟
کدخدایی: در نظرسنجی‌هایی که دوستان دولت برای ما فرستادند نقش بررسی صلاحیت‌ها در میزان مشارکت بسیار اندک بود و قش مولفه معیشت و مسائل اقتصادی بیشترین میزان را به خود اختصاص داده بود. بنابراین اگر معیشت مردم درست شود امید مردم به آینده بهتر می‌شود به تبع مشارکت هم افزایش پیدا می‌کند. شورای نگهبان در این دوره ۷۵ نفر از نمایندگان مجلس را رد صلاحیت کرد. نمی‌دانم چرا همه جا و حتی خود نمایندگان ۹۰ نفر گفتند و این ظلم به شورای نگهبان است. اما از آن طرف مردم هم به ۱۱۷ نفر رای ندادند.
بنابراین شورای نگهبان نقش زیادی در کاهش میزان مشارکت نداشته است و نقش مردم خیلی بیشتر بود که این هم برای اولین بار اتفاق افتاد. یعنی جایی که مردم از شورای نگهبان جلو افتادند و با وجود سلیقه‌های مختلف به ۱۱۷ نفر از نمایندگان مجلس رای ندادند. بنابراین در همان نظرسنجی که گفتم، نقش شورای نگهبان و تایید صلاحیت خیلی کم دیده شده بود که در عمل هم این اتفاق افتاد. واقعا اگر شرایط اقتصادی ما بهتر بود به طور قطع میزان مشارکت افزایش پیدا می‌کرد.
در چند هفته اخیر مواضع تندی از سوی نمایندگان به دولت و به‌ویژه حضور آقای ظریف در مجلس داشتیم ارزیابی شما در این مورد چیست؟
کدخدایی: من به دوستان مجلس گفتم مواجهه مجلس در برخورد با آقای ظریف رویکرد مناسبی نبود. چرا که شما می‌توانید سوال، استیضاح و تذکر که از جمله حقوق نمایندگان است را داشته باشید و از آن به نحو احسن استفاده کنید. معتقدم وظیفه عمده مجلس بیشتر نظارتی است تا قانونگذاری، بنابراین از این ابزار سوال و استیضاح و تذکر خیلی خوب استفاده کنند اما به جای خودش. نباید به گونه ای باشد که تلقی تسویه حساب یا برخورد شخصی ایجاد شود.
کارنامه وزیر امورخارجه یا هر وزیر دیگری را می‌توانید مکتوب کنید و بگویید شما در این گونه موارد رعایت مصالح را نکردید یا این تخلف را داشته‌اید و محترمانه بخواهید که با حضور در مجلس پاسخ ابهامات را بدهد، یا قانع می شوید یا قانع نمی‌شوید اما این که قانع نشدید، این گونه برخورد درست نبود.
البته قبل از فرمایشات رهبری بحث‌هایی درباره طرح سوال از رییس جمهوری هم مطرح بود؟
کدخدایی: در مجلس هشتم قرار بود یکی از روسای جمهور سوال شود که من گفتم این کار را نکنید گفتند چرا؟ گفتم که این بنده خدا می‌آید مجلس و در مجلس حرف‌های احساسی زده می‌شود که به نفع نظام نیست. که قبول نکردند و گفتند که مجلس تقاضا کرده و سعی می‌کنیم فضا را کنترل کنیم اما نشان داده شد که چه اتفاقی افتاد.
در همین مجلس دهم بارها وقتی که صحبت از استیضاح یا سوال می‌شد به آقایان مجلس می‌گفتم که این استیضاح یا سوال شما مبنای حقوقی درستی دارد؟ اگر دارد محکم پای آن بایستید. اما همان شب برخی امضاها از پای سوال یا استیضاح حذف می‌شد. اگر من معتقدم که باید وزیری استیضاح شود یا از آن سوال شود تا آخر باید بایستم و وزیر بیاید پاسخ دهد. این که من قانع شوم یا نشوم، بحث دیگری است.
اگر استیضاح درست نبوده برای چه رفتید امضا کردید که شب قبل استیضاح امضا را پس بگیرید؟ این که شما وقتی امضا می‌کنید و پس می‌گیرید این نشان دهنده این است که این کار بر اساس یک مبنای صحیح و درست نبوده است. باید از این فضای احساسی بیرون بیاییم.
مجلس یازدهم که رهبری فرمودند مجلسی جوان، انقلابی و قوی است. باید این را در عمل نشان دهد یعنی باید در برخورد با مقامات دولتی و تصویب قوانین نشان دهد که این ویژگی‌ها را دارد و فارغ از مسایل شخصی و احساساتی عمل کند. اگر مدارکی دارند محکم بایستند و اگر نیست و دلایل کافی ندارند بی جهت وقت مجلس، دولت و مردم را نگیرند که باعث کدورت شوند.
نظر شما درباره بیانات رهبر انقلاب در دیدار نمایندگان مجلس با ایشان چیست؟
کدخدایی: البته بیانات رهبر انقلاب در دیدار تصویری با نمایندگان، در ادامه عمر باقی مانده دولت بسیار تاثیر خواهد داشت. همیشه فرمایشات رهبر معظم انقلاب تاثیرگذار و راهگشا برای همه نهادها بوده است و امیدواریم به برکت نفس گرم ایشان این مسائل حل شود و دولت در سال پایانی خود بتواند بهتر گام بردارد.
سوال: با توجه به اینکه تعداد زیادی از نمایندگان برای نخستین بار است که راهی مجلس شده‌اند فکر نمی‌کنید که نیاز به ارائه آموزش‌هایی درباره قوانین و آیین نامه‌ها باشد؟
کدخدایی: در هر دوره‌ای این مساله مطرح شده است. در مجلس ششم یکی از همکاران من در دانشگاه که آن زمان نماینده هم بود، کلاس‌های حقوق اساسی برای نمایندگان داشتند. در دوره‌های بعد هم ما در شورای نگهبان اعلام آمادگی کردیم ولی کمتر استقبال شد چرا که مجلس به هر حال گرفتاری‌های خاص خود را دارد. در این مجلس هم ما این پیشنهاد را دادیم که هم آماده برگزاری دوره‌های آموزشی هستیم و هم حاضریم در روند تصویب مصوبات - اگر چه وظیفه ما نیست- نظرات مشورتی بدهیم که رییس مجلس و رییس کمیسیون‌ها از این پیشنهاد استقبال کردند. امیدواریم به مرحله‌ای برسیم که بصورت سازمان یافته و سیستماتیک این کار انجام شود و ارتباط بخش پژوهش را با مجلس برقرار کنیم.
در هفته‌های اخیر شاهد ارائه دیدگاه‌های مختلفی درباره سند همکاری‌های ۲۵ ساله ایران و چین بودیم. نظر شما به عنوان حقوقدان عضو شورای نگهبان درباره این سند چیست؟
کدخدایی: من به عنوان شورای نگهبان این موضوع را بیان نمی‌کنم شورای نگهبان نظراتش را زمانی که مصوبه از مجلس بیاید اعلام خواهد کرد. اما از همان روزهای اول که خبرها را دیدم بدون این که از جزییات مطلع باشم ولی اصل این اقدام را برای نظام و کشور مثبت می‌دانستم به خصوص با توجه به شرایط تحریم. دولت را هم عاقل تر از آن می‌دانستم که بخواهد مصوبه را به مجلس نبرد. دوستان دولت این سند را توضیح دادند و گفتند که هر زمان به مرحله توافقنامه برسد حتما به مجلس ارائه می‌کنند.
از طرف دیگر ما هم با موافقتنامه‌های بین المللی آشنا هستیم که برای انعقاد آنها به خصوص وقتی که موافقتنامه خیلی کلان باشد مذاکرات آن چندین سال طول می‌کشد بنابراین دولت مانند بقیه موافقتنامه‌ها در حال مذاکره است و هر وقت که به جمع بندی برسد به مجلس ارائه می کند. ما فکر می‌کنیم که این موافقتنامه هم براساس منافع ملی و هم منطبق با سیاست‌های کلی نظام که از سوی رهبری ابلاغ شده و هم منطبق با قانون اساسی و شرع تنظیم خواهد شد و دوستان دولت به این مساله حتما توجه دارند. البته اگر به شورای نگهبان آمد و ایرادی باشد سعی می‌کنیم که با رایزنی با دولت و مجلس آن را حل کنیم.
تعامل شورای نگهبان با دولت چگونه است؟
کدخدایی: خوشبختانه تعامل خوبی داریم. هر وقت مطلبی باشد حرف دولت را می‌شنویم. معمولا ما این مراودات را داریم و امکان حضور همه دوستان دولت در شورای نگهبان هست. البته برای این که خود ما بتوانیم بهتر با نظرات دولت آشنا شویم، عموما این کار صورت می‌گیرد.
در هفته‌های اخیر اخباری منتشر شد مبنی بر اینکه بعضی نامزدهای احتمالی ریاست جمهوری با اعضای شورای نگهبان دیدار داشتند.
کدخدایی: دیداری به‌شکل سازمان یافته با نامزدهای احتمالی ریاست جمهوری نداشتیم. ممکن است در نماز جمعه، در خیابان یا مجلس یک کسی، فردی را ببیند و صحبتی شود که ما بیاییم یا نیاییم اما این گونه صحبت‌ها به عنوان مذاکره با شورا تلقی نمی‌شود.
فکر می کنید انتخابات ریاست جمهوری با چه تعداد نامزد کلید می‌خورد؟
کدخدایی: تا الان آنچه که من از رسانه‌ها می‌شنوم بالای ۳۰ نفر متقاضی ریاست جمهوری هستند که همه آنها از مشاهیر و بزرگان هستند.
در این سی نفر زنان هم حضور دارند؟
کدخدایی: از خانم‌ها هنوز چیزی نشنیده ام.
فکر می‌کنید تا سال آینده تفسیر شورای نگهبان از عبارت «رجل سیاسی» تغییر کند تا زنان هم بتوانند نامزد ریاست جمهوری شوند؟
کدخدایی: هنوز شورای نگهبان تفسیری نداشته است به همین خاطر است که خانم‌ها ثبت نام می‌کنند. اگر تفسیری داشتیم، اعلام می‌کردیم که خانم‌ها ثبت نام نکنند.
یعنی الان زنان می‌توانند شرکت کنند ولی در بخش تایید صلاحیت به مشکل برخورند.
کدخدایی: تا الان این گونه بوده است.
پس خانم ها می‌توانند ثبت نام کنند؟
کدخدایی: این را که من بارها عرض کردم. اصلا نمی‌خواهد که من بگویم. خانم‌ها می آیند ثبت نام می‌کنند. منتظر این نیستند که از ما بشنوند که برویم یا نرویم!
در بررسی شورای نگهبان ملاک جنسیت مطرح نیست؟
کدخدایی: تا الان اعضا به این مفهوم ورود نکردند.
در خصوص لایحه تجارت بفرمایید
کدخدایی: دولت لایحه تجارت را در قالب ۵ کتاب برای مجلس فرستاده بود، مجلس از این ۵ کتاب، ۳ کتاب را به عنوان لایحه تجارت به شورای نگهبان فرستاده است. ایراد شورای نگهبان این بود که تکلیف آن دو بخش چیست؟ آنها را رسیدگی کردید؟ می خواهید بعدا بفرستید؟ در حالی که دولت یک لایحه فرستاده است الان این طور که مجلس اقدام کرده دو تا سه لایحه می شود بنابراین ما به مجلس گفتیم که تکلیف را شروع کنید که لایحه دولت چه می شود؟ چه بلایی بر سر لایحه دولت آورده اید که الان برای ما یک بخشی از آن را فرستادید آن بخش دیگر چه می شود؟ که در مجلس قبلی به نتیجه نرسید و افتاده به مجلس یازدهم باید دید که مجلس یازدهم چه اقدامی می افتد.
ممکن است قانونی یا مصوبه ای باشد یا چیزی در دست بررسی دارید که تاثیرات جدی در حوزه اقتصادی داشته باشد؟
کدخدایی: دو مصوبه مهم است؛ یکی مالیات بر ارزش افزوده است که مصوبه مفصلی است که البته ابهاماتی هم دارد و یکی هم لایحه تجارت است که در حوزه تجاری می‌تواند تعیین کننده باشد. اما متاسفانه چون هردو مصوبه خیلی مفصل و طولانی است نیازمند بحث های کارشناسی بیشتری است.
انتخابات دوره دوم به شهریور افتاده است با توجه به کرونا فکر می کنید انتخابات برگزار شود.
کدخدایی: از سوی وزارت کشور هنوز پیشنهاد دیگری نشده است. اما اگر در ستاد کرونا برای آن زمان تصمیم خاصی بگیرد حتما اعلام خواهد شد اما تا این لحظه هنوز برنامه‌ای اعلام نشده است.
کرونا تاثیری در فعالیت‌های شورای نگهبان نداشته است؟
کدخدایی: ما از همان زمان شروع کرونا کارهایمان را انجام دادیم به دلیل این که مصوبات مجلس زمان دار است اگر ما ظرف ۲۰ یعنی دوتا ۱۰ روز پاسخ ندهیم خود به خود قانون می شود و به همین خاطر حتما باید جلسات را داشته باشیم. البته در همان ماه اول کرونا برخی جلسات را از طریق ویدئوکنفرانس انجام دادیم ولی الان جلسات رسمی به صورت حضوری است.
به عنوان پایان گفت و گو خبر تازه و خاصی دارید بفرمایید؟
کدخدایی: خبر خاصی نیست در نشست خبری هم اعلام کردم مصوباتی را که تا چند هفته قبل رسیدگی می‌کردیم مصوبات مجلس دهم بود و هنوز از مجلس یازدهم مصوبه ای نیامده و در این چند هفته گذشته هم اساسنامه‌ها بوده که بررسی کردیم.
سخنگوی شورای نگهبان به گمانه زنی ها در خصوص ملاقات های داوطلبان احتمالی انتخابات ریاست جمهوری با شورای نگهبان پاسخ داد.
