یک متخصص بیماری‌های عفونی با تاکید بر بر ضرورت رعایت پروتکل‌های بهداشتی و سه اصل فاصله‌گذاری اجتماعی، پوشیدن ماسک و شستشوی مرتب دست‌ها به عنوان مهمترین راهکارها برای پیشگیری از شیوع بیماری کووید ۱۹، توصیه‌های لازم برای تسریع روند بهبودی بیماران کرونایی در قرنطینه خانگی را تشریح کرد.
دکتر علیرضا فاطمی - معاون آموزشی بیمارستان شهدای تجریش با اشاره به شایع‌ترین علایم بیماری کووید ۱۹ مانند تب، سرفه، بدن درد، سردرد و علائم گوارشی مانند تهوع، دل درد، دل‌پیچه و اسهال، اظهار کرد: در این فصل گرم سال اگر فردی یک یا چند مورد از این علائم را داشت باید فرض را بر بیماری کووید ۱۹ گذاشته و اقدامات درمانی مربوطه را آغاز کند، البته مهمترین موضوع در این شرایط قرنطینه کردن بیمار است.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه با اشاره به نکات مهم و قابل توجه در موضوع قرنطینه خانگی، توصیه‌های مراقبتی و تغذیه‌ای در رابطه با درمان بیماران مبتلا به کووید ۱۹ در منزل را تشریح کرد و گفت: اغلب بیماران نیازی به بستری نداشته و با دریافت توصیه‌های پزشکی می‌توانند دوره درمان را در منزل طی کنند که در این راستا رعایت برخی نکات ضروری بوده و به تسریع روند بهبودی کمک می‌کند.
علایم هشدار جهت مراجعه ضروری به پزشک:
ادامه داشتن تب تا بیش از ۳ روز
تنگی نفس و سختی تنفس
سرفه‌های همراه با خلط چرکی یا خونی
وی با تاکید بر اینکه معمولا سرفه‌ها در روزهای اول شدید و آزاردهنده است، گفت: در موارد خفیف یا سرفه بروز نمی‌کند و یا معمولا بعد از چند روز رفع می‌شود، ولی اگر شدت سرفه‌ها بالا، ادامه دار، همراه با خلط و تنگی نفس و یا همراه با تب باشد، حتماً باید به پزشک مراجعه شود.
ضرورت قرنطینه خانگی و نکات مهم آن
در هر شرایطی چه بیماری خفیف باشد و چه شدید قرنطینه بیمار ضروری است، البته در موارد شدید مراجعه به پزشک و مراکز درمانی ضروری است.
قرنطینه خانگی به معنای جداسازی فرد بیمار از دیگر اعضای خانواده و سایر افراد جامعه است، بنابراین در قرنطینه خانگی ترجیحا فرد بیمار باید در یک اتاق جداگانه استراحت کند.
در صورت امکان از سرویس بهداشتی جداگانه استفاده شود و درصورتیکه امکان استفاده از سرویس جداگانه مهیا نیست، بهتراست بعد از هر بار استفاده سرویس بهداشتی و حمام کاملا ضد عفونی شود.
درب اتاق بیمار باید بسته باشد.
نیازی به استفاده از ماسک برای فرد بیمار در اتاق دربسته وجود ندارد ولی اگر سایر افراد خانواده برای ارایه خدمت وارد اتاق شوند هم بیمار و هم فرد دوم باید ماسک بزنند.
البته اگر امکان جداسازی بیمار با سایر افراد خانواده امکان‌پذیر نیست و بیمار با سایر اعضای خانواده از فضای مشترک استفاده می‌کند، پوشش ماسک، رعایت فاصله دو متر از دیگران و رعایت سایر اصول بهداشتی و شستشوی مداوم دست‌ها برای کلیه اعضای خانواده ضروری است.
حتی المقدور تنها یک نفر از اعضای خانواده مسئولیت رسیدگی و مراقبت از بیمار را برعهده بگیرد و سایر اعضای خانواده درگیر سر زدن و مراقبت از بیمار نشوند.
توصیه می‌شود که بیمار در طی دوره بیماری تنها برای کارهای ضروری از اتاق خارج شود و در این حالت نیز قبل از خروج از اتاق حتما از پوشش ماسک استفاده کند و ضمن شست‌وشو و ضدعفونی دست و صورت، لباس آلوده به ترشحات خود را تعویض کند.
نقش تغذیه سالم در روند بهبودی بیمار
مصرف غذاهای سالم و کاملا پخته شده
مصرف حجم کافی پروتئین به صورت سالم و کاملا پخته شده
مصرف بالای میوه و سبزیجات تازه
آشامیدن حجم بالای مایعات به خصوص آب‌میوه‌های طبیعی
خودداری از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های چرب
فرم شدید این بیماری با کاهش شدید وزن و اشتها همراه است و حجم قابل توجهی از بافت‌های زیرجلدی و عضلانی بیمار از بین می‌رود، بنابراین برای جبران این کمبودها، مصرف غذاهای سالم به خصوص مواد پروتئینی کم چرب و کاملا پخته شده به تسریع بهبودی و بازگشت بیمار به زندگی عادی کمک می‌کند.
ازآنجاکه بیمار کم اشتها می‌شود باید به صورت وعده‌های غذایی کم حجم و در دفعات بیشتر، کالری و انرژی مورد نیاز بیمار در طی روز تامین شود.
از آنجاکه بیماری کووید ۱۹ با تب و تعرق بالا همراه است، مصرف مایعات زیاد در قالب آب آشامیدنی، دوغ خانگی و آب میوه‌های طبیعی اکیدا توصیه می‌شود.
مصرف لبنیات سالم مانند ماست، شیر و دوغ (مخصوصا دوغ خانگی کم نمک) توصیه می‌شود، البته با محتوای کم چرب؛ چراکه در اغلب موارد بیماری با علایم گوارشی همچون تهوع، اسهال و کاهش تحمل معده همراه است و مصرف مواد غذایی چرب این علایم را تحریک و تشدید می‌کند.
مصرف دمنوش با ترکیبات سالم، مجاز و بهداشتی نیز برای کاهش علایم و عفونت‌های تنفسی بیمار موثر بوده و می‌تواند به تسکین گلودرد و از بین رفتن احتقان در بیمار کمک کند.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این رابطه عنوان کرد: تاکنون مدرکی مستند و علمی مبنی بر ضرر مصرف شیر و لبنیات در بیماران کرونایی منتشر نشده است.
وی همچنین با اشاره به مطالب مطرح شده در رابطه با تاثیر قرقره آب نمک و تاثیر آن بر بهبودی بیمار، گفت: در شرایطی که بیماری فرد با گلودرد و ترشحات چرکی پشت حلق همراه باشد، قرقره آب نمک تا حدی کمک کننده است ولی در رابطه با پیشگیری از ابتلا به کووید ۱۹ قرقره آب نمک مساله‌ای ثابت شده و علمی نیست.
تاثیر منفی استرس و اضطراب در روند بهبود بیماری
معاون آموزشی بیمارستان شهدای تجریش همچنین با تاکید بر پرهیز بیمار و خانواده‌ها از استرس و اضطراب بیش از حد و تاثیر منفی آن بر روند بهبودی فرد، عنوان کرد: نوپدید و ناشناخته بودن بیماری عامل اصلی استرس افراد است، در حالیکه باید در نظر داشته باشیم که موارد حاد و مرگ و میر ناشی از بیماری بسیار کمتر از آمار بهبودیافتگان بوده و در موارد بالایی بیماران بستری با شرایط حاد تنفسی پس از گذراندن یک دوره درمانی با وضعیت خوب و با پای خود از بیمارستان مرخص می‌شوند، بنابراین باید بدانیم که اضطراب هیچ کمکی به بیمار نمی‌کند و تنها باعث آزار و اذیت بیشتر فرد بیمار و خانواده می‌شود. علاوه بر آن تاثیر منفی استرس بر تضعیف سیستم ایمنی فرد نیز مساله‌ای شناخته شده در علم پزشکی است.
راهکار کلیدی تقویت سیستم ایمنی و تاثیر مستقیم آن بر روند بهبودی
دریافت مایعات کافی، تغذیه سالم، دور کردن اضطراب و استرس و استراحت کافی ۴ اصل مهم تقویت سیستم ایمنی افراد است که باید مدنظر قرار بگیرد.
طول دوره واگیری بیماری و بهترین زمان برای خروج از قرنطینه
دوره واگیری بیماری از شروع اولین علامت بیماری تا ۱۴ روز در نظر گرفته می‌شود، البته به بیماران توصیه می‌شود که این ۱۴ روز را در صورتی ملاک قرار دهند که در ۳ روز آخر بیماری علائمی مانند تب و سرفه‌های شدید نداشته باشند.
در برخی موارد علایم بیمار با بدن درد شروع شده و پس از چند روز سایر علایم مانند تب و سرفه ظاهر می‌شود، در این شرایط نیز زمان شروع علائم (یعنی اولین روز دوره ۱۴ روزه بیماری) باید همان اولین علامت یعنی بدن درد در نظر گرفته شود، چرا که ممکن است علائم به صورت تدریجی بروز کند. نکته مهم این است که فرد با مشاهده اولین علامت خود را قرنطینه کرده و احتیاطات لازم را رعایت کند.
بهترین زمان خروج از قرنطینه پایان دوره واگیری بیماری یعنی ۱۴ روز بعد از شروع اولین علامت است؛ مشروط بر اینکه در سه روز آخر بیمار تب نداشته باشد و شدت سرفه و تنگی نفس تا حد قابل قبولی کاهش پیدا کرده باشد. البته ممکن است سرفه بیمار تا مدتها ادامه داشته باشد که این مساله نشان دهنده فعال ماندن ویروس نیست و در این رابطه گذشت دوره ۱۴ روزه، قطع شدن تب و بهبودی قابل توجه سرفه نشان دهنده اتمام دوره واگیری بیماری است.
فاطمی در این رابطه توضیح داد: البته فرد بیمار پس از خروج از قرنطینه نیز باید همچنان اصول بهداشتی و پروتکل‌ها را رعایت کند چراکه ممکن است مجددا و در هفته‌های بعد در معرض ویروس قرار بگیرد، چراکه ابتلای مجدد یکی از موارد نگرانی پزشکان و از موارد ابهام این بیماری نوپدید است.
نکات که باید در رابطه با کودکان رعایت شود
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به رعایت نکات ضروری در ارتباط با کودکان حاضر در خانه، تصریح کرد: متاسفانه درصد ابتلا و بستری کودکان نسبت به دوره اول بیماری بیشتر شده ولی هنوز درصدی خیلی پایین‌تر از بزرگسالان را در بر می‌گیرد، البته در مورد کودکان مشکل اصلی این است که بیشتر آن‌ها ناقل بدون علامت بوده و ممکن است باعث ابتلای سایر افراد خانواده شوند، بنابراین رعایت کلیه پروتکل‌های بهداشتی در رابطه با کودکان نیز الزامی است.
نکات مهم تهویه اتاق بیمار
باز گذاشتن پنجره اتاق بیمار و چرخش مناسب هوا در فضای اتاق به تهویه مناسب آن کمک می‌کند. چرا که هرچه تعویض هوا و تهویه اتاق بیمار بیشتر باشد ماندگاری ویروس در محیط کمتر خواهد بود.
ضدعفونی روزانه فضای اتاق در صورتیکه در آن از تهویه مناسب استفاده شده باشد، ضرورتی ندارد، ولی توصیه می‌شود پس از اتمام دوره بیماری، ابتدا اتاق بیمار ضدعفونی شده و پس از آن مورد استفاده سایر اعضای خانواده قرار گیرد.
معاون آموزشی بیمارستان شهدای تجریش در خاتمه با تاکید بر ضرورت رعایت پروتکل‌های بهداشتی و سه اصل فاصله‌گذاری اجتماعی، پوشیدن ماسک و شستشوی مرتب دست‌ها به عنوان مهمترین راهکارها برای پیشگیری از شیوع بیماری، اظهار کرد: تجربه ثابت کرده هر زمان رعایت اصول بهداشتی از سوی مردم کاهش پیدا کرده، در هفته‌های بعد از آن با موج جدید افزایش مبتلایان و به دنبال آن آمار بستری و فوتی‌ها روبرو می‌شویم، این در حالیست که این بیماری ویروسی با رعایت همین چند اصل ساده قابل پیشگیری است.
ایسنا
یک متخصص بیماری‌های عفونی با تاکید بر بر ضرورت رعایت پروتکل‌های بهداشتی و سه اصل فاصله‌گذاری اجتماعی، پوشیدن ماسک و شستشوی مرتب دست‌ها به عنوان مهمترین راهکارها برای پیشگیری از شیوع بیماری کووید ۱۹، توصیه‌های لازم برای تسریع روند بهبودی بیماران کرونایی در قرنطینه خانگی را تشریح کرد.
دکتر علیرضا فاطمی - معاون آموزشی بیمارستان شهدای تجریش با اشاره به شایع‌ترین علایم بیماری کووید ۱۹ مانند تب، سرفه، بدن درد، سردرد و علائم گوارشی مانند تهوع، دل درد، دل‌پیچه و اسهال، اظهار کرد: در این فصل گرم سال اگر فردی یک یا چند مورد از این علائم را داشت باید فرض را بر بیماری کووید ۱۹ گذاشته و اقدامات درمانی مربوطه را آغاز کند، البته مهمترین موضوع در این شرایط قرنطینه کردن بیمار است.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه با اشاره به نکات مهم و قابل توجه در موضوع قرنطینه خانگی، توصیه‌های مراقبتی و تغذیه‌ای در رابطه با درمان بیماران مبتلا به کووید ۱۹ در منزل را تشریح کرد و گفت: اغلب بیماران نیازی به بستری نداشته و با دریافت توصیه‌های پزشکی می‌توانند دوره درمان را در منزل طی کنند که در این راستا رعایت برخی نکات ضروری بوده و به تسریع روند بهبودی کمک می‌کند.
علایم هشدار جهت مراجعه ضروری به پزشک:
ادامه داشتن تب تا بیش از ۳ روز
تنگی نفس و سختی تنفس
سرفه‌های همراه با خلط چرکی یا خونی
وی با تاکید بر اینکه معمولا سرفه‌ها در روزهای اول شدید و آزاردهنده است، گفت: در موارد خفیف یا سرفه بروز نمی‌کند و یا معمولا بعد از چند روز رفع می‌شود، ولی اگر شدت سرفه‌ها بالا، ادامه دار، همراه با خلط و تنگی نفس و یا همراه با تب باشد، حتماً باید به پزشک مراجعه شود.
ضرورت قرنطینه خانگی و نکات مهم آن
در هر شرایطی چه بیماری خفیف باشد و چه شدید قرنطینه بیمار ضروری است، البته در موارد شدید مراجعه به پزشک و مراکز درمانی ضروری است.
قرنطینه خانگی به معنای جداسازی فرد بیمار از دیگر اعضای خانواده و سایر افراد جامعه است، بنابراین در قرنطینه خانگی ترجیحا فرد بیمار باید در یک اتاق جداگانه استراحت کند.
در صورت امکان از سرویس بهداشتی جداگانه استفاده شود و درصورتیکه امکان استفاده از سرویس جداگانه مهیا نیست، بهتراست بعد از هر بار استفاده سرویس بهداشتی و حمام کاملا ضد عفونی شود.
درب اتاق بیمار باید بسته باشد.
نیازی به استفاده از ماسک برای فرد بیمار در اتاق دربسته وجود ندارد ولی اگر سایر افراد خانواده برای ارایه خدمت وارد اتاق شوند هم بیمار و هم فرد دوم باید ماسک بزنند.
البته اگر امکان جداسازی بیمار با سایر افراد خانواده امکان‌پذیر نیست و بیمار با سایر اعضای خانواده از فضای مشترک استفاده می‌کند، پوشش ماسک، رعایت فاصله دو متر از دیگران و رعایت سایر اصول بهداشتی و شستشوی مداوم دست‌ها برای کلیه اعضای خانواده ضروری است.
حتی المقدور تنها یک نفر از اعضای خانواده مسئولیت رسیدگی و مراقبت از بیمار را برعهده بگیرد و سایر اعضای خانواده درگیر سر زدن و مراقبت از بیمار نشوند.
توصیه می‌شود که بیمار در طی دوره بیماری تنها برای کارهای ضروری از اتاق خارج شود و در این حالت نیز قبل از خروج از اتاق حتما از پوشش ماسک استفاده کند و ضمن شست‌وشو و ضدعفونی دست و صورت، لباس آلوده به ترشحات خود را تعویض کند.
نقش تغذیه سالم در روند بهبودی بیمار
مصرف غذاهای سالم و کاملا پخته شده
مصرف حجم کافی پروتئین به صورت سالم و کاملا پخته شده
مصرف بالای میوه و سبزیجات تازه
آشامیدن حجم بالای مایعات به خصوص آب‌میوه‌های طبیعی
خودداری از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های چرب
فرم شدید این بیماری با کاهش شدید وزن و اشتها همراه است و حجم قابل توجهی از بافت‌های زیرجلدی و عضلانی بیمار از بین می‌رود، بنابراین برای جبران این کمبودها، مصرف غذاهای سالم به خصوص مواد پروتئینی کم چرب و کاملا پخته شده به تسریع بهبودی و بازگشت بیمار به زندگی عادی کمک می‌کند.
ازآنجاکه بیمار کم اشتها می‌شود باید به صورت وعده‌های غذایی کم حجم و در دفعات بیشتر، کالری و انرژی مورد نیاز بیمار در طی روز تامین شود.
از آنجاکه بیماری کووید ۱۹ با تب و تعرق بالا همراه است، مصرف مایعات زیاد در قالب آب آشامیدنی، دوغ خانگی و آب میوه‌های طبیعی اکیدا توصیه می‌شود.
مصرف لبنیات سالم مانند ماست، شیر و دوغ (مخصوصا دوغ خانگی کم نمک) توصیه می‌شود، البته با محتوای کم چرب؛ چراکه در اغلب موارد بیماری با علایم گوارشی همچون تهوع، اسهال و کاهش تحمل معده همراه است و مصرف مواد غذایی چرب این علایم را تحریک و تشدید می‌کند.
مصرف دمنوش با ترکیبات سالم، مجاز و بهداشتی نیز برای کاهش علایم و عفونت‌های تنفسی بیمار موثر بوده و می‌تواند به تسکین گلودرد و از بین رفتن احتقان در بیمار کمک کند.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این رابطه عنوان کرد: تاکنون مدرکی مستند و علمی مبنی بر ضرر مصرف شیر و لبنیات در بیماران کرونایی منتشر نشده است.
وی همچنین با اشاره به مطالب مطرح شده در رابطه با تاثیر قرقره آب نمک و تاثیر آن بر بهبودی بیمار، گفت: در شرایطی که بیماری فرد با گلودرد و ترشحات چرکی پشت حلق همراه باشد، قرقره آب نمک تا حدی کمک کننده است ولی در رابطه با پیشگیری از ابتلا به کووید ۱۹ قرقره آب نمک مساله‌ای ثابت شده و علمی نیست.
تاثیر منفی استرس و اضطراب در روند بهبود بیماری
معاون آموزشی بیمارستان شهدای تجریش همچنین با تاکید بر پرهیز بیمار و خانواده‌ها از استرس و اضطراب بیش از حد و تاثیر منفی آن بر روند بهبودی فرد، عنوان کرد: نوپدید و ناشناخته بودن بیماری عامل اصلی استرس افراد است، در حالیکه باید در نظر داشته باشیم که موارد حاد و مرگ و میر ناشی از بیماری بسیار کمتر از آمار بهبودیافتگان بوده و در موارد بالایی بیماران بستری با شرایط حاد تنفسی پس از گذراندن یک دوره درمانی با وضعیت خوب و با پای خود از بیمارستان مرخص می‌شوند، بنابراین باید بدانیم که اضطراب هیچ کمکی به بیمار نمی‌کند و تنها باعث آزار و اذیت بیشتر فرد بیمار و خانواده می‌شود. علاوه بر آن تاثیر منفی استرس بر تضعیف سیستم ایمنی فرد نیز مساله‌ای شناخته شده در علم پزشکی است.
راهکار کلیدی تقویت سیستم ایمنی و تاثیر مستقیم آن بر روند بهبودی
دریافت مایعات کافی، تغذیه سالم، دور کردن اضطراب و استرس و استراحت کافی ۴ اصل مهم تقویت سیستم ایمنی افراد است که باید مدنظر قرار بگیرد.
طول دوره واگیری بیماری و بهترین زمان برای خروج از قرنطینه
دوره واگیری بیماری از شروع اولین علامت بیماری تا ۱۴ روز در نظر گرفته می‌شود، البته به بیماران توصیه می‌شود که این ۱۴ روز را در صورتی ملاک قرار دهند که در ۳ روز آخر بیماری علائمی مانند تب و سرفه‌های شدید نداشته باشند.
در برخی موارد علایم بیمار با بدن درد شروع شده و پس از چند روز سایر علایم مانند تب و سرفه ظاهر می‌شود، در این شرایط نیز زمان شروع علائم (یعنی اولین روز دوره ۱۴ روزه بیماری) باید همان اولین علامت یعنی بدن درد در نظر گرفته شود، چرا که ممکن است علائم به صورت تدریجی بروز کند. نکته مهم این است که فرد با مشاهده اولین علامت خود را قرنطینه کرده و احتیاطات لازم را رعایت کند.
بهترین زمان خروج از قرنطینه پایان دوره واگیری بیماری یعنی ۱۴ روز بعد از شروع اولین علامت است؛ مشروط بر اینکه در سه روز آخر بیمار تب نداشته باشد و شدت سرفه و تنگی نفس تا حد قابل قبولی کاهش پیدا کرده باشد. البته ممکن است سرفه بیمار تا مدتها ادامه داشته باشد که این مساله نشان دهنده فعال ماندن ویروس نیست و در این رابطه گذشت دوره ۱۴ روزه، قطع شدن تب و بهبودی قابل توجه سرفه نشان دهنده اتمام دوره واگیری بیماری است.
فاطمی در این رابطه توضیح داد: البته فرد بیمار پس از خروج از قرنطینه نیز باید همچنان اصول بهداشتی و پروتکل‌ها را رعایت کند چراکه ممکن است مجددا و در هفته‌های بعد در معرض ویروس قرار بگیرد، چراکه ابتلای مجدد یکی از موارد نگرانی پزشکان و از موارد ابهام این بیماری نوپدید است.
نکات که باید در رابطه با کودکان رعایت شود
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به رعایت نکات ضروری در ارتباط با کودکان حاضر در خانه، تصریح کرد: متاسفانه درصد ابتلا و بستری کودکان نسبت به دوره اول بیماری بیشتر شده ولی هنوز درصدی خیلی پایین‌تر از بزرگسالان را در بر می‌گیرد، البته در مورد کودکان مشکل اصلی این است که بیشتر آن‌ها ناقل بدون علامت بوده و ممکن است باعث ابتلای سایر افراد خانواده شوند، بنابراین رعایت کلیه پروتکل‌های بهداشتی در رابطه با کودکان نیز الزامی است.
نکات مهم تهویه اتاق بیمار
باز گذاشتن پنجره اتاق بیمار و چرخش مناسب هوا در فضای اتاق به تهویه مناسب آن کمک می‌کند. چرا که هرچه تعویض هوا و تهویه اتاق بیمار بیشتر باشد ماندگاری ویروس در محیط کمتر خواهد بود.
ضدعفونی روزانه فضای اتاق در صورتیکه در آن از تهویه مناسب استفاده شده باشد، ضرورتی ندارد، ولی توصیه می‌شود پس از اتمام دوره بیماری، ابتدا اتاق بیمار ضدعفونی شده و پس از آن مورد استفاده سایر اعضای خانواده قرار گیرد.
معاون آموزشی بیمارستان شهدای تجریش در خاتمه با تاکید بر ضرورت رعایت پروتکل‌های بهداشتی و سه اصل فاصله‌گذاری اجتماعی، پوشیدن ماسک و شستشوی مرتب دست‌ها به عنوان مهمترین راهکارها برای پیشگیری از شیوع بیماری، اظهار کرد: تجربه ثابت کرده هر زمان رعایت اصول بهداشتی از سوی مردم کاهش پیدا کرده، در هفته‌های بعد از آن با موج جدید افزایش مبتلایان و به دنبال آن آمار بستری و فوتی‌ها روبرو می‌شویم، این در حالیست که این بیماری ویروسی با رعایت همین چند اصل ساده قابل پیشگیری است.
ایسنا
