روزنامه اینترنتی فراز نوشت: تقابل در شورای امنیت سازمان ملل آغاز شد. تقابلی که ممکن است به بحرانی بی‌سابقه در این شورا منجر شود. بیانیه‌های اعضا علیه اقدام آمریکا فقط چند دقیقه بعد از درخواست فعال کردن مکانیسم ماشه صادر شدند و به نظر می‌رسد حتی پیش از رسمی شدن درخواست آمریکا بیانیه‌ها آماده انتشار شده بود. اتفاقی که اهمیت این اتفاق را بیش از پیش آشکار کرد. بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه و چین تاکید کردند که با اقدام آمریکا مخالف هستند و این کشور حق استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد. آمریکا بار دیگر پس از خروج از توافق‌هسته‌ای در عرصه بین‌الملل تنها ماند و به گفته وزیرخارجه ایران مواضع دیگر اعضای شورای امنیت علیه آمریکا در تاریخ این شورا بی‌سابقه است. مخالفان درخواست آمریکا می‌گویند آخرین تلاش دیپلماتیک آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران هیچ «منطق و اساس حقوقی» ندارد. تحریم‌های تسلحیاتی ایران بیست‌وهفتم مهر ماه به پایان می‌رسد و همه تلاش‌های آمریکا دریک سال گذشته برای تمدید آن‌ها به بن‌بست رسیده است. حالا این کشور مقابل شورای امنیت سازمان ملل ایستاده است.
مخالفت آمریکا با درخواست روسیه
پس از درخواست رسمی آمریکا از شورای امنیت برای فعال کردن مکانیسم ماشه، روسیه درخواست برگزاری نشست در روز جمعه را داد. اما کمی بعد درخواست خود را پس گرفت. «سی ان ان» از قول منابع دیپلماتیک در سازمان ملل خبر داد که آمریکا با درخواست روسیه برای برگزاری نشست مخالفت کرده است. این در حالی است که معمولا درخواست‌های اعضای شورای امنیت برای برگزاری نشست با مخالفت مواجه نمی‌شود. آمریکا اما به نظر می‌رسد نمی‌خواهد بار دیگر در نشست شورای امنیت منزوی شود. اتفاقی که با نگاهی به مواضع اعضا در این باره قابل پیش‌بینی است. تروئیکای اروپایی (فرانسه، بریتانیا، آلمان) دقایقی پس از درخواست آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کردند: «موضع ما درباره کارآمدی اطلاعیه آمریکا ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ به صراحت به رئیس شورا و همه اعضای شورای امنیت ابراز شده است. بنابراین، ما نمی‌توانیم از این اقدام که با تلاش‌های فعلی ما برای حمایت از برجام سازگاری ندارد، حمایت کنیم.» در بخش دیگر این بیانیه نیز آمده: «ما با وجود چالش‌های قابل توجه ایجاد شده در اثر خروج آمریکا از برجام، به این توافق پایبند می‌مانیم. معتقدیم به مسئله فعلی عدم پایبندی ایران به تعهداتش در برجام باید از طریق گفت‌وگو میان طرف‌های برجام به روش‌های مختلف از جمله از طریق “کمیسیون مشترک برجام” و استفاده از “ساز و کار حل و فصل اختلافات” در برجام رسیدگی کرد.» پیش از این کارشناسان گفته بودند که مواضع اعضای شورای امنیت در برابر اقدام آمریکا آزمون بزرگی برای آن‌ها است. چرا که مرجعیت این شورا از سوی آمریکا به چالش کشیده شده است.
چین: مکانیسم فعال نشده است
روس‌ها نیز به سرعت به جمع محکوم‌کنندگان اقدام آمریکا پیوستند. سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه اعلام کرد که «پس از آنکه ایالات متحده از برجام خارج شد، تمام حقوقش ذیل این توافق را از دست داد. از نظر ما، آمریکا هیچ حقی برای استفاده از بندهای قطعنامه ۲۲۳۱ علیه ایران ندارد. اینکار پوچ و بی‌معنی است. ما این اقدامات آمریکا را محکوم می‌کنیم.» سخنگوی وزارت خارجه چین هم تقاضای آمریکا را «فاقد اساس حقوقی و منطق» دانست و گفت که «این چیزی جز نمایشی سیاسی که توسط آمریکا طراحی شده نیست.» چینی‌ها تاکید کردند «برجام که توسط قطعنامه ۲۲۳۱ گرامی داشته شده، از نیروی قوانین بین‌المللی برخوردار است.» همچنین سخنگوی وزارت این کشور از نامه‌ای به رییس شورای امنیت در خصوص مخالفت چین با اقدام آمریکا خبر داد و تاکید کرد به دلیل مخالفت اکثریت شورای امنیت مکانیسم ماشه فعال نشده است.
پس از مخالف کشورهای عضو برجام مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز بیانیه‌ای علیه امریکا صادر کرد. اقدامی که پازل مخالفت طرفین توافق‌هسته‌ای با آمریکا را کامل می‌کرد. «جوزف بورل» در بیانیه‌ای که فقط جملات متفاوتی نسبت به باقی اعضا داشت، نوشت: «آمریکا به‌طور یکجانبه مشارکت در برجام را در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ (۱۸ اریبهشت ۹۸) متوقف کرده و متعاقب آن در هیچ فعالیت مربوط به توافق هسته‌ای ایران شرکت نکرده است؛ بنابراین آمریکا با توجه به اینکه کشور مشارکت کننده در برجام نیست، نمی‌تواند از روند بازگشت تحریم‌های پیش‌بینی شده طبق قطعنامه ۲۲۳۱، استفاده کند.» بورل تاکید که به عنوان هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام، «هر کاری انجام خواهد داد تا این توافق‌نامه حفظ و به‌طور کامل از سوی همه طرف‌ها اجرا شود.»
ظریف: ایمان دارم که موافق خواهیم شد
ایران نیز در میان مواضع کشورها علیه آمریکا بی‌کار نماند. وزیرخارجه نامه‌ای به رییس شورای امنیت نوشت و دلایل حقوقی ایران بر اثبات غیرقانونی بودن اقدام آمریکا را برشمرد. محمدجواد ظریف متنی هم در صفحه «اینستاگرام» خود منتشر کرد و نوشت چند هفته پرکاری در وزارت خارجه در پیش است «اما ایمان دارم که موفق خواهیم شد، همه‌ی ما باهم». در آمریکا نیز مجدی تخت‌روانچی نماینده ایران در سازمان ملل در کنفرانس خبری حاضر شد و درباره اقدام آمریکا گفت: «آمریکا ارتباطی به برجام ندارد. آمریکا تلاش می‌کند با بهره‌برداری از زور، تحریم‌هایی را علیه ایران تحمیل کند که این کار غیر قابل قبول است.» او اضافه کرد که «ادله حقوقی آمریکایی‌ها بسیار سخیف بود و پیش‌بینی می‌کنم که آمریکایی‌ها شکست می‌خورند.»
مکانیسم ماشه چطور عمل می‌کند؟
«اسنپ‌بک» یا مکانیسم ماشه سازوکاری پیش‌بینی شده در برجام برای اعاده قطع‌نامه‌های پیش از توافق است. بر اساس این سازوکار یکی از طرفین توافق می‌تواند نسبت به «عدم پایبندی اساسی» طرف دیگر شکایت کند. این شکایت می‌تواند ابتدا در کمیسیون مشترک برجام برای حل اختلاف مطرح شود. پس از این نیز اگر اختلاف پابرجا بود جلسه‌ای در سطح وزیران خارجه برگزار می‌شود و اگر کشور شاکی همچنان بر نظر خود باقی بود موضوع به شورای امنیت سازمان ملل می‌رود. اما نکته اینجاست که پیشنهاد حل اختلاف در کمیسیون مشترک برجام شکل توصیه‌ای در توافق هسته‌ای دارد. به این ترتیب کشور شاکی می‌تواند موضوع مستقیم به شورای امنیت سازمان ملل ببرد تا فرآیند اتوماتیک یک ماهه بازگشت تحریم‌ها آغاز شود. آمریکا در صورت عضویت در برجام می‌توانست بدون هیچ مانعی این فرآیند را طی کند. حالا اما با اصرار بر استفاده از مکانیسم برجام، یعنی توافقی که از آن خارج شدند شورای امنیت سازمان ملل را به سمت بحران پیش می‌برد. به گفته کارشناسان روابط بین‌الملل ممکن است آمریکا بار دیگر به صورت یکجانبه قطع‌نامه‌ها علیه ایران را اعاده کند و دیگر اعضا اقدام او را به رسمیت نشناسند. اتفاقی که در تاریخ این شورا بی‌سابقه خواهد بود.
ایران بیش از ۱۳ سال است که تحت تحریم‌های تسلحیاتی است و نمی‌تواند به خرید و فروش متعارف سلاح بپردازد. این تحریم‌ها در دولت‌های نهم ودهم و در اوج بحران هسته‌ای ایران به تصویب شورای امنیت رسید. اکنون آمریکا در حالی برای تمدید تحریم‌ها تلاش می‌کند که بزرگ‌ترین صادرکننده سلاح به خاورمیانه و آسیا است. جایی که بزرگ‌ترین خریداران جنگ‌افزار در جهان یعنی عربستان، امارات متحده عربی و قطر را در خود جای داده است. اکنون باید دید که وضعیتی در انتظار ایران و شورای امنیت سازمان ملل خواهد بود.
روزنامه اینترنتی فراز نوشت: تقابل در شورای امنیت سازمان ملل آغاز شد. تقابلی که ممکن است به بحرانی بی‌سابقه در این شورا منجر شود. بیانیه‌های اعضا علیه اقدام آمریکا فقط چند دقیقه بعد از درخواست فعال کردن مکانیسم ماشه صادر شدند و به نظر می‌رسد حتی پیش از رسمی شدن درخواست آمریکا بیانیه‌ها آماده انتشار شده بود. اتفاقی که اهمیت این اتفاق را بیش از پیش آشکار کرد. بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه و چین تاکید کردند که با اقدام آمریکا مخالف هستند و این کشور حق استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد. آمریکا بار دیگر پس از خروج از توافق‌هسته‌ای در عرصه بین‌الملل تنها ماند و به گفته وزیرخارجه ایران مواضع دیگر اعضای شورای امنیت علیه آمریکا در تاریخ این شورا بی‌سابقه است. مخالفان درخواست آمریکا می‌گویند آخرین تلاش دیپلماتیک آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران هیچ «منطق و اساس حقوقی» ندارد. تحریم‌های تسلحیاتی ایران بیست‌وهفتم مهر ماه به پایان می‌رسد و همه تلاش‌های آمریکا دریک سال گذشته برای تمدید آن‌ها به بن‌بست رسیده است. حالا این کشور مقابل شورای امنیت سازمان ملل ایستاده است.
مخالفت آمریکا با درخواست روسیه
پس از درخواست رسمی آمریکا از شورای امنیت برای فعال کردن مکانیسم ماشه، روسیه درخواست برگزاری نشست در روز جمعه را داد. اما کمی بعد درخواست خود را پس گرفت. «سی ان ان» از قول منابع دیپلماتیک در سازمان ملل خبر داد که آمریکا با درخواست روسیه برای برگزاری نشست مخالفت کرده است. این در حالی است که معمولا درخواست‌های اعضای شورای امنیت برای برگزاری نشست با مخالفت مواجه نمی‌شود. آمریکا اما به نظر می‌رسد نمی‌خواهد بار دیگر در نشست شورای امنیت منزوی شود. اتفاقی که با نگاهی به مواضع اعضا در این باره قابل پیش‌بینی است. تروئیکای اروپایی (فرانسه، بریتانیا، آلمان) دقایقی پس از درخواست آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کردند: «موضع ما درباره کارآمدی اطلاعیه آمریکا ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ به صراحت به رئیس شورا و همه اعضای شورای امنیت ابراز شده است. بنابراین، ما نمی‌توانیم از این اقدام که با تلاش‌های فعلی ما برای حمایت از برجام سازگاری ندارد، حمایت کنیم.» در بخش دیگر این بیانیه نیز آمده: «ما با وجود چالش‌های قابل توجه ایجاد شده در اثر خروج آمریکا از برجام، به این توافق پایبند می‌مانیم. معتقدیم به مسئله فعلی عدم پایبندی ایران به تعهداتش در برجام باید از طریق گفت‌وگو میان طرف‌های برجام به روش‌های مختلف از جمله از طریق “کمیسیون مشترک برجام” و استفاده از “ساز و کار حل و فصل اختلافات” در برجام رسیدگی کرد.» پیش از این کارشناسان گفته بودند که مواضع اعضای شورای امنیت در برابر اقدام آمریکا آزمون بزرگی برای آن‌ها است. چرا که مرجعیت این شورا از سوی آمریکا به چالش کشیده شده است.
چین: مکانیسم فعال نشده است
روس‌ها نیز به سرعت به جمع محکوم‌کنندگان اقدام آمریکا پیوستند. سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه اعلام کرد که «پس از آنکه ایالات متحده از برجام خارج شد، تمام حقوقش ذیل این توافق را از دست داد. از نظر ما، آمریکا هیچ حقی برای استفاده از بندهای قطعنامه ۲۲۳۱ علیه ایران ندارد. اینکار پوچ و بی‌معنی است. ما این اقدامات آمریکا را محکوم می‌کنیم.» سخنگوی وزارت خارجه چین هم تقاضای آمریکا را «فاقد اساس حقوقی و منطق» دانست و گفت که «این چیزی جز نمایشی سیاسی که توسط آمریکا طراحی شده نیست.» چینی‌ها تاکید کردند «برجام که توسط قطعنامه ۲۲۳۱ گرامی داشته شده، از نیروی قوانین بین‌المللی برخوردار است.» همچنین سخنگوی وزارت این کشور از نامه‌ای به رییس شورای امنیت در خصوص مخالفت چین با اقدام آمریکا خبر داد و تاکید کرد به دلیل مخالفت اکثریت شورای امنیت مکانیسم ماشه فعال نشده است.
پس از مخالف کشورهای عضو برجام مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز بیانیه‌ای علیه امریکا صادر کرد. اقدامی که پازل مخالفت طرفین توافق‌هسته‌ای با آمریکا را کامل می‌کرد. «جوزف بورل» در بیانیه‌ای که فقط جملات متفاوتی نسبت به باقی اعضا داشت، نوشت: «آمریکا به‌طور یکجانبه مشارکت در برجام را در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ (۱۸ اریبهشت ۹۸) متوقف کرده و متعاقب آن در هیچ فعالیت مربوط به توافق هسته‌ای ایران شرکت نکرده است؛ بنابراین آمریکا با توجه به اینکه کشور مشارکت کننده در برجام نیست، نمی‌تواند از روند بازگشت تحریم‌های پیش‌بینی شده طبق قطعنامه ۲۲۳۱، استفاده کند.» بورل تاکید که به عنوان هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام، «هر کاری انجام خواهد داد تا این توافق‌نامه حفظ و به‌طور کامل از سوی همه طرف‌ها اجرا شود.»
ظریف: ایمان دارم که موافق خواهیم شد
ایران نیز در میان مواضع کشورها علیه آمریکا بی‌کار نماند. وزیرخارجه نامه‌ای به رییس شورای امنیت نوشت و دلایل حقوقی ایران بر اثبات غیرقانونی بودن اقدام آمریکا را برشمرد. محمدجواد ظریف متنی هم در صفحه «اینستاگرام» خود منتشر کرد و نوشت چند هفته پرکاری در وزارت خارجه در پیش است «اما ایمان دارم که موفق خواهیم شد، همه‌ی ما باهم». در آمریکا نیز مجدی تخت‌روانچی نماینده ایران در سازمان ملل در کنفرانس خبری حاضر شد و درباره اقدام آمریکا گفت: «آمریکا ارتباطی به برجام ندارد. آمریکا تلاش می‌کند با بهره‌برداری از زور، تحریم‌هایی را علیه ایران تحمیل کند که این کار غیر قابل قبول است.» او اضافه کرد که «ادله حقوقی آمریکایی‌ها بسیار سخیف بود و پیش‌بینی می‌کنم که آمریکایی‌ها شکست می‌خورند.»
مکانیسم ماشه چطور عمل می‌کند؟
«اسنپ‌بک» یا مکانیسم ماشه سازوکاری پیش‌بینی شده در برجام برای اعاده قطع‌نامه‌های پیش از توافق است. بر اساس این سازوکار یکی از طرفین توافق می‌تواند نسبت به «عدم پایبندی اساسی» طرف دیگر شکایت کند. این شکایت می‌تواند ابتدا در کمیسیون مشترک برجام برای حل اختلاف مطرح شود. پس از این نیز اگر اختلاف پابرجا بود جلسه‌ای در سطح وزیران خارجه برگزار می‌شود و اگر کشور شاکی همچنان بر نظر خود باقی بود موضوع به شورای امنیت سازمان ملل می‌رود. اما نکته اینجاست که پیشنهاد حل اختلاف در کمیسیون مشترک برجام شکل توصیه‌ای در توافق هسته‌ای دارد. به این ترتیب کشور شاکی می‌تواند موضوع مستقیم به شورای امنیت سازمان ملل ببرد تا فرآیند اتوماتیک یک ماهه بازگشت تحریم‌ها آغاز شود. آمریکا در صورت عضویت در برجام می‌توانست بدون هیچ مانعی این فرآیند را طی کند. حالا اما با اصرار بر استفاده از مکانیسم برجام، یعنی توافقی که از آن خارج شدند شورای امنیت سازمان ملل را به سمت بحران پیش می‌برد. به گفته کارشناسان روابط بین‌الملل ممکن است آمریکا بار دیگر به صورت یکجانبه قطع‌نامه‌ها علیه ایران را اعاده کند و دیگر اعضا اقدام او را به رسمیت نشناسند. اتفاقی که در تاریخ این شورا بی‌سابقه خواهد بود.
ایران بیش از ۱۳ سال است که تحت تحریم‌های تسلحیاتی است و نمی‌تواند به خرید و فروش متعارف سلاح بپردازد. این تحریم‌ها در دولت‌های نهم ودهم و در اوج بحران هسته‌ای ایران به تصویب شورای امنیت رسید. اکنون آمریکا در حالی برای تمدید تحریم‌ها تلاش می‌کند که بزرگ‌ترین صادرکننده سلاح به خاورمیانه و آسیا است. جایی که بزرگ‌ترین خریداران جنگ‌افزار در جهان یعنی عربستان، امارات متحده عربی و قطر را در خود جای داده است. اکنون باید دید که وضعیتی در انتظار ایران و شورای امنیت سازمان ملل خواهد بود.
