گاز دردناک؛ دلایل، درمان‌ها و پیشگیری

گاز می تواند در بخش های مختلف روده بزرگ جمع شود. موقعیت مکانی گاز می تواند موجب علائمی شود که شبیه به برخی مشکلات سلامت دیگر به نظر می رسند.گاز محصولی از گوارش سالم است. گاز زمانی تولید می شود که باکتری ها در روده بزرگ کربوهیدرات ها را تجزیه می کنند.

کارشناسان تخمین می زنند که یک فرد عادی روزانه 0.6 تا 1.8 لیتر گاز تولید می کند. زمانی که فرد بادگلو می زند یا از طریق دفع باد روده، گاز دستگاه گوارش را ترک می کند.

به گزارش "مدیکال نیوز تودی"،اگرچه گاز روده معمولا دردناک نیست، مواردی که با درد همراه هستند لزوما دلیلی برای نگرانی نیستند.

گاز دردناک چه احساسی ایجاد می کند؟

گاز دردناک می تواند همراه با کرامپ (گرفتگی عضلانی) رخ دهد. فرد ممکن است دردی مبهم یا یک سری دردهای تیز را در سینه یا شکم خود احساس کند.
همچنین، گاز می تواند همراه با موارد زیر رخ دهد:
- احساس پری در شکم
- باد شکم، انباشت گاز که به ناراحتی منجر می شود
- نفخ
- بادگلو

دلایل کوتاه مدت

از جمله عواملی که می توانند موجب گاز دردناک شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بلع بیش از حد هوا در نتیجه:
* غذا خوردن یا نوشیدن سریع
* مصرف نوشیدنی های گازدار
* نوشیدن مایعات از طریق نی
* آدامس جویدن
* مکیدن آبنبات های سفت
* استفاده از دندان مصنوعی های نامناسب
* سیگار کشیدن
- خوردن غذاهایی که می توانند موجب تولید گاز شوند از جمله:
* سبزیجات چلیپایی
* لوبیاها
* غلات کامل
* محصولات لبنی
- ترشحات پشت حلق
- یبوست
- درد یا تنش مزمن
برای افرادی که به طور مکرر با میزان زیاد گاز مواجه می شوند، پیگیری آنچه می خورند و می نوشند و زمان آنها ممکن است مفید باشد. ثبت خوراکی های مصرفی و زمان آن می تواند به تشخیص و پرهیز از غذاها و نوشیدنی هایی که موجب ناراحتی شکم می شوند، کمک کند.

دلایل بلند مدت

برای برخی افراد، گاز دردناک یک مشکل عودکننده است. این ممکن است در نتیجه هر یک از مشکلات سلامت زیر شکل بگیرد:

عدم تحمل غذایی

عدم تحمل غذایی شامل دشواری در گوارش یک جز خاص از غذا می شود. به عنوان مثال، فرد ممکن است به موارد زیر مبتلا باشد:
بیماری سلیاک: این اختلال خودایمنی موجب التهاب در روده کوچک به واسطه مصرف گلوتن مصرف می شود. این می تواند موجب جذب کمتر مواد مغذی از رژیم غذایی توسط روده کوچک شود.
عدم تحمل لاکتوز: این شامل دشواری در گوارش لاکتوز، قند موجود در بیشتر محصولات لبنی، می شود.
عدم تحمل فروکتوز غذایی: این شامل دشواری در گوارش فروکتوز، قندی موجود در بیشتر میوه ها و برخی سبزیجات، می شود.

رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک

رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک (SIBO) یک نام پزشکی برای میزان بیش از حد باکتری ها در روده کوچک است.
این شرایط می تواند به واسطه اسید معده کم یا کاهش انقباضات یا هماهنگی در روده کوچک رخ دهد.
علائم رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، اما از علائم شایع می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نفخ یا انبساط شکم
- درد یا ناراحتی شکم
- اسهال
- ضعف
- خستگی
بیماری بازگشت اسید معده به مری

بیماری بازگشت اسید معده به مری (GERD) به بازگشت منظم اسید معده به مری گفته می شود. مری لوله ای است که دهان را به معده متصل می کند.
شایع‌ترین علائم بیماری بازگشت اسید معده به مری سوزش سردل و رفلاکس اسید هستند، اما این شرایط می تواند موجب موارد زیر نیز شود:
- درد در سینه یا شکم
- نفخ
- بادگلو
- احساس گیر افتادن غذا در مری
- مزه ترش در دهان
- بوی بد دهان
- گلودرد مزمن
سندرم روده تحریک پذیر

سندرم روده تحریک پذیر شرایطی مزمن است که روده ها را تحت تاثیر قرار می دهد. کارشناسان درباره دلیل دقیق بروز آن مطمئن نیستند اما ممکن است این موارد را شامل شود:
- عبور بیش از حد سریع یا آهسته غذا از روده بزرگ
- حساسیت بیش از حد اعصاب در روده ها
- استرس
- زمینه ژنتیکی
علائم سندرم روده تحریک پذیر ممکن است پایدار بوده یا شکل گرفته و از بین بروند. دوره علائم ممکن است روزها، هفته ها یا حتی ماه ها طول بکشد و شامل موارد زیر است:
- درد یا کرامپ شکم که ممکن است بعد از دفع مدفوع رفع شود
- نفخ شکم یا تورم
- باد شکم بیش از حد
- یبوست
- اسهال
- نیاز فوری به دفع مدفوع

درمان ها

داروهای بدون نسخه می توانند به تسکین گاز دردناک کمک کنند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

آلفا-گالاکتوزیداز

آلفا-گالاکتوزیداز یک آنزیم است که بدن برای تجزیه قندهای طبیعی در لوبیاها، غلات و سبزیجات به آن نیاز دارد. فرد می تواند پیش از غذا خوردن آن را مصرف کند.

سایمتیکون

سایمتیکون دارویی است که به حرکت سریع‌تر گاز در دستگاه گوارش کمک می کند. این می تواند به تسکین نفخ و درد و ناراحتی شکم کمک کند.

لاکتاز

لاکتاز آنزیمی است که به بدن در تجزیه لاکتوز کمک می کند.
مصرف قرص های لاکتاز همراه با وعده های غذایی یا میان وعده هایی که حاوی لبنیات هستند برای افرادی که به عدم تحمل لاکتوز مبتلا هستند، ممکن است مفید باشد.
با این وجود، لاکتاز ممکن است برای کودکان زیر سه سال یا زنان باردار یا شیرده مناسب نباشد.

مراقبت خانگی و تغییرات سبک زندگی

فرد می تواند موارد زیر را برای پیشگیری یا درمان ایپزودهای گاز دردناک مد نظر قرار دهد:
ترک سیگار: سیگار کشیدن موجب بلع هوای اضافه می شود.
تغییر عادات غذا خوردن: وعده های غذایی کوچک‌تر در طول روز و آرام‌تر غذا خوردن را هدف قرار دهید. همچنین، حذف یا محدود کردن مصرف غذاها و نوشیدنی هایی که محرک تولید گاز هستند، مانند موارد زیر می تواند مفید باشد:
- لوبیاها
- لبنیات
- غذاهای سرشار از فیبر
- بروکلی و گل کلم
- غذاهایی سرشار از کربوهیدرات های دشوار برای گوارش که به نام غذاهای FODMAP شناخته می شوند
- نوشیدنی های گازدار
پیاده روی یا تحرک داشتن: فعالیت های آرام می توانند به عبور و دفع گاز از بدن کمک کند. یوگا، پیاده‌روی و حرکات کششی می توانند کمک کنند.
گرما: یک پد گرمایی یا حمام گرم می تواند به شل شدن عضلات شکم کمک کرده که به عبور و دفع راحت‌تر گاز منجر می شود.
نورادان نیز می توانند گاز دردناک را تجربه کنند. مطالعه ای در سال 2011 نشان داد که ارتباطی بین گریه بیش از حد، کولیک و سطوح بالای گاز روده در نوزادان وجود دارد.
نوزدی که گاز بیش از حد را تجربه می کند، ممکن است موارد زیر را نشان دهد:
- نق زدن
- گریه کردن
- جمع کردن پاها در شکم
- قوس دادن پشت
- مشت کردن انگشتان
همچنین، مطالعه سال 2011 نشان داد که استفاده از شیرخشک کم لاکتوز به بهبود علائم در نوزادانی که از گاز بیش از حد رنج می بردند، کمک کرده است.
برای پیشگیری از گاز دردناک در نوزدان می توانید موارد زیر را امتحان کنید:
- تغذیه کودک پیش از این که بیش از حد گرسنه شود، از این رو، وی هوای بیش از حد را به واسطه گریه نمی بلعد
- حصول اطمینان از وضعیت خوب نوزاد هنگام تغذیه برای پیشگیری از بلع هوای اضافه
- بادگلو زدن نوزادان حین و پس از تغذیه

شرایط مشابه

گاز می تواند در بخش های مختلف روده بزرگ جمع شود. موقعیت مکانی گاز می تواند موجب علائمی شود که شبیه به برخی مشکلات سلامت دیگر به نظر می رسند.
به عنوان مثال، گاز در قسمت بالا سمت راست روده بزرگ می تواند درد کیسه صفرا را تقلید کند، در شرایطی که گاز در قسمت بالا سمت چپ می تواند موجب علائمی شود که شبیه به یک حمله قلبی به نظر می رسند.
برخی شرایط نیز موجب علائمی می شوند که شبیه گاز دردناک به نظر می رسند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
چسبندگی شکم: این ساختارهای زخم مانند اغلب پس از عمل جراحی شکل می گیرند. آنها می توانند موجب درد و نفخ شده و ممکن است به درمان تخصصی نیاز داشته باشند.
فتق شکمی: این شرایط به واسطه یک نقطه ضعف در دیواره شکم رخ می دهد که عضله یا چربی ممکن است از آن بیرون بزنند. این می تواند موجب نفخ و درد شده و ممکن است به عمل جراحی برای ترمیم نیاز داشته باشد.
سرطان روده بزرگ: شکم درد مداوم و کرامپ ها می توانند علائمی از سرطان روده بزرگ باشند.
سرطان تخمدان: شکم درد و نفخ می توانند نشانه هایی از سرطان تخمدان باشند. اگر علائم هر روز و برای چند هفته ادامه داشتند به پزشک مراجعه کنید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم

این که گاز گاهی اوقات موجب ناراحتی یا درد شود، عادی است که به طور معمول خودبخود یا با درمان های خانگی بهبود می یابد.
اما گاز دردناک شدید یا پایدار ممکن است نشانه ای از یک مشکل پزشکی زمینه ای باشد.
همچنین اگر گاز دردناک با موارد زیر همراهی می شود به پزشک مراجعه کنید:
- دشواری در غذا خوردن
- تغییرات در عادات دفع مدفوع
- خون در ادرار یا مدفوع
- کاهش وزن بی دلیل
- خستگی
- ظهور هر گونه علائم جدید

 عصر ایران