تفاوتی ندارد که فردی در خیابان هدف متلک یا لمس ناخواسته قرار می‌گیرد یا در محل کار خود توسط مقام بالاتر خود برای برقراری رابطه در جهت حفظ شغل تحت فشار گذاشته می‌شود یا مورد تعرض و تجاوز قرار می‌گیرد؛ تمام این رفتارها در گستره خشونت جنسی قرار می‌گیرند.
درست در اکتبر ۲۰۱۷ بود که به ناگهان جنبشی لرزه به هالیوود انداخت که در نهایت به افشاگری زنان بسیاری علیه مردان هالیوود انجامید. این رسوایی‌ها با تهیه کننده معروف هالیوودی هاروی واینستاین و افشاگری علیه او آغاز شد و تعداد قربانیان او در مدت کوتاهی به بیش از ۸۰ نفر رسید و در نهایت سبب شد تا او در سن ۶۵ سالگی از هالیوود کنار گذاشته شود.
اما حالا بعد از گذشت سه سال از این جنبش، موجی از این افشاگری‌ها در ایران به راه افتاده است که با افشاگری علیه تعرضات یک دانشجوی سابق دانشگاه تهران آغاز شد و هشتگ نام او به سرعت در توییتر ترند شد. داغ شدن حرف از تجاوز باعث شد تا قربانیان تعرضات جنسی جسارت صحبت درباره وقایعی را که بر آنها گذشته است، پیدا کنند و روایت‌های خود را بازگو کنند. در کنار اسامی اشخاص گمنام، اسم افراد هنرمند و معروف نیز در این میان به چشم می‌خورد.
از سوت و متلک خیابانی تا تجاوز
تفاوتی ندارد که فردی در خیابان هدف متلک یا لمس ناخواسته قرار می‌گیرد یا در محل کار خود توسط مقام بالاتر خود برای برقراری رابطه در جهت حفظ شغل تحت فشار گذاشته می‌شود یا مورد تجاوز کامل قرار می‌گیرد؛ تمام این رفتارها در گستره خشونت جنسی قرار می‌گیرند.
سوء استفاده جنسی، تعرض جنسی، آزار و اذیت جنسی و حتی تجاوز جنسی همه در یک طیف اند اما هر اصطلاح به چه معنی است؟
خشونت جنسی طیف گسترده‌ای از رفتارها را در برمی‌گیرد و ممکن است شامل مواردی مانند استفاده از دروغ، فشار، توهین، تحقیر و تهدید برای اجبار به اعمال جنسی است که می‌تواند شامل متلک انداختن و سوت زدن تا ارسال تصاویر ناپسند و... باشد.
صحبت که از سوءاستفاده جنسی می‌شود، گستره رفتارها اندکی محدودتر می‌شود و این رفتارها از لمس ناخواسته تا وادار کردن فرد به لمس کردن جنسی فرد متجاوز، وادار کردن قربانی به نگاه کردن به قسمت‌های جنسی بدن را شامل می‌شود؛ به همین ترتیب تعرض جنسی می‌تواند از لمس کردن و بوسه اجباری گرفته تا فشار آوردن به فردی برای برقراری رابطه جنسی را شامل شود.
فرهنگ تجاوز جنسی و سرزنش قربانی
فرهنگ تجاوز محیطی است که تجاوز در آن رایج است و در آن خشونت جنسی در رسانه‌ها و فرهنگ عامه عادی می‌شود. فرهنگ تجاوز به عنف، تحقیر زنان، الفاظ نادرست و... جامعه‌ای را می‌سازد که به حقوق و امنیت زنان بی اعتنایی کند.
سرزنش کردن و مقصر دانستن قربانی، شوخی‌های صریح و بی‌پروای جنسی، تحمل آزار و اذیت جنسی، تصویر خشونت جنسی در تلوزیون و سینما، بررسی کردن دقیق لباس و پوشش قربانی، تعریف مردانگی به عنوان موجودی مسلط و پرخاشگر جنسی و زن به عکس و ... همه از نمونه رفتارهایی هستند که از این فرهنگ تجاوز نشات می‌گیرند.
به گفته روانشناسان، فرضیه جهان عادلانه از بزرگ‌ترین عوامل ایجاد فرهنگ سرزنش قربانی است. در این فرضیه، اتفاقات بد برای آدم‌های خوب رخ نمی‌دهد و در واقع مردم سزاوار آنچه که برایشان رخ می‌دهد، هستند. این میل به منصفانه دیدن جهان باعث می‌شود که مردم تصور کنند کنترل سرنوشت و اتفاقات خوب و بد را در دست دارند.
در نتیجه از دلایلی که مردم یک قربانی را مقصر می‌دانند، این است که دوست دارند از یک رویداد ناخوشایند فاصله بگیرند و از این طریق تصور کنند که نسبت به رخ دادن آن واقعه برای خودشان مصون هستند یا با برچسب زدن به قربانی او را متفاوت از خود ببینند. یعنی به طور مثال تصور کنند اگر به دوست یا اقوام من تعرض شد به این دلیل بود که این لباس خاص را پوشیده بود و اگر من این کار را انجام ندهم در امان خواهم بود.
این نگرش خطرناک است چون از طرفی قربانی را به حاشیه می‌برد و شرایط را برای او سخت‌تر از قبل می‌کند و از طرفی گزارش تعرض به پلیس و نهادهای بالاتر را برای رسیدگی و جلوگیری از وقوع مجدد سخت‌تر می‌کند و این اجازه را به متجاوز می‌دهد تا بدون ترس از اینکه مجازاتی در انتظارش باشد، رفتارش را ادامه بدهد؛ اگر فرد بداند که شما یا جامعه او را مقصر می‌دانید، برای حرف زدن احساس امنیت نخواهد کرد و چرخه سکوت ادامه پیدا می‌کند.
با قربانی تجاوز چگونه برخورد کنیم؟
قرار گرفتن در معرض خشونت جنسی قربانی را در معرض خطر طیفی وسیع از مسائل سلامت از جمله احتمال بارداری، بیماری‌های مقاربتی، HIV و ... مواجه می‌کند؛ در نتیجه ضروری است که فرد نسبت به این مسائل آزمایش‌های لازم را انجام و داروهایی که ممکن است به آنها نیاز داشته باشد، دریافت کند.
کار سختی است که بخواهیم تصور کنیم یکی از دوستان، خانواده یا عزیزانمان به ما بگوید که قربانی تجاوز جنسی شده است؛ احتمالا در این مواقع حتی نمی‌دانید باید چه بگویید یا چه رفتاری داشته باشید؛ اما مهم است بدانید که افشای این اطلاعات برای این فرد کار راحتی نبوده چرا که آنها ممکن است احساس شرمندگی کنند، یا نگران باشند که حرفشان را باور نکنید یا آنها را مقصر بدانید. هر گونه سؤال یا تحقیق درباره اتفاق را به متخصصان واگذار کنید و بدانید که وظیفه شما حمایت از این شخص است.
گاهی اوقات پشتیبانی به معنای حمایت از فرد برای مراجعه به پلیس و تنظیم شکایت یا اقدامات مشابه است اما اغلب گوش دادن بهترین روش برای حمایت از یک نجات یافته از تجاوز است؛ سعی کنید به طور دائم به آنها یادآوری کنید که مقصر نیستند و شما کنارشان هستید تا به هر روشی که می‌توانید حمایت‌شان کنید.
از قضاوت خودداری کنید. تجاوز جنسی اتفاق کوچکی نیست و به این سادگی‌ها هم اثرش از روح و روان فرد پاک نمی‌شود؛ پس سعی کنید از ارائه راهکار و سوال جواب‌های مبنی بر اینکه آنها را از تقلا با این مسئله درآورد، خودداری کرده و درک کنید. ممکن است مدت‌ها بگذرد و همچنان درد و آسیب موضوع برای قربانی باقی مانده باشد. تلاش کنید در طولانی مدت هم به فرد یاداوری کنید که به او اهمیت می‌دهید و کنارش هستید.
اگر فکر می‌کنید شخص قصد خودکشی دارد، علائم هشدار دهنده را بیاموزید و سعی کنید از متخصصان سلامت روان در این باره کمک بگیرید.
چطور با فرهنگ تجاوز مقابله کنیم؟
در دنیایی که تقصیر به گردن قربانیان انداخته می‌شود و افراد علاوه بر به دوش کشیدن بار سنگین واقعه‌ای که برای آنان رخ داده است باید دائما در حال اثبات و شنیدن سرزنش‌هایی از طرف دیگران باشند که تقصیر را بر گردن آنها می‌گذارد، یا در جامعه‌ای که فرهنگ تجاوز چنان تبدیل به موضوعی بدیهی شده که انگار به راحتی هر رفتاری از سمت زنان مجوز تعرض را برای برخی صادر می‌کند، لازم است تلاش کنیم به نوبه خود در برابر این فرهنگ بایستیم. سال گذشته سازمان ملل مطلبی در همین رابطه منتشر کرد که در آن راهکارهایی برای از بین بردن فرهنگ تجاوز ارائه کرده بود.
ایجاد رضایت جنسی، یک اصل اساسی: رضایت آزادانه در هر زمان ضروری است. به جای شنیدن «نه»، از «بله» مشتاقانه از طرفین درگیر اطمینان پیدا کنیم. فرهنگ رضایت مشتاقانه را در زندگیتان دنبال کنید و درباره آن حرف بزنید.
علت‌های واقعی را پیدا کنیم: فرهنگ تجاوز زمانی ادامه پیدا می‌کند که زنان را کم ارزش‌تر از مردان ببینیم و خشونت و تسلط را به عنوان نشانه‌های«مردانگی» و«قوی بودن» بپذیریم. وقتی صحبت از خشونت جنسی می‌شود، هوشیار بودن قربانی، لباس و تمایلات جنسی او کاملا بی‌معنی و بی‌ربط می‌شوند. در عوض باید با این باور که مردان و پسران از طریق خشونت قدرت به دست می‌آورند مقابله کنیم و مفهوم درخواست برای رابطه جنسی به عنوان یک حق فردی را زیر سوال ببریم و مردانگی را بازتعریف کنیم.
قربانی را سرزنش نکنیم: از آنجایی که زبان رابطه عمیقی با فرهنگ دارد، ممکن است فراموش کنیم که کلمات و عباراتی که هر روز استفاده می‌کنیم واقعیت ما را شکل می‌دهند. اعتقادات مربوط به تجاوز جنسی در زبان ما جا باز کرده‌اند. ممکن است بگوییم: «او مانند یک آدم بدکاره لباس پوشیده بود» یا «او دلش می‌خواست». اینکه یک زن چه پوشیده، مست است یا هوشیار و در فلان زمان در کدام مکان بوده است، هیچ‌کدام دلایل قانع‌کننده‌ای برای تجاوز به او نیستند.
نقش سیاست چیست: سیاست‌ها و رویکردهایی داشته باشیم و به هیچ عنوان آزارو اذیت جنسی در مکانی که در آن زندگی، کار یا تحصیل می‌کنیم تحمل نکنیم. رهبران باید سیاست‌هایی داشته باشند و به هیچ عنوان خشونت جنسی را تحمل نکنند و هر روز بر این موضع تاکید کنند. مجرمان باید بدانند که این رفتارها توسط ما و جامعه تحمل نمی‌شود و مجازات رفتار خود را خواهند دید.
دانش خود را بالا ببریم: فرهنگ تجاوز در طول زمان و شرایط گوناگون اشکال مختلفی به خود می‌گیرد. مهم این است که بدانیم تجاوز صرفا در حمله یک مرد به زن که شب‌هنگام به تنهایی قدم می‌زند خلاصه نمی‌شود. به عنوان مثال، فرهنگ تجاوز جنسی شامل طیف گسترده‌ای از اقدامات مضر است که استقلال و حقوق زنان و دختران را نقض می‌کند. مانند کودک همسری یا ختنه کردن دختران و زنان. درست است که بسیاری از افراد تجاوز را اشتباه می‌دانند، اما خشونت و آزار از طریق واژه‌ها، زبان، کنش و ناکنش امری معمولی تلقی می‌شود و ما را در فرهنگ تجاوز غرق می‌کند. دانستن تاریخ تجاوز مورد دیگری است که به ما کمک می‌کند تا بدانیم تجاوز همواره در تاریخ برای تخریب جایگاه زنان و نسل کشی استفاده شده است.
تجاوز مختص گروه خاصی نیست: فرهنگ تجاوز بدون در نظر گرفتن هویت جنسی، وضعیت اقتصادی، نژاد، مذهب یا سن همه ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. از بین بردن آن به معنای کنار گذاشتن تعاریف محدودکننده جنسیتی و جنسی است که تعاریف خود اشخاص را محدود می‌کند. برخی از خصوصیات مانند گرایش جنسی، ناتوانی جسمانی، قومیت و دیگر عوامل آسیب‌پذیری زنان در برابر خشونت را افزایش می‌دهد.
قربانیان را بشنویم: به تجربیات و روایات قربانیان گوش دهیم و همدردی کنیم و داستان‌های بازماندگان تجاوزات جنسی را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنیم. یادمان باشد که شوخی کردن با این موضوع تنها به این کار مشروعیت می‌دهد و قبحش را می‌ریزد و باعث می‌شود قربانیان سخت تر از قبل بتوانند درباره آن صحبت کنند.
آموزش نسل آینده برعهده ماست: این وظیفه ما است که الهام‌بخش آینده باشیم. کلیشه‌های جنسیتی و ایده‌آل‌های خشونت‌آمیز را که کودکان در رسانه‌ها، خیابان‌ها و مدرسه با آن روبه‌رو می‌شوند، به چالش بکشید. اجازه دهید فرزندانتان بدانند خانواده شما یک فضای امن برای آنها است تا بتوانند خودشان را به همان شکلی که هستند ابراز کنند. انتخاب‌های آنان را تایید کنید و اهمیت رضایت را در سنین جوانی به آنها آموزش دهید.
سکوت را بشکنیم: با خانواده و دوستان خود در مورد چگونگی همکاری مشترک برای پایان دادن به تجاوز جنسی در جامعه خود صحبت کنید. چه صحبت درباره تعریف مردانگی باشد، چه جمع‌آوری کمک‌های مالی برای سازمان‌های حقوق زنان و چه پیوستن به اعتراضات علیه سیاست‌هایی که تجاوز جنسی را تایید می‌کند. همه این عوامل ما را مجبور می‌کنند که علیه فرهنگ تجاوز متحد شویم.
خبرآنلاین
