ابن‌سینا، دانشمند بزرگ طب ایرانی در كتاب «قانون در طب» می‌نویسد «از معالجات بسیار خوب و نجات‌دهنده بیماران، تقویت حالات روحی آنهاست كه این موضوع نشان‌دهنده اهمیت فوق‌العاده توجه به حالات روانی در حفظ سلامت و درمان بیماران است.
با توجه به این‌كه این روزها با همه‌گیری ویروس كرونا نه‌تنها پرستاران و مبتلایان به كووید-19 كه همه آحاد مردم درجاتی از حالات غم و اندوه، نگرانی و استرس، ترس، خشم و... را تجربه می‌كنند، با دكتر زهرا سربازحسینی، پزشك متخصص طب سنتی درخصوص مهم‌ترین حالات روحی و تدابیر مقابله و مواجهه با آن گفت‌وگو كرده‌ایم.
حالات روحی یا اعراض نفسانی در طب‌سنتی یكی از شش اصل سبك زندگی در حفظ سلامت است و شامل شش دسته كلی شادی و لذت، خشم، غم و اندوه، ترس، هَمّ و خجالت، یا نگرانی است. اینها اغلب اثر سریع و عمیق داشته و اولین نشانه‌های آن با تغییر سریع حالت چهره بروز می‌یابد.
این حالت‌ها تاثیر عمیقی بر بدن دارند و گاهی این تغییرات، تدریجی و آرام و گاهی شدید و ناگهانی است. مثلا غم در حالت عادی تاثیر تدریجی دارد. اما خشم اغلب تغییری شدید و ناگهانی ایجاد می‌كند.
چگونه خشم را كنترل كنیم؟
خشم، بدن را گرم می‌كند و گرمای ایجادشده از آن بیش از سایر حالت‌های روحی است و به‌خصوص برای گرم‌مزاجان می‌تواند آسیب‌رسان باشد.چنانچه خشم ادامه‌دار شود می‌تواند بدن را به سمت سردی مزاج و ضعف ببرد. جالب است بدانید خشم اگر به‌جا و به اندازه باشد برای سردمزاجان باعث گرم شدن بدن و افزایش جریان خون می‌شود و انرژی آنها را تقویت می‌كند.
در این مواقع هم‌صحبتی با دوستان، گوش‌دادن به نغمه‌های طبیعی مانند صدای آبشار یا دریا و رفع عامل خشم می‌تواند موثر باشد. از دیدگاه طب‌سنتی افرادی كه مستعد طغیان هستند باید از مصرف ادویه‌های تند مانند زنجبیل، فلفل، خردل و غذاهای گرم مثل سیر، پیاز، عسل، خرما، مغزهای آجیلی، نوشیدنی‌های گرم مثل چای و قهوه، بی‌خوابی طولانی‌مدت و شب‌زنده‌داری پرهیز كنند.
برای فروكش‌كردن خشم، مصرف خوراكی‌هایی با مزاج سرد مانند كاهو، كدو، گشنیز، ماءالشعیر طبی، شربت‌های خنك، سكنجبین، گلاب، جلاب (گلاب و زعفران) و لیمو مناسب است. همچنین بوییدن عطرهای ملایم و خنك مانند عطر گیاه بنفشه، صندل و گلاب توصیه می‌شود.
با غم و اندوه و ترس چه كنیم؟
این احساسات می‌تواند باعث سردی و خشكی و ضعف و گاهی باعث لاغری و گاهی باعث ریزه‌خواری و چاقی شده و رنگ پوست را زرد یا تیره كرده و شادابی را از بین ببرد. ترس بیشتر از غم سبب سرد شدن بدن می‌شود. جالب است بدانید این احساسات به مقدار كم به‌خصوص برای افراد گرم و تر می‌تواند كمك‌كننده باشد و بدن را به اعتدال نزدیك كند.
برای رفع این حالات، امیدواری، آوازهای بلند، مجالس دلگشا، خواندن و شنیدن افسانه‌ها و داستان‌ها، ورزش دسته‌جمعی و قدم زدن در طبیعت گزینه‌های موثری است. برای رفع ترس نیز همنشینی با افراد شجاع و شنیدن حكایت‌ها و دیدن فیلم‌هایی كه شجاعت افراد را نشان می‌دهد كمك‌كننده خواهد بود.
افراد دچار این حالات باید از مصرف بیش از حد عدس، بادمجان، كلم‌خام، گوشت گاو و گوساله، پنیرهای كهنه و شور، غذاهای بیش از حد سرخ‌شده، ادویه‌های تند و ترشی‌ها بپرهیزند.شربت به‌لیمو، باد رنجبویه، جلاب و بوییدن گلاب و همچنین سحرخیزی، خوابیدن قبل از نیمه‌شب و ورزش معتدل به‌خصوص به‌صورت دسته‌جمعی توصیه می‌شود.
هَمّ و خجالت«هَمّ »
حالتی از غم است كه البته امید به اصلاح عامل ناراحتی وجود دارد.به همین دلیل مانند غم، بدن را سرد نمی‌كند و اگر امیدواری زیاد شود باعث رفع علائم ناشی از غم می‌شود. هَمّ باعث فراموش‌كردن مشكلات و بیماری‌ها شده و در صورت نبود آن بدن دچار كندی و بی‌انگیزگی می‌شود.خجالت نیز حالتی روانی است كه اگر طولانی شود باعث سردی شده و ضعف كمی ایجاد می‌كند. برای رفع آن می‌توان از تدابیر ترس استفاده كرد و همچنین از مشاوره‌های تخصصی كمك گرفت.
دوش اكسیژن بگیرید!
توصیه‌هایی وجود دارد كه می‌تواند به حفظ سلامت روان كمك كرده و در همه حالت‌های روحی، فرد را به تعادل نزدیك و در تغییرات روانی اثر شدید و ماندگاری در بدن باقی گذارد. تنفس‌های عمیق یكی از این دستورات بوده و به «دوش اكسیژن» معروف است و اگر هر یك تا دو ساعت انجام شود به رفع تغییرات ناگوار روحی كمك زیادی می‌كند.
برای این كار روی صندلی بنشینید و پنج مرتبه تنفس عمیق انجام دهید. این‌گونه كه ابتدا نفس را به آرامی از راه بینی داخل كنید، چهار شماره نفس را داخل سینه نگه داشته و سپس به آرامی تمام هوای ریه را از راه دهان خارج كنید. سپس دو ثانیه مكث و مجددا تكرار كنید. یكی دیگر از توصیه‌های طب سنتی برای رفع این حالات باغبانی كردن و ارتباط با طبیعت و عناصر چهارگانه خاك، آب، آتش و هواست.
این كار باعث ایجاد تعادل در بدن و دور شدن ازفكر و خیال‌های ناراحت‌كننده و كاهش استرس‌ها می‌شود و تلاش و انتظار برای رویش، باعث افزایش صبوری فرد شده و به برقراری آرامش كمك می‌كند.با توجه به شرایط زندگی فعلی می‌توان از گلدان‌های آپارتمانی برای رسیدن به این هدف كمك گرفت.
همچنین گِل‌بازی و آب‌بازی برای كاهش استرس و عدم تمركز در كودكانی كه از اختلال عدم تمركز بیش‌فعالی (ADHD) رنج می‌برند كمك‌كننده خواهد بود. جالب است بدانید شادی متعادل مزاج را گرم‌وتر كرده و موجب تقویت بدن، افزایش وزن، روشن و شاداب شدن رنگ چهره، دفع مواد زائد از بدن و رفع بیماری‌ها می‌شود.
روزنامه جام جم
