۱۶ سپتامبر هر سال روز جهانی لایه ازن است؛ لایه‌ای که با جذب پرتو فرابنفش خورشید موجب ادامه زندگی روی کره زمین می‌شود و نابودی آن به منزله نابودی حیات انسان‌ها است.
کارشناس تحقیقات دفتر حفاظت از لایه ازن سازمان حفاظت محیط زیست درباره اهمیت لایه ازن و ضرورت حفاظت از آن گفت: لایه ازن به اندازه اکسیژنی که تنفس می‌کنیم، مهم است چراکه مولکول‌های ازن که خود تشکیل یافته از سه اتم اکسیژن و در ارتفاع ۱۸ تا ۵۰ کیلومتری از سطح زمین در لایه استراتوسفر پراکنده هستند می‌توانند اشعه فرابنفش خورشید را جذب کنند و مانع از رسیدن بیش از حد آن به سطح زمین، اقیانوس‌ها، جنگل‌ها شوند.
شفیع موسوی در گفت و گو با ایسنا ادامه داد: پرتوهای فرابنفش خورشید آسیب‌های جدی به بدن، پوست و حیات انسان می‌رساند بنابراین اگر لایه ازن وجود نداشت، نظام حیات روی سیاره زمین نیز شکل نمی‌گرفت. با وجود اینکه لایه ازن از اهمیت بالایی برخوردار است انسان‌ها با تولیدات مواد مصنوعی در مکانیسم های طبیعی لایه‌های بالایی جو اختلالاتی ایجاد کرده اند که منجربه تصمیمات جهانی و بین‌المللی برای حفاظت از لایه ازن شده است.
وی یکی از مهم‌ترین آثار مخرب تخریب و ایجاد حفره در لایه ازن را افزایش سرطان پوست میان انسان‌ها برشمرد و گفت: در یک دوره ای تعداد مبتلایان به سرطان پوست به‌ویژه در کشورهایی مانند استرالیا که در مجاورت حفره ایجاد شده در لایه ازن قرار داشتند به شدت افزایش پیدا کرد همچنین تخریب لایه ازن و تابش پرتو فرابنفش خورشید می‌تواند باعث ابتلا به آب مروارید چشمی، سرکوب «دی ان ای» (DNA)، از بین رفتن مواد غذایی دریایی از جمله «فیتوپلانکتون‌ها» و جنگل‌ها و کاهش کیفیت محصولات تولیدی انسان‌ها شود.
موسوی ضمن بیان اینکه لایه ازن نقش مهمی در حیات کره زمین دارد، گفت: پس از اینکه نقش مهم و حیاتی لایه ازن توسط دانشمندان مشخص و به همگان اعلام شد انسان‌ها توانستند با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای این لایه را مورد بررسی قرار دهند و متوجه کاهش ضخامت لایه ازن در لایه استراتوسفری (دومین لایه بزرگ اتمسفر) شدند.
پس از آن کشورهای توسعه یافته با تاکید بر ضرورت حفاظت از لایه ازن به‌دلیل نقش حیاتی و مهم آن بر اکوسیستم‌های سیاره زمین «پروتکل کنوانسیون وین برای محافظت از لایهٔ ازن» در سال ۱۹۸۵ میلادی و «پروتکل مونرآل» را در سال ۱۹۸۷ میلادی را به منظور کاهش استفاده از گازهای مخرب لایه ازن تدوین کردند و به امضا رساندند و اکنون معاهده مونترآل در تمامی کشورهای روی کره زمین یعنی تمام ۱۹۷ کشور عضو سازمان ملل متحد به تصویب رسیده است.
وی ادامه داد: روند کاهش استفاده از گازهای مخرب لایه ازن شامل گازهای «کلروفلوئوروکربن‌ها» (CFC)، «هالون‌ها»، «تترا کلورید کربن» و «متیل بروماید» در دنیا تا حدودی موفقیت آمیز بوده و تقریبا قریب به اتفاق این گازهای مخرب لایه ازن در ۹۹ درصد کشورهای دنیا حذف شده است.
ایران سال ۲۰۱۰ CFC ها را حذف کرد
این کارشناس تحقیقات دفتر حفاظت از لایه ازن سازمان حفاظت محیط زیست درباره برنامه‌ها و راهکارهای حفاظت از لایه ازن و کاهش استفاده از گازهای مخرب لایه ازن توضیح داد و گفت: سیاستگذاریهای بین المللی در جهت حفاظت از لایه ازن، کشورها را به دو دسته در حال توسعه و توسعه یافته تقسیم کرده است و روند اقدامات کشورها بسته به اینکه در کدام یک از این طبقات قرار بگیرند، متفاوت است.
موسوی خاطرنشان کرد: ایران جزو کشورهای در حال توسعه است و تاکنون موفق شده‌ایم استفاده از برخی گازهای مخرب لایه ازن مانند «کلروفلوئوروکربن‌ها» (CFC) از جمله گازهای R-۱۱ و R-۱۲ را تا اول ژانویه ۲۰۱۰ میلادی در کشور حذف کنیم همچنین مراجع بین‌المللی اذعان می کنند که ایران یکی از موفق‌ترین کشورها در پیاده‌سازی سیاستگذاریهای پروتکل مونترآل بوده و توانسته است حتی پیش از زمان‌بندی‌های تعیین شده استفاده از گازهای مخرب لایه ازن را حذف کند.
وی ادامه داد: پس از حذف استفاده از گازهای مخرب لایه ازن در ایران برخی از صنایع کشور به سراغ استفاده از گازهای جایگزینی رفتند که مخرب لایه ازن نباشد یا کمتر از گازهای پیشین مخرب لایه ازن باشد اما با مطرح شدن مساله گرمایش جهانی مشخص شده است که برخی از این گازهای جایگزین با وجود اینکه مخرب لایه ازن نیستند یا به میزان کمتری باعث تخریب لایه ازن می‌شوند اما دارای اثرات گلخانه‌ای شدیدی هستند که باعث گرم شدن سطح کره زمین می‌شوند.
گازهای جایگزین CFC اثرات گلخانه‌ای شدیدی دارند و باید به‌تدریج حذف شوند
این کارشناس تحقیقات دفتر حفاظت از لایه ازن سازمان حفاظت محیط زیست ضمن بیان اینکه اکنون کاهش روند گرمایش زمین یکی از محورهای مهم فعالیت‌های بشر به‌منظور حفظ اقلیم سیاره زمین برای نسل‌های آینده است، گفت: سیاست‌های جدید دفتر حفاظت از لایه ازن (نام ملی شده پروتکل مونترآل در ایران) براساس «اصلاحیه کیگالی» پروتکل مونترآل مبنی بر حذف تدریجی استفاده از گازهایی با اثرات گلخانه‌ای شدید تا سال ۲۰۳۰ میلادی است که در یک دوره‌ای جایگزین گازهای مخرب لایه ازن شده بودند مانند «هیدروفلوروکربن‌ها» (HCFC) از جمله گازهای مبرد « R-۲۲» و «R-۱۴۱b » است که در یخچال‌های صنعتی و سیستم‌های تهویه مطبوع استفاده می‌شوند و جایگزین آن‌ها با گازهای طبیعی است.
وی اضافه کرد: پیش‌بینی می‌شود تصویب اصلاحیه کیگالی در کشورهای مختلف و حذف گازهای مخرب لایه ازن و دارای اثرات گلخانه‌ای تا ۰.۴ درجه سانتیگراد از افزایش دمای کره زمین تا سال ۲۱۰۰ جلوگیری می‌کند. از این رو دفتر حفاظت از لایه ازن براساس این معاهدات به اصول محیط زیستی پروتکل مونترال پایبند است و به برنامه‌ها و سیاست‌هایی که با اهداف توسعه کشور نیز تناقضی ندارند، عمل می‌کند.
این کارشناس تحقیقات دفتر حفاظت از لایه ازن درباره گازهای جایگزین جدید تاکید کرد: اکنون مساله جایگزین گازهایی که اثرات گلخانه‌ای شدیدی دارند، مطرح است و صنایع به سمت استفاده از مبردها و گازهای طبیعی حرکت می‌کنند که در بستر طبیعت وجود دارند.
این گازها و مبردهای محیط زیستی در چرخه مصرف قرار می‌گیرند و به محیط بازگردانده می‌شوند اما استفاده از آن‌ها ملاحظاتی دارد که افرادی که به‌صورت مستقیم با این‌گازها کار می‌کنند باید آن را رعایت کنند چراکه برخی از این گازها سمی و برخی اشتعال‌پذیر هستند مانند گاز جایگرین برای یخچال‌ها (R-۶۰۰) که یک گاز محیط زیستی اما اشتعال پذیر است بنابراین لازم است تکنسین‌ها و افرادی که با یخچال کار می‌کنند، مراقب باشند.موسوی در پایان صحبت‌های خود گفت: اکنون صنعت و بشر به سمت استفاده از گازهای طبیعی در حرکت است و گازهای مصنوعی در حال خارج شدن از چرخه مصرف هستند.
ایسنا
