سرویس تاریخ «انتخاب»؛ شنبه چهاردهم مهر ۱۳۵۸ دکتر مصطفی چمران وزیر وقت دفاع دولت موقت طی گفت‌وگویی با خبرگزاری پارس چگونگی پاکسازی در ارتش را بیان کرد. چمران در این مصاحبه اعلام کرد که سه اصل عمده، حاکم و ناظر بر کار پاکسازی در ارتش خواهد بود. او این سه اصل را اعتقاد به استقلال و تمامیت ارضی ایران، اعتقاد به انقلاب اسلامی ایران و رهبر آن امام خمینی و حاکمیت دولت بر موسسات دانست. مشروح سخنان دکتر چمران در این مصاحبه را که همان
روز در روزنامه کیهان منتشر شد، در پی می‌خوانید:
به طور کلی این ارتش زاییده دولت طاغوت است و روابط و ضوابطی که در سال‌های گذشته بر آن سیطره داشته از نظر انقلاب اسلامی ایران قابل قبول نیست و بنابراین یک تغییرات کیفی در نظام ارتش به وجود خواهد آمد و از نظر افراد و به طرز تفکر و خط‌مشی آن‌ها نیز پاک‌سازی‌هایی خواهد شد.
در برخورد با مشکل افسران و درجه‌داران سابق دیدی فلسفی و انسانی وجود دارد به عبارت دیگر ما یک انسان مجبور را به محکمه نخواهیم کشاند و جریمه نخواهیم کرد بلکه هرکسی را به نسبت اختیار و اراده‌ای که داشته است مسئول می‌شناسیم و ما خوب می‌دانیم که در شرایط رژیم طاغوتی گذشته و با توجه به محیط و جو مسلط بر اجتماع افراد را در یک خط مشی فکری و سیاسی یکنواخت قرار می‌دادند و چنان شست‌وشوی مغزی می‌دادند که او بدون آن‌که اراده و تصمیمی داشته باشد کار‌هایی را انجام می‌داد بنابراین عمل یک چنین فردی عمل جبری به شمار می‌رفت و به همین علت این نوع افراد [را]به‌خصوص در کادر‌های طبقه پایین نباید مسئول دانست و محاکمه آن‌ها یا جزای آن‌ها غیرعادلانه به نظر می‌رسد و همچنین عده زیادی هستند که از بعضی جهات از پاکسازی وحشت دارند و می‌پندارند که این پاکسازی روی عادات و روش‌های سنتی و حتی روابط شخصی و خانوادگی دور خواهد زد در حالی که چنین نیست و ما به هیچ وجه در انجام این امر مهم به امور فرعی نمی‌پردازیم و تکیه نخواهیم کرد. ملاک اساسی در پاکسازی، فداکاری و وفاداری به انقلاب اسلامی و دولت فعلی ایران است یعنی حساب می‌کنیم که یک عنصر در حال حاضر تا چه اندازه به این رژیم و به این نظام وفادار و پای‌بند است اگر خدای ناکرده به این نظام و به این رژیم اعتقاد و ایمانی نداشته باشد کنار گذاشته خواهد شد صرف‌نظر از این در معیار‌های نوین سه اصل عمده حاکم و ناظر بر کار پاکسازی خواهد بود:
اول اعتقاد به استقلال و تمامیت ارضی ایران و فداکاری تا آخرین قطره خون در پاسداری از انقلاب ایران از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب است یعنی کسانی که به استقلال و تمامیت ارضی ایران ملتزم نباشند مسلما جزو پاکسازی قرار خواهند گرفت. ما انتظار داریم یک افسر یا یک سرباز این‌ها را به عنوان اولین وظیفه ملی و هدف خود قرار دهد.
دوم اعتقاد به انقلاب اسلامی ایران و رهبر آن امام خمینی است؛ بنابراین کسانی که از نظر فکری و ایدئولوژی احیانا به این انقلاب ایمان و اعتقاد ندارند و به مصداق «لااکراه فی الدین» بر آن‌ها فشار نخواهیم آورد که حتما از عقاید و افکار ما اطاعت بکنند، ولی ما معتقدیم که این حکومت یک حکومت اسلامی است و کسی که می‌خواهد با آن همکاری کند باید قلبا به ایدئولوژی‌های آن اعتقاد داشته باشد و به خود حق می‌دهیم که اگر کسی به این ایدئولوژی اعتقاد نداشته باشد از او محترمانه بخواهیم در جای دیگر و در محل دیگری کار بکند و این موسسه را رها نماید.
معیار اساسی سوم ما حاکمیت دولت بر موسسات آن است که ارتش هم یکی از آن‌ها است یعنی کسانی که در ارتش خدمت می‌کنند باید به فرماندهی ارتش و قوانین ارتش و حاکمیت دولت ملتزم باشند. اگر کسی بخواهد با هرج و مرج و تخریب اساس حاکمیت دولت، فرماهدی و سازمان ارتش را به هم بزند از نظر ما ضدانقلاب است و بنابراین به موجب همین معیار‌ها مشمول پاکسازی قرار می‌گیرد.
اما در حال حاضر کسانی که به این سه اصل اعتقاد داشته و بر اساس آن کار بکنند نزد ما محترم‌اند چه ما به وجود آن‌ها احتیاج داریم و گذشته‌های آن‌ها و یا رفتار اخلاق و سلوک خانوادگی شخصی ایشان چندان مورد نظر ما نیست.
سپاه پاسداران
سپاه پاسداران وارد ارتش نخواهد شد و فلسفه وجودی سپاه پاسداران پیوسته این بوده است که استقلال خود را از ارتش حفظ کند و در حال حاضر نیز زیر نظر شورای انقلاب اداره می‌شود و بنابراین در آینده نیز خط مشی مستقل خواهد داشت.
سیاست تاکتیکی ارتش
ما معتقدیم در آینده همه ملت ایران باید سربازان انقلاب باشند و در موقع لزوم اسلحه به دوش بکشند و با دشمنان خارجی و توطئه‌گران داخلی مبارزه کنند و ارتش نیز به صورت یک کادر متخصص تکنیکی‌تر مدرنیزه درخواهد آمد به این معنا که افراد عادی که در مدت چند ماه تعلمیات نظامی را فرا می‌گیرند به هیچ وجه قادر نخواهند بود اسلحه سنگین و هواپیما و توپخانه سنگین و مسلسل‌های بزرگ و راکت‌ها و ... را به کار بیندازند. برای استفاده از این تکنولوژی جدید احتیاج به متخصص است و بنابراین ارتش ما کادر‌هایی را در خود جمع خواهد کرد که مجموعه این متخصصین خواهند بود و یا این دستگاه و یا این ایدئلوژی را به کار خواهند انداخت، ولی در نهایت سربازانش را همه ملت تشکیل خواهند داد. ما سعی می‌کنیم برنامه‌هایی بگذاریم که مثل سپاه پاسدران و مانند آن همه مردم تعلیمات نظامی ببینند و در موقع لزوم مسلح شوند و به عنوان سرباز دوش به دوش ارتش در مقابل توطئه‌های داخلی و خارجی بجنگند.
مدرنیزه کردن ارتش
همان‌طور که گفتم اگر افراد ارتش و سربازان همه آحاد ملت به شمار بیایند ارتش محل یک کادر متخصص مدرنیزه شده، دارای تکنولوژی بسیار قوی خواهد بود و بنابراین سعی خواهیم کرد در سطح بین‌المللی یا منطقه از نظر علمی و تکنولوژی سطح ارتش خودمان را بالاتر از دیگران ببریم و یا اقلا آن را در حدود متوسط دیگران نگاه بداریم و آحاد ملت سربازان عادی چنین ارتشی را تشکیل بدهند.
روابط با غرب به لحاظ تسلیحاتی و مستشاری
ما در سابق می‌دانیم که غرب سعی می‌کرد ایران را وابسته به خود بکند و در حالی که ما به تاکید مستقیم باید استقلال سیاسی – اقتصادی و نظامی خود را از شرق و غرب حفظ کنیم و بنابراین از نظر اسلحه و مستشار هنگامی با غرب وارد مذاکره خواهیم شد که هیچ شرط یا شروطی را بر ما تحمیل نکند. ما اسلحه از آن‌ها می‌خریم به عنوان تجارت و تا آن‌جا که آن‌ها از نظر تجارتی حاضرند اسلحه‌هایی را به ما بدهند ما هم می‌پذیریم، اما اگر بخواهند شرایطی از نظر سیاسی به ما تحمیل کنند نخواهیم پذیرفت و در حال حاضر نیز دولت آمریکا که مقدار زیادی از اسلحه‌های ما از آن خریداری شده حاضر نیست قسمت‌های زیادی از لوازم الکترونیکی را به ما بدهند و ایران نیز قادر نخواهد بود در این شرایط آن‌ها را دریافت کند.
در مورد مستشاران، در سابق سیاست آن‌ها همیشه بر این بوده است که کار‌های حسابی و اساسی به دست مستشاران خارجی انجام گیرد تا ایرانی محتاج خارجی باشد، اما خوشبختانه مهندسین وافسران و درجه‌داران شریف، باهوش و با ذکاوت ایران تا حدود بسیار زیادی از تکنیک‌ها و تکنولوژی‌های نظامی را آموخته‌اند و متخصصین ما قادرند این‌ها را به سهولت انجام دهند و سعی ما نیز بر همین است که در آینده ایران به هیچ مستشار خارجی احتیاج نداشته باشد و اگر در حال حاضر به طور موقت از مستشاری دعوت بکنیم و یا این‌که به مستشاری احتیاج داشته باشیم فقط برای کار تعلیماتی چند نفر از تکنسین‌های ایرانی خواهد بود آن هم برای آن‌که هرچه زودتر از خارجی بی‌نیاز گردیم و ما کلا معتقدیم بهتر است تکنیک‌های بسیار سنگین و پیچیده‌ای را که موجب می‌شود به مستشار خارجی نیاز پیدا کنیم نپذیریم و با تکنیک‌های سهل‌تری که متخصصین ایرانی قادر به عمل بر روی آن‌ها هستند کار کنیم.
زیربنای ارتش
همان‌طور که گفتم ارتش ما در سابق یک ارتش طاغوتی بوده و برای ایجاد این کادر و سیستم ده‌ها سال کار کرده‌اند و اینک ما مجبوریم تغییراتی در آن بدهیم تا با توجه به انقلاب اسلامی ایران قابل توجیه باشد در بررسی این مسئله به چهار موضوع تکیه داریم: اول یک زیربنای فکری و فلسفی برای ارتش، دوم یک هدف برای ارتش، سوم اسلوب و چهارم نتیجه خواهد بود و مقایسه‌ای که به عمل خواهیم آورد بین ارتشی که در سابق وجود داشته و ارتشی که می‌خواهیم به وجود بیاوریم.
از نظر زیربنای فکری و فلسفیِ ارتش در سابق می‌توان گفت که بر پایه پرستش طاغوت بنا شده بود، همه چیز بر محور شاه دور می‌زد و همه راه‌ها به آن نقطه منتهی می‌شد در سیستم جدید می‌خواهیم ارتشی بسازیم که بر پایه فلسفی پرستش خدای یگانه استوار است و به کلی با زیربنای پرستش فردی یا شخصی فرق می‌کند.
دوم هدف: در نظام طاغوتی گذشته هدف ارتش نگاهبانی از مزایا و امتیازات یک طبقه خاصی و به‌خصوص شخص طاغوت بوده در مقابل هر پدیده دیگری، در واقع حمایت از حکومت استبدادی همان طاغوت و دفاع از منافع استعماری دولت‌های بیگانه، دفاع از پیمان‌هایی نظیر پیمان سنتو که وابسته به استعمار بوده و خلاصه پیاده کردن دکترین غرب در کشور ما و تبدیل این کشور به پایگاهی برای استعمار غرب در خاورمیانه بوده است در حالی که هدف ارتش جدید برای حراست از نظام آینده، دفاع از مکتب توحیدی اسلام و پاسدارای از انقلاب اسلامی ایران و دفاع از استقلال کشور و تمامیت ارضی آن است.
بر از بین بردن اختلافات طبقاتی در ارتش تاکید داریم و امتیازات بین افسران و درجه‌داران از میان خواهد رفت.
سرویس تاریخ «انتخاب»؛ شنبه چهاردهم مهر ۱۳۵۸ دکتر مصطفی چمران وزیر وقت دفاع دولت موقت طی گفت‌وگویی با خبرگزاری پارس چگونگی پاکسازی در ارتش را بیان کرد. چمران در این مصاحبه اعلام کرد که سه اصل عمده، حاکم و ناظر بر کار پاکسازی در ارتش خواهد بود. او این سه اصل را اعتقاد به استقلال و تمامیت ارضی ایران، اعتقاد به انقلاب اسلامی ایران و رهبر آن امام خمینی و حاکمیت دولت بر موسسات دانست. مشروح سخنان دکتر چمران در این مصاحبه را که همان
روز در روزنامه کیهان منتشر شد، در پی می‌خوانید:
به طور کلی این ارتش زاییده دولت طاغوت است و روابط و ضوابطی که در سال‌های گذشته بر آن سیطره داشته از نظر انقلاب اسلامی ایران قابل قبول نیست و بنابراین یک تغییرات کیفی در نظام ارتش به وجود خواهد آمد و از نظر افراد و به طرز تفکر و خط‌مشی آن‌ها نیز پاک‌سازی‌هایی خواهد شد.
در برخورد با مشکل افسران و درجه‌داران سابق دیدی فلسفی و انسانی وجود دارد به عبارت دیگر ما یک انسان مجبور را به محکمه نخواهیم کشاند و جریمه نخواهیم کرد بلکه هرکسی را به نسبت اختیار و اراده‌ای که داشته است مسئول می‌شناسیم و ما خوب می‌دانیم که در شرایط رژیم طاغوتی گذشته و با توجه به محیط و جو مسلط بر اجتماع افراد را در یک خط مشی فکری و سیاسی یکنواخت قرار می‌دادند و چنان شست‌وشوی مغزی می‌دادند که او بدون آن‌که اراده و تصمیمی داشته باشد کار‌هایی را انجام می‌داد بنابراین عمل یک چنین فردی عمل جبری به شمار می‌رفت و به همین علت این نوع افراد [را]به‌خصوص در کادر‌های طبقه پایین نباید مسئول دانست و محاکمه آن‌ها یا جزای آن‌ها غیرعادلانه به نظر می‌رسد و همچنین عده زیادی هستند که از بعضی جهات از پاکسازی وحشت دارند و می‌پندارند که این پاکسازی روی عادات و روش‌های سنتی و حتی روابط شخصی و خانوادگی دور خواهد زد در حالی که چنین نیست و ما به هیچ وجه در انجام این امر مهم به امور فرعی نمی‌پردازیم و تکیه نخواهیم کرد. ملاک اساسی در پاکسازی، فداکاری و وفاداری به انقلاب اسلامی و دولت فعلی ایران است یعنی حساب می‌کنیم که یک عنصر در حال حاضر تا چه اندازه به این رژیم و به این نظام وفادار و پای‌بند است اگر خدای ناکرده به این نظام و به این رژیم اعتقاد و ایمانی نداشته باشد کنار گذاشته خواهد شد صرف‌نظر از این در معیار‌های نوین سه اصل عمده حاکم و ناظر بر کار پاکسازی خواهد بود:
اول اعتقاد به استقلال و تمامیت ارضی ایران و فداکاری تا آخرین قطره خون در پاسداری از انقلاب ایران از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب است یعنی کسانی که به استقلال و تمامیت ارضی ایران ملتزم نباشند مسلما جزو پاکسازی قرار خواهند گرفت. ما انتظار داریم یک افسر یا یک سرباز این‌ها را به عنوان اولین وظیفه ملی و هدف خود قرار دهد.
دوم اعتقاد به انقلاب اسلامی ایران و رهبر آن امام خمینی است؛ بنابراین کسانی که از نظر فکری و ایدئولوژی احیانا به این انقلاب ایمان و اعتقاد ندارند و به مصداق «لااکراه فی الدین» بر آن‌ها فشار نخواهیم آورد که حتما از عقاید و افکار ما اطاعت بکنند، ولی ما معتقدیم که این حکومت یک حکومت اسلامی است و کسی که می‌خواهد با آن همکاری کند باید قلبا به ایدئولوژی‌های آن اعتقاد داشته باشد و به خود حق می‌دهیم که اگر کسی به این ایدئولوژی اعتقاد نداشته باشد از او محترمانه بخواهیم در جای دیگر و در محل دیگری کار بکند و این موسسه را رها نماید.
معیار اساسی سوم ما حاکمیت دولت بر موسسات آن است که ارتش هم یکی از آن‌ها است یعنی کسانی که در ارتش خدمت می‌کنند باید به فرماندهی ارتش و قوانین ارتش و حاکمیت دولت ملتزم باشند. اگر کسی بخواهد با هرج و مرج و تخریب اساس حاکمیت دولت، فرماهدی و سازمان ارتش را به هم بزند از نظر ما ضدانقلاب است و بنابراین به موجب همین معیار‌ها مشمول پاکسازی قرار می‌گیرد.
اما در حال حاضر کسانی که به این سه اصل اعتقاد داشته و بر اساس آن کار بکنند نزد ما محترم‌اند چه ما به وجود آن‌ها احتیاج داریم و گذشته‌های آن‌ها و یا رفتار اخلاق و سلوک خانوادگی شخصی ایشان چندان مورد نظر ما نیست.
سپاه پاسداران
سپاه پاسداران وارد ارتش نخواهد شد و فلسفه وجودی سپاه پاسداران پیوسته این بوده است که استقلال خود را از ارتش حفظ کند و در حال حاضر نیز زیر نظر شورای انقلاب اداره می‌شود و بنابراین در آینده نیز خط مشی مستقل خواهد داشت.
سیاست تاکتیکی ارتش
ما معتقدیم در آینده همه ملت ایران باید سربازان انقلاب باشند و در موقع لزوم اسلحه به دوش بکشند و با دشمنان خارجی و توطئه‌گران داخلی مبارزه کنند و ارتش نیز به صورت یک کادر متخصص تکنیکی‌تر مدرنیزه درخواهد آمد به این معنا که افراد عادی که در مدت چند ماه تعلمیات نظامی را فرا می‌گیرند به هیچ وجه قادر نخواهند بود اسلحه سنگین و هواپیما و توپخانه سنگین و مسلسل‌های بزرگ و راکت‌ها و ... را به کار بیندازند. برای استفاده از این تکنولوژی جدید احتیاج به متخصص است و بنابراین ارتش ما کادر‌هایی را در خود جمع خواهد کرد که مجموعه این متخصصین خواهند بود و یا این دستگاه و یا این ایدئلوژی را به کار خواهند انداخت، ولی در نهایت سربازانش را همه ملت تشکیل خواهند داد. ما سعی می‌کنیم برنامه‌هایی بگذاریم که مثل سپاه پاسدران و مانند آن همه مردم تعلیمات نظامی ببینند و در موقع لزوم مسلح شوند و به عنوان سرباز دوش به دوش ارتش در مقابل توطئه‌های داخلی و خارجی بجنگند.
مدرنیزه کردن ارتش
همان‌طور که گفتم اگر افراد ارتش و سربازان همه آحاد ملت به شمار بیایند ارتش محل یک کادر متخصص مدرنیزه شده، دارای تکنولوژی بسیار قوی خواهد بود و بنابراین سعی خواهیم کرد در سطح بین‌المللی یا منطقه از نظر علمی و تکنولوژی سطح ارتش خودمان را بالاتر از دیگران ببریم و یا اقلا آن را در حدود متوسط دیگران نگاه بداریم و آحاد ملت سربازان عادی چنین ارتشی را تشکیل بدهند.
روابط با غرب به لحاظ تسلیحاتی و مستشاری
ما در سابق می‌دانیم که غرب سعی می‌کرد ایران را وابسته به خود بکند و در حالی که ما به تاکید مستقیم باید استقلال سیاسی – اقتصادی و نظامی خود را از شرق و غرب حفظ کنیم و بنابراین از نظر اسلحه و مستشار هنگامی با غرب وارد مذاکره خواهیم شد که هیچ شرط یا شروطی را بر ما تحمیل نکند. ما اسلحه از آن‌ها می‌خریم به عنوان تجارت و تا آن‌جا که آن‌ها از نظر تجارتی حاضرند اسلحه‌هایی را به ما بدهند ما هم می‌پذیریم، اما اگر بخواهند شرایطی از نظر سیاسی به ما تحمیل کنند نخواهیم پذیرفت و در حال حاضر نیز دولت آمریکا که مقدار زیادی از اسلحه‌های ما از آن خریداری شده حاضر نیست قسمت‌های زیادی از لوازم الکترونیکی را به ما بدهند و ایران نیز قادر نخواهد بود در این شرایط آن‌ها را دریافت کند.
در مورد مستشاران، در سابق سیاست آن‌ها همیشه بر این بوده است که کار‌های حسابی و اساسی به دست مستشاران خارجی انجام گیرد تا ایرانی محتاج خارجی باشد، اما خوشبختانه مهندسین وافسران و درجه‌داران شریف، باهوش و با ذکاوت ایران تا حدود بسیار زیادی از تکنیک‌ها و تکنولوژی‌های نظامی را آموخته‌اند و متخصصین ما قادرند این‌ها را به سهولت انجام دهند و سعی ما نیز بر همین است که در آینده ایران به هیچ مستشار خارجی احتیاج نداشته باشد و اگر در حال حاضر به طور موقت از مستشاری دعوت بکنیم و یا این‌که به مستشاری احتیاج داشته باشیم فقط برای کار تعلیماتی چند نفر از تکنسین‌های ایرانی خواهد بود آن هم برای آن‌که هرچه زودتر از خارجی بی‌نیاز گردیم و ما کلا معتقدیم بهتر است تکنیک‌های بسیار سنگین و پیچیده‌ای را که موجب می‌شود به مستشار خارجی نیاز پیدا کنیم نپذیریم و با تکنیک‌های سهل‌تری که متخصصین ایرانی قادر به عمل بر روی آن‌ها هستند کار کنیم.
زیربنای ارتش
همان‌طور که گفتم ارتش ما در سابق یک ارتش طاغوتی بوده و برای ایجاد این کادر و سیستم ده‌ها سال کار کرده‌اند و اینک ما مجبوریم تغییراتی در آن بدهیم تا با توجه به انقلاب اسلامی ایران قابل توجیه باشد در بررسی این مسئله به چهار موضوع تکیه داریم: اول یک زیربنای فکری و فلسفی برای ارتش، دوم یک هدف برای ارتش، سوم اسلوب و چهارم نتیجه خواهد بود و مقایسه‌ای که به عمل خواهیم آورد بین ارتشی که در سابق وجود داشته و ارتشی که می‌خواهیم به وجود بیاوریم.
از نظر زیربنای فکری و فلسفیِ ارتش در سابق می‌توان گفت که بر پایه پرستش طاغوت بنا شده بود، همه چیز بر محور شاه دور می‌زد و همه راه‌ها به آن نقطه منتهی می‌شد در سیستم جدید می‌خواهیم ارتشی بسازیم که بر پایه فلسفی پرستش خدای یگانه استوار است و به کلی با زیربنای پرستش فردی یا شخصی فرق می‌کند.
دوم هدف: در نظام طاغوتی گذشته هدف ارتش نگاهبانی از مزایا و امتیازات یک طبقه خاصی و به‌خصوص شخص طاغوت بوده در مقابل هر پدیده دیگری، در واقع حمایت از حکومت استبدادی همان طاغوت و دفاع از منافع استعماری دولت‌های بیگانه، دفاع از پیمان‌هایی نظیر پیمان سنتو که وابسته به استعمار بوده و خلاصه پیاده کردن دکترین غرب در کشور ما و تبدیل این کشور به پایگاهی برای استعمار غرب در خاورمیانه بوده است در حالی که هدف ارتش جدید برای حراست از نظام آینده، دفاع از مکتب توحیدی اسلام و پاسدارای از انقلاب اسلامی ایران و دفاع از استقلال کشور و تمامیت ارضی آن است.
بر از بین بردن اختلافات طبقاتی در ارتش تاکید داریم و امتیازات بین افسران و درجه‌داران از میان خواهد رفت.
