طناب؛ نخستين وسيله خودكشي در ايران

اعتماد نوشت:  «8 درصد خودكشي ها به شكل مسموميت دارويي و 8/6 درصد نيز با استفاده از سلاح گرم صورت مي گيرد كه با توجه به تحقيقات اين مساله عمدتا در استان هاي غرب كشور اتفاق مي افتد.» «شيوه حلق آويزي در بين استان هاي آذربايجان شرقي، غربي، استان مركزي و همدان بيشترين فراواني را دارد و استفاده از سلاح گرم در اقدام به خودكشي بيشتر در استان آذربايجان غربي، كهگيلويه و بويراحمد و كردستان رايج است.» 7/12 درصد از زناني كه خودكشي كرده اند، در سن كمتر از 18 سال قرار داشتند و اين رقم در مردان كمتر از 18 سال برابر با 6/5 درصد بوده است، اين مساله نشان مي دهد خانم هاي در سنين كمتر، بيشتر در معرض خطر براي اقدام به خودكشي قرار دارند

    54 درصد شيوه هاي خودكشي در كشور به روش حلق آويزي صورت مي گيرد و اين در حالي است كه سازمان پزشكي قانوني در تحقيقي كه به بررسي روش هاي خودكشي پرداخته شيوه هاي خودكشي در هر استان كشور را مورد تجزيه و تحليل قرار داده است.

    اسفندماه سال گذشته از معدود دفعاتي بود كه سازمان پزشكي قانوني به عنوان يك سازمان دولتي آماري از مرگ هاي مشكوك به خودكشي در كشور اعلام كرد. اين آمارها براساس پژوهشي كه درباره مرگ هاي مشكوك به خودكشي، ارجاعي به مراكز پزشكي قانوني از زمستان 88 تا پاييز 89 صورت گرفته بود، به دست آمد. معاون مركز تحقيقات پزشكي قانوني نتايج بررسي ها را در همايش سراسري خودكشي اعلام كرد و گفت: «بر اساس اين بررسي ها، تهران با 434 نفر و استان سمنان با 20 نفر به ترتيب بيشترين و كمترين فراواني خودكشي را دارند.»
    اين پژوهش منتشر شد تا خودكشي به عنوان يكي از مشكلات اجتماعي و سلامت روان مورد توجه بيشتري قرار گيرد و روش هاي تازه تري براي كاهش مرگ هاي مربوط به خودكشي مطرح شود. سعدالله مرادي، پژوهشگر اين تحقيق پيشنهادي را ارائه كرد و در سخنراني خود گفت: «با توجه به بالابودن نرخ خودكشي در برخي استان ها نگاه منطقه يي به اين موضوع براي شناسايي دلايل وقوع خودكشي و تربيت متخصصان روانشناسي، روانپزشكي و اعزام آنها به اين مناطق براي شناسايي افراد در معرض خطر ضروري است.» البته حال كه مدتي از ارائه اين پژوهش گذشته است، سعدالله مرادي درباره اين سوال «اعتماد» كه آيا در اين مدت مسوولان يا مراكز مربوطه توجهي به اين پژوهش كرده يا درخواستي براي گرفتن آن يا مشاوره با كارشناسان پزشكي قانوني كرده اند، پاسخ داد: «خير، البته زماني كه اين پژوهش در همايش مطرح شد خيلي مورد توجه حاضران در همايش قرار گرفت و افرادي هم نكته ها و گفته هايي را يادداشت مي كردند، بازخورد خبر آن نيز خيلي زياد بود و در عمده سايت ها مطرح شد اما از مركز خاصي براي پيگيري موضوع مراجعه نكردند.»
    
    
    حلق آويزي 54 درصد، غرق شدگي 2 درصد
    معاونت پژوهشي سازمان پزشكي قانون پس از ارائه آمارها و نتايج اين تحقيق، جزييات بيشتري از اين پژوهش را در اختيار روزنامه اعتماد گذاشت و با ارائه روش ها و نوع ابزارهاي مورد استفاده در مجموعه آماري مرگ هاي مشكوك به خودكشي بر اين مساله كه بايد نگاه بومي و منطقه يي به اين مساله داشت، تاكيد كرد. او به ترتيب شيوه هايي كه افراد براي انجام خودكشي خود استفاده كرده اند را بيان كرد و درباره بيشترين شيوه مورد استفاده گفت: «اين تحقيق نشان مي دهد 54 درصد شيوه هاي خودكشي مربوط به حلق آويزي است.» به گفته مرادي 15 درصد خودكشي ها مربوط به خودسوزي است كه در برخي استان ها بيشتر بوده است. او در ادامه توضيح داد: «8 درصد خودكشي ها به شكل مسموميت دارويي و 8/6 درصد نيز با استفاده از سلاح گرم صورت مي گيرد كه با توجه به تحقيقات اين مساله عمدتا در استان هاي غرب كشور اتفاق مي افتد.» مرادي كمترين شيوه مورد استفاده براي خودكشي را غرق شدگي عنوان كرد و گفت: «2 درصد آمارها مربوط به خودكشي به شكل غرق شدن است كه كمترين شيوه رايج خودكشي در كشور است.» او يكي از مهم ترين شاخص هايي كه بر انجام خودكشي اثر مي گذارد را وضع فرهنگي و شرايط اقتصادي افراد مي داند. اگر به گفته او تاثير شرايط اقتصادي هنوز به صورت فراواني هاي تفكيك شده مورد بررسي قرار نگرفته است، اما وي نكته مهم براي حل اين معضل و كاهش شيوه هاي خودكشي را برنامه ريزي هاي منطقه يي دانست و گفت: «شيوه هاي خودكشي در يك استان با استان ديگر متفاوت است و بر همين اساس بايد براي هر استان برنامه ريزي هاي منطقه يي صورت بگيرد، به صورتي كه سياست هاي يك استان با استان ديگر متفاوت و مربوط به شرايط همان استان باشد.»
    
    خودكشي در استان هاي مختلف چگونه رخ داده است؟
    مرادي در ارتباط با اينكه هر كدام از انواع خودكشي در هر استان به چه شكل بوده است، توضيح داد: «شيوه حلق آويزي در بين استان هاي آذربايجان شرقي، غربي، استان مركزي و همدان بيشترين فراواني را دارد و استفاده از سلاح گرم در اقدام به خودكشي بيشتر در استان آذربايجان غربي، كهگيلويه و بويراحمد و كردستان رايج است.» به گفته اين پژوهشگر خودسوزي نيز در استان خراسان جنوبي، سيستان و بلوچستان و ايلام بيش از ديگر استان ها رايج است و بيشرين فراواني مربوط به شيوه سقوط از بلندي نيز در استان تهران، اصفهان و سمنان ديده شده است. بر همين اساس با نگاهي به انتخاب انواع روش هايي كه مورد استفاده افرادي است كه قصد خودكشي دارند و جفرافياي كه در آن زندگي مي كنند، مي توان رابطه يي را بين اين دو پيدا كرد و همان گونه كه اين پژوهش نيز نشان مي دهد، شهرهايي كه همواره به ساخت انواع ساختمان ها از كوتاه تا بلند افتخار مي كنند، در حقيقت ذهنيت افرادي كه قصد خودكشي در اين منطقه دارند را به سوي رايج ترين روش ها مي برند يا در جغرافيايي كه منطقه هاي مرزي براي ورود سلاح قرار دارد، افراد روش استفاده از سلاح هاي گرم را براي خود انتخاب مي كنند.
    به گفته مرادي اين تحقيق نشان مي دهد در دسترس بودن ابزار خودكشي در اقدام به انجام آن بسيار موثر است: «در استان ها با توجه به اينكه كدام يك از ابزار خودكشي بيشتر در دسترس افراد قرار دارد، نوعي از شيوه هاي خودكشي در آنها رايج تر است. به عنوان مثال جنگ عراق و امريكا موجب ورود بيشتر اسلحه به ايران شد و اين مساله اقدام به خودكشي با اسلحه را در بين مردم مناطقي كه در مرزهاي غربي كشور زندگي مي كردند، بيشتر كرد. مساله ديگر از اين موضوع مربوط به استفاده بيشتر از قرص برنج در استان هاي شمالي كشور در اقدام به خودكشي است، زيرا اين نوع قرص براي مردم شمال كشور با توجه به كشت برنج در منطقه بيشتر قابل دسترس است. در حقيقت اين تحقيق نشان مي دهد در مازندران، گيلان و گلستان، مسموميت با قرص برنج و در قزوين، اردبيل و قم مسموميت هاي دارويي در خودكشي ها بيشترين نقش را دارند.»
    دكتر سامان توكلي، روانپزشك نيز در گفت وگويي كه پيش از اين با «اعتماد» انجام داده بود، يكي از مهم ترين روش هاي جلوگيري و كاهش خودكشي در كشور را از دسترس خارج كردن ابزار خودكشي عنوان مي كند. او با توضيح اينكه عمده خودكشي ها در كشور تكانشي است و به صورت يك باره فرد تصميم به اين كار مي گيرد، بيان كرد: «در ايران تنها روش مقابله با خودكشي كاهش افسردگي نيست و با توجه به اينكه عمده اين رفتارها به صورت تكانشي است مي توان زماني كه ميل به خودكشي پديد آمد، امكان دسترسي به ابزاري كه مي تواند اين تصميم را عملي كند كاهش داد. اگر در آن لحظه كه فرد ميل به خودكشي دارد قرص برنج يا ديگر سموم گياهي در دسترس خود نداشته باشد ممكن است بعد از مدتي اين احساس در او از بين برود و ديگر ميل به خودكشي را در خود فراموش كند.» به گفته دكتر توكلي در بسياري از كشورهاي دنيا نيز عمدتا توصيه مي شود ابزار خودكشي را محدود كنند و به راحتي در اختيار افراد قرار ندهند. به طوري كه حتي سموم نباتي را به راحتي در اختيار كشاورزان قرار نمي دهند.
    
    زنان در سنين كمتر، بيشتر در معرض خودكشي هستند
    مرادي در ارائه اين پژوهش گفته بود از بين موارد ارجاعي مرگ هاي مشكوك به خودكشي به پزشكي قانوني 5/70درصد افراد مرد و5/29 درصد زن بوده اند و بر اين اساس ميان اقدام به خودكشي و جنسيت نيز رابطه وجود دارد. به گفته مرادي همچنين ارتباط معني داري در بين سن و جنسيت وجود دارد، به شكلي كه در اين تحقيق نشان مي دهد 7/12 درصد از زناني كه خودكشي كرده اند، در سن كمتر از 18 سال قرار داشتند و اين رقم در مردان كمتر از 18 سال برابر با 6/5 درصد بوده است، اين مساله نشان مي دهد خانم هاي در سنين كمتر، بيشتر در معرض خطر براي اقدام به خودكشي قرار دارند و اين درحالي است كه خودكشي در بين مردان سنين 30 تا 40 سال افزايش بيشتري نسبت به زنان پيدا مي كند و به رقم
    
    8/32 درصد مي رسد، درحالي كه اين رقم در زنان اين گروه سني برابر با 3/24 درصد است. اين تحقيق نشان مي دهد زنان عمدتا در سنين پايين آسيب پذيرتر هستند، درحالي كه مردان در سنين بالاي 18 سال بيشتر دست به خودكشي مي زنند.
    
    بيماري هاي روحي و رواني: مهم ترين عامل خودكشي
    اين پژوهشگر درباره اينكه چقدر مشكلات روحي و رواني پيش از مرگ در اين پژوهش مورد بررسي قرار گرفته است، توضيح داد كه اين امر تا حدودي امكان پذير بوده است و گفت: «خانواده افراد خودكشي كرده چندان تمايلي به اظهارنظر يا توضيحي درباره انگيزه هايي كه ممكن است نزديكان آنها بر پايه آن اقدام به خودكشي كرده باشند، ندارند اما براساس پرسش هايي كه تا حدودي از افراد شده و نشانه هايي كه وجود داشته عمده ترين دلايل شايع بين افرادي كه اقدام به خودكشي كرده اند، داشتن بيماري هاي رواني است و بعد از آن اختلافات خانوادگي، اعتياد و مسائل اقتصادي بيشترين عواملي است كه موجب شده افراد اقدام به خودكشي كنند.» او مانند بسياري از پزشكان و مشاوران روان درمان گرا، مراجعه بيشتر به روانپزشكي و مشاوران را يكي از راه هاي پيشگيري از چنين مسائلي مي داند و مي گويد: «متاسفانه در ايران مردم براي حل مشكلات يا بيماري هاي روحي و رواني كمتر به پزشك مراجعه مي كنند و گاه حتي رفتن به روانپزشكي يا مشاوره در كشور مانند يك تابو است، درحالي كه مراجعه به پزشكان مي تواند به كاهش آمار و مطالعه دقيق تر روي نوع بيماري يا اختلالات شخصيت در افرادي كه اقدام به اين كار مي كنند كمك يا حتي از انجام آن پيشگيري كند.»
    او معتقد است، مسائل مختلفي را مي توان در بررسي اين موضوع مورد بررسي قرار داد و خيلي از اين روش ها در اين تحقيق مورد بررسي قرار نگرفته است، به عنوان مثال طبق تحقيقاتي كه درباره خودكشي صورت مي گيرد، تغييرات فصلي نيز بر انجام اين كار اثرگذار است. به عنوان مثال تحقيقي كه در سال 2010 صورت گرفته نشان مي دهد، بيشترين خودكشي در تير و مردادماه و كمترين آنها در بهمن ماه اتفاق مي افتد. اين پژوهش نشان مي دهد، نياز به بررسي زمينه هاي خودكشي در كشور بايد بيشتر مورد توجه قرار گيرد، اين درحالي است كه با مساله اختلالات و بيماري هاي رواني در كشور بدون آگاهي از سوي مردم و مسوولان برخورد مي شود.