مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه تاکید بر این دارد که برجام باید از طریق مذاکرات مستقیم بین ایران و آمریکا به صورت دوجانبه یا در قالب گروه ۱+۵ تا قبل از خرداد ماه ۱۴۰۰ احیا شود.
قاسم محبعلی در گفتگو با «انتخاب» و در پاسخ به این پرسش که با توجه به مواضع مقامات ایران و آمریکا در قبال برجام از جمله اظهارات اخیر ظریف و بلینکن مبنی بر ضرورت پیش قدم شدن دیگری برای احیای برجام، تحولات پیش رو در برجام را چگونه ارزیابی می‌کنید، گفت: اینکه ما توقع داشته باشیم، آمریکا به یکباره به برجام برگردد، نه در برنامه‌ها و شعار‌های انتخاباتی آقای بایدن و نه در برنامه و اهداف دموکرات‌ها و نه در مواضع مشاوران دولت آقای بایدن قید شده بود. آنان اعلام کرده بودند که اگر ایران به تعهدات برجامی برگردد، آنان نیز به برجام برمی‌گردند.
مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه، افزود: این موضع‌گیری ایران و آمریکا علیه یکدیگر در قبال مساله برجام را به شوخی و مذاح می‌توان به همان مثل معروف «اول مرغ بوده یا تخم مرغ؟» تشبیه کرد و تا زمانی که اراده‌ای جدی برای حل این مساله وجود نداشته باشد، همچنان این مواضع ادامه خواهد داشت.
وی با تاکید بر اینکه ایران و آمریکا برای تعیین و تکلیف مساله برگشت به برجام و احیای آن بایستی با هم مذاکره مستقیم داشته باشند، گفت: ایران و آمریکا باید هر چه زودتر مستقیم یا در قالب ۱+۵ درباره بازگشت به برجام و احیای آن مذاکره کنند. این مذاکرات هم می‌تواند ابتدا در سطح کارشناس و سپس در مراحل جدی و اصلی به مقامات عالی ارتقا پیدا کند. مساله مهم این است که نه ایران و نه آمریکا نسبت به هم اعتمادی ندارند و هرکدام نگران آن هستند که مبادا در برجام مرتکب عقب نشینی شوند، ولی طرف مقابل پایبند نباشد و منافع آنان را در معرض تهدید قرار بدهد؛ لذا باید طرفین طی مذاکرات مستقیم این مساله را حل کنند وگرنه همچنان شاهد این روند متهم کردن یکدیگر خواهیم ماند.
محبعلی در پاسخ به این پرسش که مذاکرات مستقیم بین ایران و آمریکا چقدر محتمل خواهد بود، آن هم در شرایطی که پیشتر دولت آقای روحانی و وزیر امورخارجه ایشان متحمل به هزینه‌های زیادی به سبب مذاکرات با آمریکا شدند، تصریح کرد: اول آنکه قرار نیست فردی مثل آقای ظریف یا فرد دیگری تصمیم به مذاکره مستقیم با آمریکا بگیرد. اتفاقا این نظام جمهوری اسلامی بود که تصمیم به مذاکره مستقیم با آمریکا گرفت و مقدمات آن قبل از دولت روحانی شروع شده بود. کما اینکه تنها چند ماه بعد از شروع دولت روحانی این مذاکره و مفاد آن مشخص شد تا چنین به نظر برسد که قبل از آمدن دولت روحانی، مقدمات و حتی پیشنهادات طرفین هم مطرح شده بود.
مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه، ادامه داد: من تصور می‌کنم که ایران در شرایط کنونی چاره‌ای جز مذاکره با آمریکا ندارد، چون منافع ملی ایران اقتضا می‌کند که این مذاکره انجام شده و برجام احیا شود و تا سال ۲۰۲۳ که به اتمام می‌رسد به آن پایبند باشد. ایران حتی با ترامپ هم می‌توانست برجام را ادامه بدهد، ولی این فرصت را از دست داد و بعدا نیز ترامپ هم ترجیح به خروج از برجام داد. این در حالی است که مذاکره در دنیای امروز یک بحث و مساله لازم است و حتی دو کشور در حال جنگ نظامی هم از طریق مذاکره می‌توانند مشکلات خودشان را خاتمه بدهند.
محبعلی در پاسخ به این پرسش که ایران چطور می‌توانست با ترامپ به برجام ادامه بدهد، گفت: در دوران آقای اوباما همچنان روند مذاکرات ادامه داشت، ولی از یک مرحله‌ای به بعد ایران از ادامه مذاکرات امتناع کرد. آن هم در شرایطی که این مذاکرات می‌توانست برای ایران چه در منطقه و چه در عرصه جهانی و چه در مساله تنش زدایی با آمریکا بسیار موثر باشد. بعدتر آقای ترامپ مدعی شد که در صورت رسیدن به ریاست جمهوری، برجام را پاره خواهد کرد.
وی با بیان اینکه امتناع از مذاکره به نفع ایران نخواهد بود، گفت: ایران اگر از مذاکره امتناع کند مجبور به استمرار دوران تحریم و تحمیل مشکلات اقتصادی و معیشتی بر خودش و مردمش است و این در حالی است که آمریکا برخلاف ایران در چنین فشار و شرایطی قرار ندارد. به ویژه آنکه متحدان آمریکا در منطقه از جمله اسراییل و عربستان از امتناع آمریکا از مذاکره استقبال می‌کنند. البته در این میان هم کشورهایی، چون روسیه و چین شاید در ظاهر از مذاکره ایران و آمریکا استقبال کنند، ولی در باطن علاقه‌ای به این مذاکره نداشته و ترجیح می‌دهند که ایران را در کنار خودشان نگه دارند.
محبعلی در پاسخ به این پرسش که بازگشت احتمالی ایران و آمریکا به برجام در کوتاه مدت و قبل از انتخابات ۱۴۰۰ ممکن خواهد بود یا این مساله به دولت بعدی موکول خواهد شد، تصریح کرد: این چند ماه منتهی تا خرداد ماه بسیار مهم است. برجام یک برنامه ۸ ساله است که تا سال ۲۰۲۳ ادامه خواهد داشت و بعد از آن شورای امنیت تصمیم خواهد گرفت که در صورت پایبندی ایران به اجرای مفاد هسته‌ای، برنامه هسته‌ای ایران را به وضعیت عادی برگرداند. من تصور می‌کنم که اگر برجام تا خرداد ۱۴۰۰ احیا نشود، احتمالا باید آن را تمام شده بدانیم و منتظر یک برجام جدید باشیم که حداقل تا سال ۲۰۲۳ مطرح نخواهد شد.
