پرونده سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر در حالی بسته شد که تجربه‌های به دست آمده در متفاوت‌ترین دوره برگزاری این رویداد را می‌توان مورد بازخوانی و آسیب‌شناسی برای دوره‌های آتی قرار داد.
در طول ایام برگزاری جشنواره سی‌ونهم فیلم فجر، ۱۶ فیلم نامزد شده در بخش‌های مختلف، در جدول اکران سینمای رسانه‌ها و سینماهای مردمی قرار گرفت و رونمایی شد. شب گذشته برگزیدگان بخش‌های مختلف، سیمرغ‌های فجر سی‌ونهم را با خود به خانه بردند.
چهره روز؛ هیأت داوران جشنواره سی‌ونهم
محمد احسانی (مدیر فرهنگی) ساره بیات (بازیگر)، مرتضی پورصمدی (مدیر فیلمبرداری)، بهرام توکلی (نویسنده و کارگردان)، نیما جاویدی (نویسنده و کارگردان)، سیدجمال ساداتیان (تهیه‌کننده) و مصطفی کیایی (نویسنده و کارگردان)؛ این ترکیب متفاوت هیأت داوران یکی از متفاوت‌ترین دوره‌های جشنواره فیلم فجر است. ترکیبی که پس از معرفی از سوی محمدمهدی طباطبایی‌نژاد دبیر سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر، مورد استقبال رسانه‌ها قرار گرفتند و برخی حضور پررنگ سینماگران جوان و مستقل در آن را وجه تمایزش با هیأت های داوری دوره‌های گذشته جشنواره قلمداد کردند.
هیأت داوران جشنواره سی‌ونهم در عمل، وظیفه «هیأت انتخاب» را هم به‌صورت غیرمستقیم برعهده داشتند؛ ۱۶ فیلم به نمایش درآمده در جشنواره، محصول داوری این هیأت بود و به همین دلیل انگشت اتهام برخی منتقدان فیلم‌های راه یافته به جدول اکران و مقایسه آن با فیلم‌های بازمانده، برخلاف دوره‌های گذشته، به سمت هیأت داوران نشانه رفت.
با این همه اما اعضای هیأت داوری فجر، سکوت رسانه‌ای در پیش گرفتند تا عملکردشان در پایان راه و به استناد آرای‌شان مورد قضاوت قرار گیرد. انتشار فهرست نامزدها نقطه آغاز انتقادها از عملکرد هیأت داوری به‌واسطه نادیده گرفتن برخی چهره‌ها به‌ویژه در حوزه بازیگری بود و این انتقادها شب گذشته و با معرفی نهایی برگزیدگان، ضریب هم گرفت. نکته جالب اینکه زاویه اصلی انتقادها به این ترکیب داوران مستقل، حضور پررنگ فیلم‌های ارگانی هم در ترکیب ۱۶ فیلم راه‌یافته به جدول اکران و هم در ترکیب جوایز نهایی اعطایی از سوی آن‌ها بود!
داوری جشنواره فیلم فجر، همواره حساس و پرحاشیه بوده و امسال این حساسیت و حاشیه به‌واسطه شرایط خاص جشنواره، بیشتر از همیشه بود. هنوز داوران فجر سکوت خود را نشکسته‌اند و باید دید این ترکیب جوان، درباره نام‌های غایب در فهرست نهایی نامزدها و فرآیند اعطای جوایز به فیلم‌های قدر دیده، چه توضیحاتی ارائه خواهند کرد. آن موقع شاید بتوانیم تصویری دقیق‌تر از مفاهیمی همچون «هیأت داوران مستقل» داشته باشیم و صریح‌تر بتوانیم درباره شائبه و شایعه همیشگی «داوری تحت فشار از بیرون در فجر» قضاوت کنیم!
شاید واقعیت متفاوت از آن چیزی باشد که به نظر می‌رسد؛ احترام به سلیقه هر ترکیب از داوران، در هر دوره از جشنواره فجر، نیاز به این دست شفاف‌سازی‌ها دارد.
نکته روز؛ امیدواری‌های سینمای ایران و یک هشدار
شب گذشته هیأت داوران جشنواره سی‌ونهم در کنار اعلام برگزیدگان، بیانیه‌ای صادر کرد که برخی نکات مورد اشاره در آن در نوع خود حائز اهمیت بود؛ «تاثیر حضور کم‌رونق بخش خصوصی در سال پاندمی و در پی آن کاهش حدود ۴۰ درصدی تولیدات سینمای ایران بر کیفیت کلی فیلم‌ها، قابل پیش‌بینی بود. در این میان اما روزنه امید برایمان پروبال گرفتن عنصر تخیل در داستان‌پردازی در بخش قابل توجهی از فیلم‌ها بود، عنصری که سینمای ایران و مخاطبانش در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری به آن نیاز دارند.»
در میان فیلم‌های به نمایش درآمده در ویترین جشنواره سی‌ونهم فیلم فجر کمتر رد و نشانی از «واقع گرایی» افراطی سال‌های اخیر بود و این همان دستاوردی است که در سال سخت کرونا، نمی‌توان نادیده‌اش گرفت. بازگشت سینماگران ایرانی به دنیای «خیال» که به درستی مورد تأکید داوران فجر قرار گرفته را می‌توان از امتیازات ویژه این دوره از جشنواره فجر قلمداد کرد.
در راستای همین ویژگی هم فرضیه «تک‌ژانری» بودن سینمای ایران به چالش کشیده شده و شاهد آثاری در ژانرهای مختلف بودیم.
«سیمرغ بهترین فیلمنامه اقتباسی» هم در این دوره از جشنواره احیا شد. سهم قابل توجه فیلم‌های اقتباسی در ترکیب فیلم‌های جشنواره امسال هم از دیگر امتیازات جشنواره سی‌ونهم بود که از دید هیأت داوران نادیده نماند و به درستی مورد تأیید و تحسین قرار گرفت.
فارغ از این ویژگی‌های مثبت اما هشدار هیأت داوران درباره فضاسازی‌های خارج از عرف در فضای مجازی از سوی برخی صاحبان آثار را هم نمی‌توان نادیده گرفت. این بخش از بیانیه هیأت داوران به نظر باید به‌صورت ویژه موردتوجه فیلمسازان، مدیران سینمایی و اصحاب رسانه قرار بگیرد؛ «در تمام این روزها بر آن بودیم که فارغ از برخی فضاسازی‌های خارج از عرف رسانه‌ای در دنیای مجازی فقط و فقط با معیارهای تخصصی و کارشناسانه به قضاوت آثار بنشینیم. متاسفانه امسال فضای مجازی بیش از هر زمان دیگری به جای انعکاس نظرات واقعی منتقدان و صاحب‌نظران و مخاطبان محلی شده بود برای تبلیغات فیلم‌هایی خاص و امید است که در سال‌های آتی شاهد رقابت هر چه سالم‌تر و بی حاشیه‌تر فیلم‌ها در کنار یکدیگر باشیم.»
حاشیه روز؛ ابهامات دنباله‌دار یک سیمرغ
همزمان با تغییر و تحول در شکل برگزاری جشنواره فیلم فجر، محمدمهدی طباطبایی نژاد دبیر این رویداد در نشست خبری جشنواره خبر از تغییر روش ثبت آرای مردمی فیلم‌ها داد و عنوان کرد امسال بر خلاف سال‌های گذشته که خانه سینما متولی جمع‌آوری آرا بود، سامانه سمفا که پیش از این هم نقص‌هایی در بلیت‌فروشی داشت، مسئول انجام این امر شده است؛ نکته‌ای که در همان ابتدای اعلام این خبر واکنش‌ها را برانگیخت، تجربه سینماداران در فروش بلیت در روزهای عادی و البته همزمان با پیش‌فروش بلیت‌های این دوره از جشنواره نشان داد که این سامانه به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌هایش اساساً در پیش‌برد چنین پروژه‌ای دچار نقص‌های جدی است که در به‌روز رسانی‌های چند باره‌اش هم مرتفع نشده است.
همین هم شد. روز پنجم جشنواره گزارش‌های مردمی حکایت از این داشت که برای عده‌ای با وجود خرید بلیت، پیامک ثبت رای ارسال نمی‌شود، جشنواره فیلم فجر هم با تایید این خبر اقدام به تعویض شرکت ارسال کننده پیامک کرد.
سیمرغ پرحرف و حدیث آرای مردمی به فیلم «ابلق» رسید
ضمن اینکه این امکان فراهم شد تا رای آن دسته از افرادی که موفق به ثبت آرای خود نشده بودند، اخذ شود؛ پروسه‌ای که نخستین بذرهای تردید در درستی سیمرغ مردمی این دوره از جشنواره را کاشت.
تنها یک روز مانده به پایان جشنواره و در آخرین ساعات اخذ آرای مردمی باز هم شبه‌ای جدید سر برآورد. پیشتازی یک باره و لحظه‌ای یکی از فیلم‌ها در این رای‌ها بار دیگر در فضای مجازی خبرساز شد تا آنجا که دبیرخانه جشنواره فیلم فجر مجدداً در اطلاعیه مهر تاییدی بر این موضوع زد و عنوان کرد در طول برگزاری جشنواره حدود ۵٪ آرای ۳ فیلم، غیرصحیح بودند اما این مقدار در ساعات پایانی به رقم قابل توجهی رسید که در امتیاز نهایی، منظور نخواهند شد.
حاشیه‌ها به همین‌جا ختم نشد، روز گذشته و همزمان با اعلام برنده سیمرغ مردمی محمدحسین قاسمی تهیه‌کننده «ابلق» اعلام آمادگی برای رصد بیشتر کرد تا وجهی دیگر به اختلال به وجود آمده بدهد. این در حالی است که او پیش از بردن این سیمرغ به خانه در گفتگویی سامانه سمفا را از همان ابتدای رای‌گیری دچار اختلال و سیمرغ مردمی امسال را بی‌اعتبار خوانده بود.
محمدحسین مهدویان هم که امسال با «شیشلیک» در جایگاه سوم آرای مردمی قرار گرفت، با مواضعی تند در پستی اعتراضی و البته انتقادی سیمرغ این دوره را حاصل «افتضاح دستکاری در آرای مردمی در سه روز آخر» خواند که چیزی جز «بی‌اعتبار کردن» این مهمترین سیمرغ نداشته است.
حالا باید دید سرانجام این حرف و حدیث‌ها چه می‌شود و آیا انتشار شفاف آنچه در فرآیند رأی‌گیری مهمترین سیمرغ جشنواره فجر سی‌ونهم رقم خورده پاسخی به ابهامات در این زمینه خواهد داد؟
مهر
پرونده سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر در حالی بسته شد که تجربه‌های به دست آمده در متفاوت‌ترین دوره برگزاری این رویداد را می‌توان مورد بازخوانی و آسیب‌شناسی برای دوره‌های آتی قرار داد.
در طول ایام برگزاری جشنواره سی‌ونهم فیلم فجر، ۱۶ فیلم نامزد شده در بخش‌های مختلف، در جدول اکران سینمای رسانه‌ها و سینماهای مردمی قرار گرفت و رونمایی شد. شب گذشته برگزیدگان بخش‌های مختلف، سیمرغ‌های فجر سی‌ونهم را با خود به خانه بردند.
چهره روز؛ هیأت داوران جشنواره سی‌ونهم
محمد احسانی (مدیر فرهنگی) ساره بیات (بازیگر)، مرتضی پورصمدی (مدیر فیلمبرداری)، بهرام توکلی (نویسنده و کارگردان)، نیما جاویدی (نویسنده و کارگردان)، سیدجمال ساداتیان (تهیه‌کننده) و مصطفی کیایی (نویسنده و کارگردان)؛ این ترکیب متفاوت هیأت داوران یکی از متفاوت‌ترین دوره‌های جشنواره فیلم فجر است. ترکیبی که پس از معرفی از سوی محمدمهدی طباطبایی‌نژاد دبیر سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر، مورد استقبال رسانه‌ها قرار گرفتند و برخی حضور پررنگ سینماگران جوان و مستقل در آن را وجه تمایزش با هیأت های داوری دوره‌های گذشته جشنواره قلمداد کردند.
هیأت داوران جشنواره سی‌ونهم در عمل، وظیفه «هیأت انتخاب» را هم به‌صورت غیرمستقیم برعهده داشتند؛ ۱۶ فیلم به نمایش درآمده در جشنواره، محصول داوری این هیأت بود و به همین دلیل انگشت اتهام برخی منتقدان فیلم‌های راه یافته به جدول اکران و مقایسه آن با فیلم‌های بازمانده، برخلاف دوره‌های گذشته، به سمت هیأت داوران نشانه رفت.
با این همه اما اعضای هیأت داوری فجر، سکوت رسانه‌ای در پیش گرفتند تا عملکردشان در پایان راه و به استناد آرای‌شان مورد قضاوت قرار گیرد. انتشار فهرست نامزدها نقطه آغاز انتقادها از عملکرد هیأت داوری به‌واسطه نادیده گرفتن برخی چهره‌ها به‌ویژه در حوزه بازیگری بود و این انتقادها شب گذشته و با معرفی نهایی برگزیدگان، ضریب هم گرفت. نکته جالب اینکه زاویه اصلی انتقادها به این ترکیب داوران مستقل، حضور پررنگ فیلم‌های ارگانی هم در ترکیب ۱۶ فیلم راه‌یافته به جدول اکران و هم در ترکیب جوایز نهایی اعطایی از سوی آن‌ها بود!
داوری جشنواره فیلم فجر، همواره حساس و پرحاشیه بوده و امسال این حساسیت و حاشیه به‌واسطه شرایط خاص جشنواره، بیشتر از همیشه بود. هنوز داوران فجر سکوت خود را نشکسته‌اند و باید دید این ترکیب جوان، درباره نام‌های غایب در فهرست نهایی نامزدها و فرآیند اعطای جوایز به فیلم‌های قدر دیده، چه توضیحاتی ارائه خواهند کرد. آن موقع شاید بتوانیم تصویری دقیق‌تر از مفاهیمی همچون «هیأت داوران مستقل» داشته باشیم و صریح‌تر بتوانیم درباره شائبه و شایعه همیشگی «داوری تحت فشار از بیرون در فجر» قضاوت کنیم!
شاید واقعیت متفاوت از آن چیزی باشد که به نظر می‌رسد؛ احترام به سلیقه هر ترکیب از داوران، در هر دوره از جشنواره فجر، نیاز به این دست شفاف‌سازی‌ها دارد.
نکته روز؛ امیدواری‌های سینمای ایران و یک هشدار
شب گذشته هیأت داوران جشنواره سی‌ونهم در کنار اعلام برگزیدگان، بیانیه‌ای صادر کرد که برخی نکات مورد اشاره در آن در نوع خود حائز اهمیت بود؛ «تاثیر حضور کم‌رونق بخش خصوصی در سال پاندمی و در پی آن کاهش حدود ۴۰ درصدی تولیدات سینمای ایران بر کیفیت کلی فیلم‌ها، قابل پیش‌بینی بود. در این میان اما روزنه امید برایمان پروبال گرفتن عنصر تخیل در داستان‌پردازی در بخش قابل توجهی از فیلم‌ها بود، عنصری که سینمای ایران و مخاطبانش در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری به آن نیاز دارند.»
در میان فیلم‌های به نمایش درآمده در ویترین جشنواره سی‌ونهم فیلم فجر کمتر رد و نشانی از «واقع گرایی» افراطی سال‌های اخیر بود و این همان دستاوردی است که در سال سخت کرونا، نمی‌توان نادیده‌اش گرفت. بازگشت سینماگران ایرانی به دنیای «خیال» که به درستی مورد تأکید داوران فجر قرار گرفته را می‌توان از امتیازات ویژه این دوره از جشنواره فجر قلمداد کرد.
در راستای همین ویژگی هم فرضیه «تک‌ژانری» بودن سینمای ایران به چالش کشیده شده و شاهد آثاری در ژانرهای مختلف بودیم.
«سیمرغ بهترین فیلمنامه اقتباسی» هم در این دوره از جشنواره احیا شد. سهم قابل توجه فیلم‌های اقتباسی در ترکیب فیلم‌های جشنواره امسال هم از دیگر امتیازات جشنواره سی‌ونهم بود که از دید هیأت داوران نادیده نماند و به درستی مورد تأیید و تحسین قرار گرفت.
فارغ از این ویژگی‌های مثبت اما هشدار هیأت داوران درباره فضاسازی‌های خارج از عرف در فضای مجازی از سوی برخی صاحبان آثار را هم نمی‌توان نادیده گرفت. این بخش از بیانیه هیأت داوران به نظر باید به‌صورت ویژه موردتوجه فیلمسازان، مدیران سینمایی و اصحاب رسانه قرار بگیرد؛ «در تمام این روزها بر آن بودیم که فارغ از برخی فضاسازی‌های خارج از عرف رسانه‌ای در دنیای مجازی فقط و فقط با معیارهای تخصصی و کارشناسانه به قضاوت آثار بنشینیم. متاسفانه امسال فضای مجازی بیش از هر زمان دیگری به جای انعکاس نظرات واقعی منتقدان و صاحب‌نظران و مخاطبان محلی شده بود برای تبلیغات فیلم‌هایی خاص و امید است که در سال‌های آتی شاهد رقابت هر چه سالم‌تر و بی حاشیه‌تر فیلم‌ها در کنار یکدیگر باشیم.»
حاشیه روز؛ ابهامات دنباله‌دار یک سیمرغ
همزمان با تغییر و تحول در شکل برگزاری جشنواره فیلم فجر، محمدمهدی طباطبایی نژاد دبیر این رویداد در نشست خبری جشنواره خبر از تغییر روش ثبت آرای مردمی فیلم‌ها داد و عنوان کرد امسال بر خلاف سال‌های گذشته که خانه سینما متولی جمع‌آوری آرا بود، سامانه سمفا که پیش از این هم نقص‌هایی در بلیت‌فروشی داشت، مسئول انجام این امر شده است؛ نکته‌ای که در همان ابتدای اعلام این خبر واکنش‌ها را برانگیخت، تجربه سینماداران در فروش بلیت در روزهای عادی و البته همزمان با پیش‌فروش بلیت‌های این دوره از جشنواره نشان داد که این سامانه به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌هایش اساساً در پیش‌برد چنین پروژه‌ای دچار نقص‌های جدی است که در به‌روز رسانی‌های چند باره‌اش هم مرتفع نشده است.
همین هم شد. روز پنجم جشنواره گزارش‌های مردمی حکایت از این داشت که برای عده‌ای با وجود خرید بلیت، پیامک ثبت رای ارسال نمی‌شود، جشنواره فیلم فجر هم با تایید این خبر اقدام به تعویض شرکت ارسال کننده پیامک کرد.
سیمرغ پرحرف و حدیث آرای مردمی به فیلم «ابلق» رسید
ضمن اینکه این امکان فراهم شد تا رای آن دسته از افرادی که موفق به ثبت آرای خود نشده بودند، اخذ شود؛ پروسه‌ای که نخستین بذرهای تردید در درستی سیمرغ مردمی این دوره از جشنواره را کاشت.
تنها یک روز مانده به پایان جشنواره و در آخرین ساعات اخذ آرای مردمی باز هم شبه‌ای جدید سر برآورد. پیشتازی یک باره و لحظه‌ای یکی از فیلم‌ها در این رای‌ها بار دیگر در فضای مجازی خبرساز شد تا آنجا که دبیرخانه جشنواره فیلم فجر مجدداً در اطلاعیه مهر تاییدی بر این موضوع زد و عنوان کرد در طول برگزاری جشنواره حدود ۵٪ آرای ۳ فیلم، غیرصحیح بودند اما این مقدار در ساعات پایانی به رقم قابل توجهی رسید که در امتیاز نهایی، منظور نخواهند شد.
حاشیه‌ها به همین‌جا ختم نشد، روز گذشته و همزمان با اعلام برنده سیمرغ مردمی محمدحسین قاسمی تهیه‌کننده «ابلق» اعلام آمادگی برای رصد بیشتر کرد تا وجهی دیگر به اختلال به وجود آمده بدهد. این در حالی است که او پیش از بردن این سیمرغ به خانه در گفتگویی سامانه سمفا را از همان ابتدای رای‌گیری دچار اختلال و سیمرغ مردمی امسال را بی‌اعتبار خوانده بود.
محمدحسین مهدویان هم که امسال با «شیشلیک» در جایگاه سوم آرای مردمی قرار گرفت، با مواضعی تند در پستی اعتراضی و البته انتقادی سیمرغ این دوره را حاصل «افتضاح دستکاری در آرای مردمی در سه روز آخر» خواند که چیزی جز «بی‌اعتبار کردن» این مهمترین سیمرغ نداشته است.
حالا باید دید سرانجام این حرف و حدیث‌ها چه می‌شود و آیا انتشار شفاف آنچه در فرآیند رأی‌گیری مهمترین سیمرغ جشنواره فجر سی‌ونهم رقم خورده پاسخی به ابهامات در این زمینه خواهد داد؟
مهر
