«شادی و نشاط» حلقه مفقوده این روزهای کشور است، موضوعی که يکي از وعده‌هاي رئیس دولت دوازدهم در اواخر دولت يازدهم برای تحقق آن بود و حجت الاسلام حسن روحانی وعده داد که نشاط و شادی را چنان در جامعه افزایش می‌دهد که مردم دیگر غم و اندوه را از یاد ببرند، اما آنچه که فراموش شد، آخرین خنده‌های مردمی بود که به مانند طعم گوشت تازه یا برخی از میوه‌ها، از یاد برده‌اند که آخرین بار چه زمانی خندیدند.
در اسفند سال 95 نیز دکتر روحانی در سخنانی تامل‌برانگیز گفت که «اجازه دهید مردم شاد باشند!» اما اشاره‌ای نکرد که چه کسی شادی را از مردم گرفته است. فشار تورم و بعدها شیوع کرونا، هر روز عرصه زندگی را بر مردم تنگ کرد.
در این بین اخبار ناامیدکننده و تلخ مانند خرید نسیه نان و شامپو و مرگ صدها نفر در روز به دلیل شیوع بیماری کرونا که در برنامه‌های اقتصادی دولت گم شد، وضعیت مردم را به‌جایی رسانده که در آستانه نوروز 1400 کمتر کسی را در خیابان‌ها می‌بینیم که شادی و نشاط فرا رسیدن نوروز را داشته باشد. همزمان و هر چه خنده از لب مردم دورتر می‌شد، مشکلات روحی و روانی جامعه را فرا گرفته، تا حدی که بنا بر آمار وزارت بهداشت تقریبا ۳۰ درصد جمعیت کشور دچار اختلال روانی هستند. همچنین به باور مسئولان کشور، سن جوانی در کشور به 35 سال رسیده است!
با نگاهی به آمارها و در گفت‌وگو با روانشناسان و مشاوران خانواده، مراجعه مردم به این مراکز از سال 98 افزایش یافته و حتی شیوع کرونا نیز مانع از افزایش خدمات مشاوره‌ای به شهروندان نشده است. تعدادی از روانشناسان اعلام می‌کنند که از اواسط سال 98، تعداد بیمارانی که به آنها مراجعه می‌کنند بسیار بیشتر شده و در این بین نمی‌توان موضوعاتی همچون افزایش نرخ تورم و شاخص فلاکت در سال 98، گران شدن بنزین، اعتراضات مردمی به دلیل گرانی بنزین، شهادت سردار قاسم سلیمانی، سقوط هواپیمای اوکراینی و به عنوان حسن ختام سال 98، شیوع کرونا و عدم مدیریت در این حوزه که به سال 99 کشیده شده و میلیون‌ها نفر را بیکار و خانه نشین کرد، نادیده گرفت.
پژوهش شادی که مبنای درست دارد؟همین چند روز پیش بود که یک پژوهش منتشر شد و نشان می‌‌داد که استان‌های قم، سیستان و بلوچستان و هرمزگان در کنار زنجان، گلستان، بوشهر، هرمزگان، کردستان و کهگیلویه و بویراحمد در ردیف استان‌های شاد ایران قرار دارند. با وجود این، یک جست‌وجوی ساده در اینترنت نشان می‌دهد نتایج این پژوهش در سال‌های ۹۱، ۹۴، ۹۶، ۹۷و ۹۸ بازنشر شده است. درحالی‌که علی منتظری، مدیر پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی و مسئول اصلی این پژوهش، نتایج آن را قدیمی (مربوط به سال ۹۱) می‌داند و توضیح می‌دهد که پژوهش جدیدی در این‌باره در سال ۹۸ انجام شده که هنوز به صورت رسمی منتشر نشده است.
آخرین پژوهش صورت‌گرفته در این‌باره که به «رابطه شادکامی و سلامت خودگزارشی» می‌پردازد در سال ۹۸ و در میان افراد ۱۸ تا ۶۵ ساله انجام شده است. این پژوهش نتایج قابل‌توجه و متفاوتی با پژوهش‌های قبلی دارد. بر اساس این تحقیق که به گفته منتظری، هنوز به‌صورت رسمی منتشر نشده است، قم، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، چهارمحال‌وبختیاری، تهران، قزوین، لرستان و کردستان در وضع مطلوب‌تری از نظر شادکامی قرار دارند و در مقابل افراد شرکت‌کننده از اصفهان، سمنان و زنجان پایین‌ترین میزان شادکامی را گزارش کرده‌اند. میانگین شادکامی در کل ایران براساس آخرین پژوهش صورت گرفته ۴.۱۱ است که براساس پاسخ ۹۸۴۵ زن و ۹۶۵۴ مرد به‌دست آمده است.
براساس این پژوهش، میانگین شادکامی در تهران ۴.۲۷ است. مدیر پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی با اشاره به اینکه تهران در همه پژوهش‌های انجام‌شده نزدیک به میانگین کشوری بوده است، تأکید می‌کند که می‌توان پایتخت را با توجه به ترکیب سن، درآمد، فرهنگ و... یک ایران کوچک نامید و نمونه آن را نزدیک‌ترین نمونه به جامعه کل کشور دانست. نکته جالب توجه در پژوهش «رابطه شادکامی و سلامت خودگزارشی» میانگین استان‌هایی چون سیستان‌وبلوچستان و کهگیلویه‌وبویراحمد در رتبه‌های بالایی جدول و نزدیک به میانگین کشوری است.
افزایش سن جوانی به ۳۵ سال!
به باور کارشناسان نقش شور و شوق جوانی در ابراز شادی و نشاط تعیین کننده است، اما این روزها افزایش مصرف اعتیاد در میان قشر جوان نشان می‌دهد که آنها به دلیل مشکلات اجتماعی و اقتصادی برای شادی پناه به مواد مخدر شادی‌آور برده‌اند. طبق آماری که دو سال قبل منتشر شد، 63 درصد از معتادان را جوانان تشکیل می‌دهند و سن اعتیاد به 12 سال رسیده است.
همه این موضوعات را اگر در کنار صحبت‌های رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور قرار دهیم، آن زمان بیشتر پی‌خواهیم برد که چرا سن جوانی از دید ایشان به 35 سال رسیده، موضوعی که به افزایش سن ازدواج در میان دختر (به طور متوسط 30 سال) و پسران با (35 سال) نزدیک است.
محمد حاتمی معتقد است که دوره جوانی در کشور ما از ۱۸ تا ۲۹ سالگی تعریف شده اما با توجه به شواهد عینی سن جوانی به ۳۵ افزایش پیدا کرده است. همچنین با توجه به وجود اضطراب جوانی در جوانان به ویژه جوانان فعال در حوزه ورزش نیازمند توسعه مراکز مشاوره و روانشناسی هستیم.
افسردگی و غم را کتمان نکنید
در این میان رضا دانشمند، روانپزشک معتقد است که نباید وجود افسردگی و بیماری‌های روانی در کشور کتمان شود. فرد مبتلا به افسردگی یا سایر بیماری‌های روانپزشکی مانند فرد مبتلا به هر بیماری طبی دیگر، باید برای درمان به روانپزشک مراجعه کند. مسئولان نقش موثری را در خصوص آگاهی مردم از این موضوع ایفا می‌کنند.
در کشور ما آنچه که به عنوان بیماری و اختلال افسردگی شناخته می‌شود، 30 درصد افراد را دربر می‌گیرد، هرچند ممکن است دلایل شیوع افسردگی در ایران با سایر کشورهای پیشرفته یا در حال توسعه متفاوت باشد، لذا ضرورت دارد شرایط موجود کشور و دلایل عمده ی بروز افسردگی جهت ارایه راهکارهای درمانی بررسی شود.
وی با اشاره به اینکه فرد افسرده از هیچ چیز در زندگی احساس لذت نمی‌کند، خاطرنشان کرد: ایجاد روابط اجتماعی گسترده و تقویت همبستگی می‌تواند تاثیر مهمی در افزایش شادی در کشور و کاهش غمگینی و افسردگی داشته باشد.
افراد در موقعیت‌هایی که به ضرورت یا به تصادف در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، به عنوان مثال در هنگام موفقیت‌های ملی و ورزشی، از احساسات بهتری برخوردار هستند. وی با اشاره به اینکه اضطراب می‌تواند منجر به افسردگی شود، گفت: اضطراب افرادی که مبتلا به افسردگی هستند باید کنترل شود. همچنین افسردگی می‌تواند منجر به عدم تمرکز و مسئولیت‌پذیری در زندگی شود، بنابراین ممکن است فرد افسرده کنترل و تمایل خود را برای ادامه زندگی از دست بدهد که این مسأله ممکن است منجر به خودکشی شود.
اضطراب، کاهش اعتماد به نفس، کمبود همبستگی بین اعضای خانواده و کاهش روابط اجتماعی از علل شایع ابتلا به افسردگی است. دور شدن اعضای خانواده و کاهش زمانی که افراد خانواده برای یکدیگر صرف می‌کنند، از علل اصلی افزایش افسردگی جوامع امروزی است.
آرمان ملی
