یک استاد ژئوپولتیک و سیاست خارجی اعتقاد بر این مساله دارد که سخنان اخیر آقای روحانی تکرار همان مواضع ایران بود ولی این بار ایران توپ را در زمین آمریکا انداخت و امتیازی را به کاخ سفید داد و طبعا در برابر این امتیاز انتظار امتیاز هم دارد. حالا باید دید که آمریکایی‌ها چه رویکرد یا امتیازی را برای ایران لحاظ خواهد کرد. احتمالا در چند روز آینده ما شاهد پاسخ آمریکا خواهیم بود.
عبدالرضا فرجی‌راد دیپلمات سابق ایران در گفت‌وگو با «انتخاب» و با اشاره به اظهارات اخیر حسن روحانی درباره آمادگی ایران برای بازگشت جز به جز یا کل به کل به برجام، گفت: ایران قبلا تاکید داشت که کل تحریم‌ها برداشته شود ولی مشخص و روشن نبود که این لغو تحریم‌ها باید یکجا باشد یا در چند مقطع باشد. لذا بر این اساس تصور می‌شود که آقای روحانی این صحبت را مطرح کردند تا طرف مقابل متوجه شود که از جانب ایران یک انعطافی انجام گرفته و این پیام مخابره شود که ایران خواهان لغو کلیه تحریم‌هاست ولی میتوان این اقدام را در چند مرحله انجام داد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: سخنان آقای روحانی نشان داد که ایران آمادگی کامل را برای احیای برجام را دارد و حالا نوبت آمریکاست که برای حل مساله برجام باید توافق کند. ما بیش از این شاهد بودیم که آمریکایی‌ها مدعی بودند ایران باید ابتدا به برجام برگردد و در مقابل نیز ایران اصرار بر این مساله داشت که آمریکا باید ابتدا به برجام برگردد. سخنان اخیر آقای روحانی تکرار همان مواضع ایران بود ولی این بار ایران توپ را در زمین آمریکا انداخت و امتیازی را به کاخ سفید داد و طبعا در برابر این امتیاز انتظار امتیاز هم دارد. حالا باید دید که آمریکایی‌ها چه رویکرد یا امتیازی را برای ایران لحاظ خواهد کرد. احتمالا در چند روز آینده ما شاهد پاسخ آمریکا خواهیم بود.
وی در پاسخ به این سوال که ایران چگونه به این مواضع جدید رسید و بر چه اساسی آقای روحانی ایده بازگشت جز به جز یا کل به کل را مطرح کرد، گفت: ممکن است در پشت پرده یا مذاکرات تلفنی و غیرمستقیم اتفاقاتی رخ داده باشد و یا توافقی صورت گرفته باشد. به هرحال در مجموع این صحبت‌ها باید نتیجه‌ای رخ داده باشد . ممکن است واسطه‌ها کارهایی کرده باشند که به طور مثال ابتدا مواضع ایران روشن شود که حالا این قدم را ایران برداشته است.
فرجی راد در پاسخ به این پرسش که چرا مواضع روحانی را یک امتیاز برای آمریکا می‌دانید که باید از جانب کاخ سفید این امتیاز پاسخ داده شود، گفت : چون امروز دولت بایدن با مشکلات و چالش‌های بزرگی در سیاست داخلی مواجه است و لذا لغو یکباره تحریم‌ها ممکن است دولت بایدن از جانب لابی‌های اسراییل و عربستان و همین‌طور جمهوری‌خواهان تحت فشار قرار بگیرد و بر همین اساس شاید طرف ایرانی از جانب واسطه‌ها قانع شده باشد که از این طریق راهی پیش پای آمریکا باز شود.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا آمریکا نوعی تعلل در بحث برجام را پیش گرفته است، تصریح کرد: تعلل آمریکا می‌تواند به دلیل آن باشد که اولا از جانب جریان‌های داخلی تحت فشار است و ثانیا باید به این مساله توجه کرد آمریکا تاکید بر مذاکره مستقیم با ایران قبل از احیای برجام دارد. همچنانکه بارها مقامات آمریکا به این مساله اشاره کردند.
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که اقدامات احتمالی آمریکا برای بازگشت جز به جز به برجام چه خواهد بود، اظهار کرد: آزادسازی پول‌های بلوکه شده می‌تواند اقدام اولیه خوبی باشد هرچند که اقداماتی در این خصوص صورت گرفته است. قدم بعدی هم می‌تواند افزایش فروش نفت ایران باشد که هم به سود ایران و حتی به سود آمریکا خواهد بود. البته در این میان هم کشورهایی مانند هند به دنبال آزادسازی فروش نفت هستند و برهمین اساس نمی‌توان این اقدام و احتمال را خیلی دور از ذهن دانست.
وی گفت: ایران دفعه قبلی هم پیشنهاد مذاکره را رد نکرد، بلکه اعلام کرد که الان زمان مناسبی برای مذاکره نیست و این حرف بدان معنا بود که اگر در موقعیت مناسب باشند، مذاکره خواهد کرد. لذا این احتمال وجود دارد که ایران پیشنهاد مذاکره را قبول کند. البته مساله مهم این است که طرفین در شرایط کنونی نیازمند اعتمادسازی هستند که به نظر می‌رسد واسطه‌ها اکنون در تلاش برای ایجاد همین اعتماد متقابل هستند. البته منظور از اعتمادسازی لزوما حل همه مشکلات نیست بلکه حل برخی اختلافات است که باید برای رسیدن به توافق و مذاکره ضرورت دارد. من اعتقاد دارم که اگر در این مسیر آمریکا قدم‌های خوبی را بردارد ، ایران هم قدم‌هایی را برمی‌دارد و این می‌تواند در ادامه منجر به مذاکره دوجانبه یا چندجانبه با حضور دیگر اعضای برجام شود.
فرجی‌راد در پاسخ به این پرسش که تحولات اخیر و چراغ سبز تهران و واشنگتن را باید صرفا در مساله برجام دید یا می‌تواند به موضوعات فرابرجامی هم سرایت کند، گفت: شرط مباحث فرابرجامی، رفتار طرفین در مساله برجام است. استراتژی که بایدن امروز در منطقه دنبال می‌کند شبیه به دوران اوباما و چه بسا منعطف‌تر از آن دوران است. دولت بایدن دنبال تنش نبوده یا حداقل در طاهر این چنین نشان داده است. بیشتر تمرکز آنان در مباحث اقتصادی و رقابت با چین است و تاحدوذی در این مساله شبیه به ترامپ هستند ولی در سایر موضوعات از جمله بحث منطقه و خاورمیانه آنان به دنبال راه حل دیپلماتیک هستند.
وی افزود: البته درباره مساله برجام باید این مساله را در نظر گرفت که آمریکا نمی‌خواهد در این پرونده مانند برجام سابق رفتار کند، به ویژه آنکه زمان زیادی تا پایان برجام نمانده و بعد از آن ایران در شرایط و وضعیت خوبی قرار خواهد گرفت. لذا آنان دنبال این هستند که مسائل دیگر را به پرونده هسته‌ای ایران وصل کند.
رئیس‌جمهور گفت: ما در برابر کاخ سفید بارها به صراحت اعلام کرده ایم که به قانون برگردید. خجالت نکشید.
