آیا تونس سرمشق اعراب می‌شود؟

اعراب با محمد بوعزیزی احساس همدردی می کنند. جوان ۲۶ ساله تونسی که از پیدا کردن شغلی آبرومند ناامید شده بود و مورد آزار و اذیت پلیس قرار گرفته بود، خود را جلوی چشم مردم در یک مکان عمومی آتش زد و داستانش به سرعت از مرز شهر کوچکش خارج شد و همه جا بر سر زبان‌ها افتاد.

کمی بعد شدت سوختگی‌ها باعث مرگ بوعزیزی شد و او را هم‌زمان تبدیل به یک نماد و یک شهید کرد.

ناآرامی‌هایی که در پی قربانی شدن این جوان تونسی پدید آمد، حکومت یکی از رهبران مستبد و دیرپای منطقه را ساقط کرد.

تلاش‌های زین‌العابدین بن‌علی برای آرام کردن اوضاع با حضوری چندباره در تلویزیون و دادن وعده‌هایی برای بهبود اوضاع ناکام ماند و رهبر ۷۴ ساله تونس در فاصله ‌ای کوتاه از آغاز اعتراض‌ها از صحنه سیاسی این کشور محو شد.

هر چند که هنوز مشخص نیست در بلندمدت چه سرنوشتی در انتظار تونس است، اما تاثیر این جریان بر فضای سیاسی منطقه و کشورهای عربی از هم‌اکنون مشهود است.

جامعه کنونی اعراب را می توان با همین جوان تونسی که خودکشی کرد سنجید. بیکاری، فساد مالی و اداری، استبداد و مشکلات حقوق بشری مولفه‌های مشترک در بسیاری از کشورهای عربی است.

در تمام منطقه، کمبود شأن و اعتبار انسانی مشهود است.

در شرایط فعلی و در دوره جهانی شدن، حکومت‌ها نمی توانند دست شهروندان خود را از رسیدن به اخبار روز کوتاه کنند.

رسانه‌های عرب – حتی در کشورهای محدودتر – می توانند به وضوح عطش مخاطبان خود برای شنیدن خبر خودکشی بوعزیزی و داستان‌های شگفت‌آور بعد از آن را احساس کنند.

آنها دیگر نمی توانند هم‌چون گذشته به سکوت خبری خود ادامه دهند.

معترضین تونسی هم‌زمان با فرستادن پیام اعتراض و مقاومت خود به حاکمان عرب، پیغام متفاوتی هم برای کشورهای غربی داشتند.

ده‌ها سال است که دولت‌های غربی از تونس به عنوان واحه‌ای آرام با اقتصادی موفق یاد می کنند که شریکی مناسب برای تجارت با این کشورهاست.

آنها چشم بر سرکوب شدید مخالفان توسط رئیس جمهور بن‌علی بسته بودند و با وجود تذکر برخی فعالان جامعه عرب، این واقعیت را که مردم عادی در تونس، تحت فشار هستند، نادیده می‌گرفتند.

در واشنگتن، باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا، با اوج گرفتن اعراضات به سرعت خشونت بی‌مهار پلیس تونس را تقبیح کرد و ابراز امیدواری کرد که این کشور به سوی آینده‌ای دموکراتیک‌تر حرکت کند.

هم‌زمان با افزایش اعتراض‌ها در تونس، هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آقای اوباما هم – در پایان سفرش به کشورهای حوزه خلیج فارس – زبان به انتقاد آشکار از فساد دولتی و رکود سیاسی در میان کشورهای منطقه گشود.

دولت اوباما، که شدت انتقادها از بی‌تفاوتی آمریکا نسبت به شرایط موجود در کشورهای عربی را حس کرده بود، ظاهرا به این نتیجه رسیده است که یا باید با صراحت واکنش نشان دهد یا این که اعتبارش را در منطقه از دست بدهد.

در منطقه اما خطرهای زیادی پیش روست.

یکی این که ممکن است تونس دچار هرج و مرج سیاسی شود. عاقبتی که حاکمان عرب را در تلاش برای حفظ بیشتر قدرت و واگذاری کمتر اختیارات به منتقدین و معترضین مصمم‌تر خواهد کرد.

دیگر این که ممکن است ناآرامی‌ها در منطقه شیوع پیدا کند. واقعیتی که هم‌اکنون هم به دلایلی کاملا مشابه درکشور همسایه، الجزایر هم مشهود است.

در شمار زیادی از کشورهای عربی با پا به سن گذاشتن رهبران و رئیس جمهورانی که سال ها و دهه ها در راس قدرت بوده اند، مسئله جانشینی هم تبدیل به معضلی در تعارض با رویاهای نسل جوان شده است.

زندگی و مرگ محمد بوعزیزی، مجموع و برآیند شرایطی است که امروز در جهان عرب حاکم است.