فاجعه اي جديد بيخ گوش پايتخت

عوارض آلودگي صوتي هم براي سلامتي جانوران و هم بر سلامتي انسان ها مضر است. همين چند روز پيش بود كه خبر آمد صداي گنجشك هاي امروزي به نسبت گنجشك هاي 50 سال قبل بم تر شده است. اين را دانشمندان دانشگاه جورج ميسون آمريكا با مقايسه آوازهاي ثبت شده گنجشك ها در دهه 1960 و سال 2005 و بررسي اطلاعات در مورد سطح صدا و آلودگي صوتي شهرها و خودروهاي موجود دريافتند.

اين تحقيقات نشان مي دهد، در دهه 1960، گنجشك هاي سرسفيد به سه گويش آواز مي خواندند كه سه دهه بعد به دو گويش كاهش يافته و امروزه تنها يك گويش باقي مانده كه به گويش سانفرانسيسكو مشهور است. اين آواز از دو آواز ديگر بم تر بوده و محققان بر اين باورند كه اين آسان ترين راه براي انطباق با شرايط پرصداي شهري بوده است. البته آلودگي صوتي فقط به بم شدن صداي گنجشك ها ختم نمي شود. تحقيقات نشان مي دهد اين آلودگي حتي ممكن است در نهايت به ناشنوايي انسان هم منجر شود. مدت هاست كارشناسان درباره اين نوع از آلودگي هشدار مي دهند اما هنوز آن گونه كه بايد در شهرهاي ايران و به ويژه تهران اين موضوع جدي گرفته نشده است.
    
افزايش 10برابري آلودگي صوتي تهران در 11 سال
 
حسن مهرآوران مدير بخش واحد پايش صوت شركت كنترل كيفيت هواي تهران در رابطه با اولين سالي كه پايش شدت آلودگي صوتي در تهران انجام گرفت به شرق مي گويد: «سال 79 اين كار را با نصب هشت دستگاه در چند نقطه از شهر آغاز كرديم، هم اكنون اين تعداد به 45 دستگاه افزايش پيدا كرده و آلودگي صدا در پايتخت به صورت دايم بررسي مي شود.

 بر همين اساس در دوره زماني ميان سال هاي 80 تا 90 سنجش آلودگي صدا در تهران نشان داده است در هر سال به صورت ميانگين 8/0 دسي بل بر شدت اين آلايندگي افزوده شده است. مجموع پايش اين سال ها هم نشان مي دهد آلودگي صوتي به نسبت سال 80 در حدود هشت تا 9 دسي بل زيادتر شده است.» اين مقام مسوول در پاسخ به اينكه اين مقدار براساس استانداردهاي جهاني آلودگي صوتي چگونه است پاسخ داد: «افزايش 9 دسي بلي آلودگي صوتي در يك شهر بر اساس استانداردهاي زيست محيطي و سلامتي براي شهروندان بسيار زياد، خطرناك و فاجعه بار است. در اين ميان شدت آلايندگي صوتي در كنار اتوبان ها در خطرناك ترين وضعيت قرار دارد. هم اكنون ميزان اين آلودگي در مناطق مسكوني كنار اتوبان هاي تهران 75 تا 80 دسي بل است، در حالي كه بر اساس استانداردهاي محيط زيست اين مقدار بايد در روز 55 و در شب 45 دسي بل باشد.»

 براساس معيارهاي اندازه گيري شدت صوت، صداي گفت وگوي نرمال دو نفر با هم كه فاصله اي در حد يك تا دو متر از ما داشته باشند 60 دسي بل، اتومبيل سواري روشن 70 دسي بل، كاميون هاي سبك و سنگين و مته روشن 80 تا 90 دسي بل و صداي يك هواپيماي بويينگ 747 در حالت تيك آف 120 دسي بل است. وقتي گفته مي شود آلايندگي صوتي تهران در حد 70 تا 80 دسي بل است شبيه اين است كه در كنار گوش شما هميشه يك كاميون روشن حضور داشته باشد.

براساس گفته هاي مهرآوران اما هم اكنون هيچ خانه مسكوني در كنار اتوبان هاي شهر تهران نداريم كه شدت آلودگي صوتي در آنها در حد و اندازه هاي استاندارد باشد. او همچنين در رابطه با راهكارهاي عملي مقابله با اين معضل نيز مي گويد: «اصلي ترين عامل آلودگي صوتي در تهران خودروها و به ويژه موتوسيكلت ها هستند، همچنين در مناطق 9 و 21 هم فرودگاه و در جنوب هم راه آهن به اين عوامل افزوده مي شود. راهكار مقابله با اين معضل هم نصب ديوارهاي صوتي در كنار اتوبان ها، استاندارد كردن خودروها، برقي شدن موتوسيكلت ها و انتقال فرودگاه و صنايع به نقاطي با فاصله از مناطق مسكوني است.»

 مهرآوران همچنين تاكيد مي كند: «به لحاظ معيارهاي استاندارد هيچ منطقه اي در تهران به لحاظ آلودگي صوتي در وضعيت استاندارد نيست اما در اين ميان بهترين وضعيت را منطقه 22 و بدترين وضعيت را مناطق 6 و 10 دارند.»
    
آلودگي صوتي چيست؟

دكتر پروين نصيري استاد دانشكده بهداشت و انستيتو تحقيقات بهداشتي، دانشگاه علوم پزشكي تهران كه در رابطه با آلودگي صوتي تحقيقاتي انجام داده و در قالب جزوه اي منتشر كرده است، مي گويد: «بهترين و ساده ترين عاملي كه تفاوت بين صدا و آلودگي صوتي را تشخيص مي دهد، تفاوت بين احساس و ذهنيت آن است كه به ما مي گويد اولي صداي خواسته و دومي صداي ناخواسته و آزاردهنده است. براي مثال، گفتاري كه از منزل يا آپارتمان همسايه يا در محل كار از اتاق مجاور شنيده مي شود مي تواند مانند سروصدا آزاردهنده، احساس شود و آلودگي صوتي باشد. از طرف ديگر صداي برخاسته از دستگاه تهويه كه مخل آسايش به حساب مي آيد با غلبه بر گفتار ناخواسته و نابجا مي تواند صداي خواسته محسوب شود.»

براساس گفته هاي اين استاد دانشگاه اولين مطالعات انجام شده در ايران در اين باره در سال 51 انجام شد. پس از شكل گرفتن گروه بهداشت حرفه اي در دانشكده بهداشت در سال 1351 براي اولين بار مساله سروصداي محيط كار از نظر علمي در يك كارخانه نساجي، مورد بررسي قرار گرفت. نتايج حاصله از اين بررسي نشان داد كه شدت صوت در اين صنايع به حدي است كه احتمالابه قدرت شنوايي لطمه مي زند. مطالعه ديگري كه در همين زمينه در سال 1351 روي كارگران بافنده انجام گرفته گوياي همان نتيجه فوق است.

علاوه بر اين پژوهش ديگري در سال 1356 براي مطالعه تاثير عواملي چون شدت صدا، سابقه كار و استراحت ضمن كار روزانه روي افت شنوايي حاصله در كارگران همزمان با اندازه گيري و تجزيه و تحليل صداي محيط كار در سه محيط مختلف انجام شده كه با در نظر گرفتن ضوابطي 844 نفر از كل كارگران شاغل در اين صنايع انتخاب و آزمايش سنجش شنوايي شدند. بررسي نتايج حاصل از آزمايش سنجش شنوايي و شدت صوت نشان داد كه ميزان افت شنوايي حاصله در كارگران رابطه مستقيم با شدت صداي موجود در محيط كار و سابقه خدمت داشته و استراحت ضمن كار روزانه تاثير معكوس در اين زمينه دارد.

در تحقيق ديگري كه در سال 1362 در مورد افت دايم و موقت آستانه شنوايي در اثر سروصداي محيط كار نساجي روي 157 نفر كارگر نساج صورت گرفته مشخص شده است كه كارگران جوان حساسيت بيشتري به سروصداي محيط كار دارند در صورتي كه در كارگران مسن تر افت كمتر است. افت دايم در كارگران مسن تر و با سابقه بيشتر مشاهده شده و به طور كلي نتيجه تحقيق گوياي ارتباط مستقيم صداي بالاتر از حد مجاز روي آستانه شنوايي و ايجاد كري شغلي است. در كارگراني كه مدت زيادي در معرض صدا بوده اند از نظر شنوايي عقب افتادگي اجتماعي ايجاد شده است و شدت صداي 85 دسي بل به بالاافت شنوايي قابل اندازه گيري به وجود آورده است.

علاوه بر اين تحقيقات ديگري از اين دست در سال هاي 1360 و 1363 تحت عنوان اختلالات شنوايي و گفتاري ناشي از كار در كارگران مشاغل مختلف (بخار، آهنگر، پرس كار) انجام پذيرفته كه اثبات كرده است: نتايج حاصله از بررسي وضعيت گفتاري صوتي اين كارگران نشان مي دهد كه اكثر آنها دچار گرفتگي صدا با درجات مختلف شده اند. با وجود شلوغ تر شدن شهرها و افزايش آلودگي صوتي در محيط هاي شهري اما پس از آن تاريخ تاكنون اطلاعات دقيقي از آزمايش هاي انجام گرفته در زمينه تاثيرات آلودگي صوتي بر شهروندان انجام نگرفته است. اين را مسوولان شركت كنترل كيفيت هواي تهران هم تاييد مي كنند.
    
آلودگي صوتي طرح جامع خاص خود را مي خواهد

اين در حالي است كه در برنامه كاهش آلودگي هواي تهران كه بالاخره پس از 10 سال تاخير به تصويب هيات وزيران رسيد هيچ اشاره اي به مساله آلودگي صوتي نشده است. اما اين در شرايطي است كه گفته مي شود تهران جزو شهرهايي است كه بيشترين ميزان آلودگي صوتي در دنيا را دارد. در خيابان ها و اتوبان هاي پايتخت 8/47 درصد خودروهاي سواري و موتوسيكلت ها صدايي بالاتر از 81 دسي بل توليد مي كنند. از سويي ديگر اگرچه شوراي شهر تهران، شهرداري را ملزم به تهيه برنامه عملياتي كاهش آلودگي صدا كرده است، اما تاكنون هيچ خروجي و برنامه مشخصي در اين باره از سوي هيچ نهادي اعلام نشده است.

در همين حال رسول علي اشرفي پور، مديركل حفاظت محيط زيست تهران به مهر گفته است: «اجراي برنامه هاي رفع آلودگي صوتي بر عهده مديريت شهري است و براساس قانون، سازمان حفاظت محيط زيست با تدوين، تصويب و ابلاغ استانداردهاي حدود آلودگي، وظيفه نظارتي بر منابع توليد آلاينده را انجام مي دهد. رفع آلودگي صوتي درباره منابع ثابت بر عهده صاحبان آن واحدهاست و درخصوص منابع متحرك ابتدا بر عهده توليد كنندگان آن منابع و سپس بر عهده مديريت شهري است كه منابع متحرك در حوزه آن شهر يا منطقه تردد دارند.» اما يوسف رشيدي مدير شركت كنترل كيفيت هواي تهران به شرق مي گويد: «قانون جلوگيري از آلودگي هوا مصوبه سال 74 صراحتا اعلام مي كند كه مسووليت نظارت و كنترل آلودگي هوا و صوت بر عهده سازمان محيط زيست است.

دوستان محيط زيست اگر ماموريت هاي خود را كه در قانون ذكر شده است يك بار مطالعه كنند متوجه مي شوند مسووليت حوزه هاي آلودگي آب، خاك، هوا و صوت بر عهده سازمان حفاظت از محيط زيست است.» او همچنين در رابطه با عدم اشاره به آلودگي صوتي در طرح جامع كاهش آلودگي هوا مي گويد: «اين دو مقوله تا حدودي از هم جدا هستند و به اعتقاد من بايد براي مساله آلودگي صوتي طرح جامع جداگانه اي به تصويب برسد.»

 در حالي كه متوليان امور، اين معضل جديد شهر را كه سلامتي ميليون ها شهروند را تهديد مي كند به همديگر پاس مي دهند، دكتر مصطفي داوري متخصص گوش، حلق و بيني با بيان اينكه آلودگي صوتي شايع ترين علت كاهش شنوايي عصبي اكتسابي افراد بزرگسال است، به شرق گفت: «سر و صداي زياد و آلودگي صوتي نوعي عامل استرس زاي بيولوژيك است كه نه تنها بر سيستم شنوايي بلكه بر كل بدن انسان اثر مي گذارد به طوري كه باعث تحريك سيستم اعصاب مركزي، تاثير بر سيستم غده هيپوفيزوآدرنال و ايجاد اختلالات هورموني مي شود و هنگامي كه باعث كاهش شنوايي شود، شخص نمي تواند به راحتي با افراد اجتماع ارتباط برقرار كند و اين خود باعث كاهش كيفيت زندگي و سلامت رواني او مي شود.»